«در سیستم حکومتی ایران بجز زبان فارسی، دیگر زبان‌ها در حاشیە قرار دارند»
کژال می‌گوید: در سیستم حکومتی ایران بجز زبان فارسی، دیگر زبان‌ها و حتی لهجەهای زبان فارسی نیز در حاشیە قرار دارند و تنها زبان برتر زبان فارسی است کە متٲسفانە تٲثیر زیادی بر روان کودکان داشتە است. کودکان همیشە خود را بە نسبت مرکز ضعیف‌تر می‌پندارند.
ژوان کرمی
کرماشان - امروز ۲۵ اردیبهشت تقویم شمسی مصادف با ۱۵ ماه مه میلادی، به عنوان روز ملی زبان کوردی نامگذاری شده است. این نامگذاری به این دلیل در این روز بخصوص انجام شده است که در سال ۱۹۳۲ میلادی در چنین روزی اولین شمارەی مجلەی "هاوار" توسط جلادت علی بدرخان و همکارانش در شهر دمشق پایتخت سوریه منتشر شد. مجلەی هاوار (به معنی فریاد) اولین مجله به زبان کوردی بود و از این رو کوردها هر ساله روز ۱۵ ماه مه میلادی را به عنوان روز ملی زبان کوردی جشن می‌گیرند. شایان ذکر است که اولین شمارەی مجلەی هەتاو (به معنی آفتاب) در شهر اربیل در سال ۱۹۵۴ و اولین شمارەی مجلەی روژا نوێ (به معنی روز نو) در شهر استانبول ترکیه در سال ۱۹۶۳ نیز در چنین روزی منتشر شد. به مناسبت روز زبان کوردی با "کژال" یکی از زنان اکتیویست کرماشان و هورامان به گفت‌وگو نشستیم که حاصل این گفت و شنود را با شما در میان می‌گذاریم.
چه می‌توان کرد که روز زبان کوردی به مناسبتی کلیشەای و فرمالیتە تبدیل نشود؟ چه رویکردی به ما کمک می‌کند و چه فعالیت‌هایی لازم است؟
من بە عنوان یک کورد زیاد موافق این نیستم کە سالانە مناسبتی با هر عنوان برای یک مضمون خاص برگزار شود یا روزی برای یک مناسبت نامگذاری گردد، ما باید با رفتار و عملکرد بتوانیم ارزش و اعتبار بە مناسبت‌ها ببخشیم و برای پاسداشت روزی بە عنوان روز زبان کوردی باید خود و اطرافیانمان را تشویش بە یادگیری و آموزش زبان کوردی بنماییم و یکی از راه‌های مقابلە با نابودی هر زبان ترویج آن و تشویق نسل جوان بە یادگیری زبان مادری است و اینکە زبان خویش را کم ارزش نپندارند. این یادگیری باید همەی حالت‌های گفتار و نوشتار را در بر بگیرد و همە بتوانند حتی نوشتارهای علمی را به زبان کوردی بخوانند و بنویسند.
وضعیت کنونی آسیمیلاسیونی که بر زبان کوردی اعمال می‌شود را در مقایسه با گذشتە چگونه می‌بینید؟
در حال حاضر نسبت بە گذشتە وضعیت بهتر است چون با وجود اینکە فشارهای کنونی بەنسبت قبل بیشتر شده است، اما آگاهی فردی باعث گشتە کە افراد امروزە بە نسبت گذشتە در معرض آسمیلگی کمتری قرار گیرند و بە مقابلە با فشار سیستم موجود برآیند.
