ژوان کرمی

کرماشان - دومین جشنوارەی خلق‌های ایران از تاریخ ۱۴ آبان‌ماه آغاز شده و تا ۲۰ آبان ادامه دارد. این جشنواره در محل نمایشگاه‌های بین‌المللی کرماشان واقع در پارک شاهد در حال برگزاری است و در آن مواد غذایی، صنایع دستی و هدایا از بیست و هشت استان و مشارکت خلق‌های ایران عرضه شده است.

در این جشنواره که هر روز از ساعت ۱۵:۳۰ الی ۲۱ به روی بازدیدکنندگان باز است، حضور و مشارکت زنان چشمگیر است و بیشتر غرفەها اعم از غرفەهای مواد غذایی، صنایع دستی، هدایا، سوغات و خوارک‌های محلی توسط زنان اداره می‌شوند.

در سالن بیستون که سالن اصلی جشنواره می‌باشد، زنان در غرفەها محصولاتی همچون تنقلات، ادویەجات، ترشیجات، دمنوش و عطریات، انواع سوغات و شیرینی‌های مخصوص، فرش‌های دستباف، تابلوفرش، ترمه، ظروف دست‌ساز، انواع صنایع دستی، نوشت‌افزار، لوازم آرایشی و بهداشتی را عرضه نمودەاند. از جملەی محصولات ارائه شده می‌توان به سوهان قم، نوقای تبریز، چاقوی کرند، چاقوی زنجان، عطریات کاشان، ترمەی یزد اشاره نمود که نشانگر زنده بودن صنایع دستی و محصولات فرهنگی خلق‌هاست.

یکی از زیباترین غرفەهای جشنواره، غرفەی چهارمحال و بختیاری بود که در آن همگی زنان و مردان با لباس بختیاری حضور داشتند. در این غرفه با برپا کردن آتش مقابل غرفه و چیدن صندلی دور آن از مهمانان با چای زغالی پذیرایی می‌کردند. همچنین در این غرفه انواع صنایع دستی، منسوجات سنتی‌باف، خوراک و غذاهای مخصوص بختیاری عرضه شده بود. در یکی از زیباترین تصاویر و جلوەهای جشنواره یکی از زنان این غرفه به رقص مخصوص بختیاری‌ها در غرفەشان مشغول بود و صحنەی زیبایی خلق نمود.

در بخش دیگری از جشنواره با برپایی سیاەچادر و خیمەهای اصیل مربوط به فرهنگ خلق‌های ایران، غرفەهایی نیز برای عرضەی انواع خوراک‌ها و غذاهای ویژەی خلق‌های ایران، سوغات‌ها و شیرینی‌ها، فرآوردەهای لبنی سنتی ایجاد شده است. این غرفەها متعلق به عرب‌ها از احواز، بختیاری‌ها از کهکیلویه و بویراحمد، بختیاری‌ها از چهارمحال و بختیاری، کوردهای کرمانج از خراسان بود. همچنین غرفەهای هورامان، لکستان و کلیایی از خود استان کرماشان نیز در این بخش جشنواره مشارکت داشتند.

غرفەی فرهنگی احواز بدون فروش و به صورت غیرانتفاعی اداره می‌شود و تنها به هدف تعاملات فرهنگی و آشنایی میان فرهنگ‌ها و خلق‌ها و معرفی فرهنگ مردم عرب اقلیم الاحواز برپا شده است.

با یکی از زنان غرفەدار به نام ندا بدرەای که اصالتا از شهر بدرەی ایلام نیز می‌باشد، گفت‌وگوی کوتاهی داشتیم. وی کارآفرینی است که به تولید ظروفی زینتی و زیبا از سنگ مصنوعی می‌پردازد و ضمن مدیریت غرفه از کمک‌های مادرش در جشنواره نیز بهره می‌گیرد و در واقع کل غرفه توسط خودشان اداره می‌شود.

 

«آستین‌ها را بالا زده و شروع کنید»

وی که هنرمند و کارآفرین موفقی است سخنانش را خطاب به زنان آغاز می‌کند و می‌گوید: می‌خواهم دعوت کنم از تمام زنان که نترسند، گوشەی خانه ننشینند، استقلال مالیشان را به دست بیاورند و خودشان آستین‌هایشان را بالا زده و شروع به کار کنند.

ندا بدرەای دربارەی وضعیت بازار و میزان فروش غرفەی ایشان به صورت ویژه و از جشنواره به طور کلی نیز خاطرنشان کرد:

دربارەی میزان فروش و وضعیت بازار، واقعیت این است که در کارهایتان خیلی باید خلاقیت داشته باشید. خود من سعی کردەام که خلاقیتم نسبت به کارهای سنگ مصنوعی دیگر بیشتر باشد. واقعیت این است که در این شهر و دیگر شهرهای مرزی بازار کار و تولید زیاد داغ نیست، اما باز هم ارزشش را دارد که شما بخواهید استقلال مالی داشته باشید.