مقاومتی که کوردها در برابر این آسیمیلاسیون و هجمەها نشان می‌دهند و اهمیتی که اکنون به زبان کوردی می‌دهند، نسبت به گذشتە چگونە است؟
خوشبختانە از نگاە من مقاومتی جانانە داشتەاند، زبان کوردی امروزە اهمیت ویژەای در میان مردم کورد پیدا کردە و می‌توان کاملا امیدوارانە بە قضیە نگاە کرد. چون خانوادەها امروزە برای فرزندانشان نام کوردی انتخاب می‌کنند و اهمیت بیشتری بە یادگیری زبان کوردی می‌دهند. در سیستم حکومتی ایران به غیر از زبان فارسی، دیگر زبان‌ها وحتی لهجەهای زبان فارسی نیز در حاشیە قرار دارند و تنها زبان برتر زبان فارسی است کە متٲسفانە تٲثیر زیادی بر روان کودکان داشتە است. کودکان همیشە خود را بە نسبت مرکز ضعیف‌تر می‌پندارند، اما جای شکر باقی است کە در میان کوردها در طی این سال‌ها جنبش‌های مختلفی برای مقابلە با آسمیلاسیون زبانی و فرهنگی بە راە افتادە و در جای جای خاک روژهلات کوردستان، کلاس‌های آموزشی زبان کوردی در آموزشگاەها و حتی فضای مجازی برگزار می‌شود کە فرایند آسمیلاسیون را تضعیف نمودە است.
نقش زنان را در حفظ و توسعەی زبان کوردی چگونە ارزیابی می‌کنید؟
متٲسفانە آسمیلاسیون قبل از هر چیز و هر کسی بر روی زنان تٲثیر می‌گذارد و خیلی سریع پذیرای تغیرات می‌شوند. در سال‌های گذشتە تحت نام بی‌کلاسی اکثر زنان و مادران از زبان کوردی فراری بودند و بیشتر تکلم و گفتگوهایشان فارسی بود و حتی با فرزندانشان هم فارسی صحبت می‌کردند، چون می‌ترسیدند اگر مادر باشند فرزندانشان با لهجە در مدارس حرف بزند. حتی مجردها نیز از ترس بی‌کلاس بودن در مکالمات روزمرەشان فارسی حرف می‌زدند. نام فرزندان فارسی بود، بە جای تلفظ اسامی فامیل با زبان کوردی اکثرا فارسی استفادە می‌شد. مثلا کلمەی "مامۆ" تبدیل به عمو می‌شد، "میمی" کە هم خواهر مادر و هم پدر است به خالە و عمە تبدیل می‌شد و به جای "خاڵۆ" و "لالۆ" از کلمەی دایی، به جای دادە کە خواهر بزرگتر را با این اسم صدا می‌زدند کلمەی آبجی استفاده می‌شد و... . خلاصە حرف زدن بە زبان کوردی نوعی افت کلاس محسوب می‌شد کە خوشبختانە ورق در حال برگشتن است و مردم خیلی آگاە گشتە و از مردن و از بین رفتن زبان و فرهنگ خویش واهمە دارند و در حال تلاش برای احیای جسم کم جان زبان کوردی هستند.
به عنوان یک زن اکتیویست کورد چە پیامی برای زنان به مناسبت روز زبان کوردی دارید؟
من بە عنوان یک زن کورد از هم‌جنس‌های خویش تقاضا و خواهش دارم کە بە زبان خویش پشت نکنند و تنها در این روز بە گذاشتن استوری و پست در فضای مجازی اکتفا نکنند. بر هر کوردی واجب است اولین قدم برای یادگیری زبان کوردی کە دانلود نرم‌افزار کیبورد کوردی است را بردارد و واجب است کە در مکالمات روزمرە بە جای دیالوگ فارسی با زبان مادری خویش مکالمە داشتە باشیم، کلمات کوردی بکار ببریم، از کسانی کە سالخوردە هستند در مورد کلمات اصیل کوردی سوال کنیم و دایرە لغات خویش را افزایش دهیم. حتی خود من تا چند سال پیش تمام دایرەی واژگانم دستخوش آسیمیلاسیون بود و خیلی بە ندرت از کلمات کوردی بهرە می‌جستم، اما اکنون کاملا با احتیاط واژەها را برای مکالمە انتخاب می‌کنم. از همین تریبون از مادران عزیز خواهشمندم کە مسئلەی زبان را جدی بگیرند و فرزندان خویش را قربانی آسمیلاسیون و بازی‌های سیاست حاکمان دیکتاتور نکنند. بگذارند هر چیزی در جای خویش باقی بماند.