وی در پایان دربارەی قدرت خرید پایین مردم در کرماشان سخن گفت: دربارەی قدرت خرید مردم نیز باید بگویم واقعا از آنجا که این منطقه قشر ضعیف جامعه به حساب می‌آیند، توان خرید بالایی ندارند و ظرف‌هایی را که قیمتشان بالاتر است خیلی نمی‌خرند و اما ظروف کوچکتر با قیمت پایین‌تر را چرا، می‌خرند. به عنوان مثال طی سه روز نمایشگاه بیشتر محصولات کوچکمان فروش رفته است و مردم ظروف ریز و کوچکی که حالت تزئینی دارند را نسبت به محصولاتی که بزرگترند و قیمت بالاتری دارند، بیشتر می‌پسندند.

 

«مردم کرماشان وقتی متوجه می‌شوند ما هم کوردزبان هستیم خیلی خوشحال می‌شوند»

در این میان حضور غرفەای از شهرستان کوردزبان کلات نادر در استان خراسان رضوی از نکات جالب توجه جشنواره بود. ابتدا با ایشان کمی با زبان خودشان یعنی گویش کرمانجی سخن گفتیم که با واکنش جالبشان روبرو شدیم. اکثریت مردم استان خراسان شمالی و بخش‌هایی از استان خراسان رضوی از کوردهای کورمانج تبعیدی هستند که در دورەهای مختلفی همچون دورەی صفویان، قاجار و پهلوی اول از شمال غرب ایران به صورت اجباری به آن منطقه کوچاندە شدەاند، اما پس از قرن‌ها تحمل ستم همچنان فرهنگ، هویت و زبان خود را حفظ نمودەاند.

فریبا سلمانی یکی از مدیران غرفه احساسات خود را از حضور در شهر کرماشان و مردم کورد اینگونه به زبان آورد: واقعا از برخورد مردم کرماشان کیف کردیم، خیلی بامحبت، خوش‌برخورد و خونگرم هستند و واقعا از روزی که به اینجا آمدەایم و بین شما مردم خونگرم و خوش‌برخورد حضور یافتەایم، حس خیلی خوبی به ما دست داده است. مردم کرماشان وقتی که متوجه می‌شوند که ما هم کوردزبان هستیم و کورمانجیم، واقعا خیلی خوشحال می‌شوند و برخوردشان با ما انگار بهتر می‌شود و با ما خیلی صمیمانه و مهربان برخورد می‌کنند.

وی با اشاراتی در خصوص رواج شغل دامداری و تولید لبنیات در شهرستان کلات نادر به معرفی محصولات سنتی عرضه شده در غرفەشان توضیح داد: شغل بیشتر مردم این شهرستان دامداری است. این محصولات، لبنیات شهر خودمان است که از آنجا آوردە و عرضه کردەایم. این "قرەقروت" است که آب پنیر را می‌جوشانیم و مایەای که به دست می‌آید را با ماست چکیده مخلوط می‌کنیم و قرەقروت تولید می‌کنیم. ماستی که به دست می‌آید را خشک می‌کنیم و اینگونه به صورت گرد از آن کشک درست می‌کنیم که آن را برای استفاده در غذاها، آش و به صورت کلەجوش به کار می‌بریم. این هم یک نوع دیگر از کشک است که برای معده بسیار مفید است. در آن از شیربیان، زیره، رازیانه، سیاەدانه و کنجد استفاده می‌کنیم و آن را برای مصرف توسط بچەهایمان خیلی به کار می‌بریم. این "خیک" است و در واقع پوست بز است و وقتی که بز را ذبح می‌کنند، از پوستش خیک درست می‌کنیم و در آن برای فصل زمستان ماست و پنیر می‌گذاریم که خراب نشود. در داخل پوست ماندگاری محصولات خیلی بیشتر می‌شود، برای همین ما از پوست بز استفاده می‌کنیم.

همچنین از شیر نیز پنیر درست می‌کنیم، به این صورت که شیر را جوشانده و با استفاده از سرکه یا دوغ که به میزان خیلی کم در آن می‌ریزیم، پنیر تولید می‌کنیم. پنیر را قالبی در می‌آوریم و آن را برای فصل زمستان لای ماست و در خیک می‌گذاریم. ما گندم دونیم‌شده (بلغور گندم) را با شیر زردچوبەدار می‌جوشانیم و سپس آن را خشک می‌کنیم و از آن برای پخت انواع آش استفاده می‌کنیم و در آن گوشت و پیازداغ و حبوبات می‌ریزیم و با آن حلیم درست می‌کنیم که خیلی هم خوشمزه است. این شیرەی انگور است که آب انگور را می‌جوشانیم و از آن شیرەی انگور درست می‌کنیم و برای صبحانه از آن استفاده می‌کنیم. کرەی گاوی و گوسفندی هم داریم که فرق نمی‌کند. کرەاش را می‌جوشانند که آن را در غذا و پخت برنج و همچنین به عنوان صبحانه نیز خیلی آن استفاده می‌کنیم. از آرد گندم محلی نیز هم رشتەی پلویی و هم رشتەی آش تولید می‌کنیم.

 

«زنان، مقابل هرگونه تبعیض ایستادەاند»

یکی از غرفەها که توسط ف.رضایی اداره می‌شود «خاتم‌کاری و نگارگری رضایی» نام دارد و با عرضەی محصولاتی در حوزەی هنرهای سنتی از جمله خاتم‌کاری، مینیاتور، معرق‌کاری، منبت‌کاری، قلم‌کاری و نقاشی زینت خاصی به جشنواره بخشیدەاند.

ف.رضایی متصدی غرفه حین انجام هنر مینیاتور بر روی یکی از محصولاتشان دربارەی حضور زنان هنرمند در این عرصه گفت: در طی چند دهەی اخیر با خودآگاهی و بالا رفتن خودباوری در زنان، آنها مقابل هرگونه تبعیض ایستادەاند و دیگر برایشان قابل قبول نیست که هنرهایی مانند خاتم‌کاری، مینیاتور، معرق‌کاری، منبت‌کاری، قلم‌کاری، نقاشی و حتی شغل‌هایی همچون فروشندگی و حضور در بازار تنها مختص مردان است. من سال‌هاست در این عرصه مشغول کار هستم و واقعا چیزی نمی‌بینم که در توان مرد باشد و در توان من به عنوان زن نباشد. البته من هم مانند مردان سال‌ها در این هنرها و این صنعت شاگرد بوده و خاک خوردەام و آبدیده شدەام تا به اکنون به مرحلەای رسیدەام که کسب و کار خودم را راە‌اندازی کردەام و اکنون بیشتر به مدیریت بنگاه هنری-صنعتی رضایی و همچنین پرورش شاگردانم می‌پردازم و خوشبختانه اکثر قریب به اتفاق شاگردانم زن هستند. این جای خوشحالی است که زنان جوانی که تازه از راه می‌رسند به چنین هنرهایی سنتی علاقه نشان می‌دهند و دوست دارند در حفاظت از این فرهنگ‌های اصیل شرکت کنند و گوشەای از کار بگیرند.

وی در خصوص وضعیت بازار جشنواره و قدرت خرید مردم نیز عنوان کرد: واقعا توان خرید مردم پایین است و من بسیار از این مسئله ناراحت هستم. هرچند که این بر فروش ما نیز تٲثیر دارد و ما هزینەهای بسیاری کردەایم که متٲسفانه نتیجەی خوبی نداشته است، اما بیشتر ناراحتی من برای مردمی است که واقعا در شرایط اقتصادی سختی به سر می‌برند. گرچه توان خرید مردم در سراسر کشور با توجه به این تورم سرسام‌آور پایین آمده است، اما با توجه به تجربەای که از حضور در نمایشگاەهای سراسر کشور داشتەام، به جرئت می‌توانم به گویم که کرماشان یکی از محروم‌ترین استان‌هاست. واقعا من تٲسف می‌خورم که چرا کلانشهری که در غرب کشور به نوعی یک مرکز اقتصادی-فرهنگی است چرا باید فاقد هرگونه صنعت، تجارت، کشاورزی و یا حتی توریسم باشد و توان خرید مردم آن نسبت به مناطق ما در مرکز ایران پایین باشد؟

این زن هنرمند سخنان خود را اینگونه پایان داد: چنین چیزی را در هیچ نمایشگاهی تجربه نکردەام و اکنون تقریبا همەی محصولاتی را که با خود آوردەایم باید با خودمان به اصفهان برگردانیم، علی‌رغم این من از مردم گلەای ندارم و این مسئله در من بیشتر موجب درک وضعیت آنان و برانگیخته شدن همدردی‌ام با آنان می‌شود. از طرفی هزینەهای بالای جشنواره نیز اجازه نداد که ما بتوانیم تخفیف خوبی به مردم عزیز کرماشان بدهیم. ما اینجا نه میلیون تومان اجاره دادەایم، محلی برای اقامت اجاره کردەایم، هزینەهای حمل و نقل و خورد و خوراکمان را که محاسبه می‌کنیم می‌بینیم که دستمان برای ارائەی تخفیف بیشتر بسته است و با توجه به قدرت خرید پایین مردم و تورم، به طور کلی همەی ما در وضعیت دشواری قرار داریم و چشم‌اندازمان برای آینده نیز چندان امیدوارکننده نیست و آن را تاریک می‌بینم.