پلین اوزکاپتان

استانبول - حملات به مراسم تشییع جنازه و گورستان‌ها در ترکیه سال‌هاست که ادامه دارد. روش‌هایی مانند شکنجه اجساد، تخریب قبرها و تحویل ندادن اجساد به خانواده‌ها به عنوان سیاستی خشونت‌آمیز علیه متوفیان و بازماندگان آنها اعمال می‌شود. آخرین مورد مربوط به یلماز اوزون، از اعضای حزب کارگران کوردستان است که در سال ۲۰۲۰ درگذشته بود. استخوان‌های ایشان پس از ۳ سال درون جعبه‌ای به خانواده‌اش تحویل داده شد.

دریا آیدین، سخنگوی مشترک سازمان «احترام و عدالت برای مردگان» که با هدف سازماندهی مبارزه مشترک علیه این حملات سیستماتیک تشکیل شده است، اعلام کرد: خشونت علیه مردگان یک سیاست است و مکمل سایر سیاست‌های خشونت‌آمیز استعماری است، به همین دلیل نباید آن را به تنهایی مورد بررسی قرار دهیم.

دریا آیدین اظهار داشت: خشونت علیه مردگان چندبعدی است و جنبه تاریخی دارد و به طور گسترده اعمال می‌شود. این خشونت علیه هویت‌های غیرترک، غیرسنی و غیرمردانه اعمال می‌شود. از جنازه زنان کشته‌شده با خشونت مردانه گرفته تا تشییع جنازه پناهندگان. وی افزود: در واقع این خشونت علیه مراسم تشییع جنازه همه هویت‌هایی که پذیرفته نشده‌اند، اعمال می‌شود. همانطور که آن افراد تا زمانی که زنده‌اند با خشونت نژادپرستانه و طرد کننده روبرو بودند، پیکر، گور و خاطرات آنها نیز مورد خشونت قرار می‌گیرد.

 

«مرگ، مقاوت را به همراە دارد»

دریا آیدین با تأکید بر اینکه مرگ شخصیت‌های سیاسی موجب ایجاد مقاومت و خاطره در جامعه می‌شود، از افزایش حملات خبر داد و بیان کرد: هرگاه صحبت از جغرافیای کوردستان به میان می‌آید، شدت این خشونت‌ها فزونی می‌یابد. وی افزود: ما با خشونت‌های بسیار شدیدتری به ویژه در مورد مرگ‌های سیاسی و پیکر اعضای حزب کارگران کوردستان مواجه هستیم. در این منطقه، مردم با ارزش‌های معنوی و عاطفی خود مبارزه را تقویت می‌کنند و تلاش دارند در برابر خشونت‌های چندجانبه ایستادگی کنند. در مرکز این ارزش‌ها، مرگ‌های سیاسی که به خاطر دفاع از هدفی مشخص و حفظ زندگی و زیستگاه خود در برابر خشونت استعماری کشته شده‌اند، قرار دارد و جامعه را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. البته همەی مرگ‌ها زندگی را تحت تاثیر قرار می‌دهد اما مرگ کسی که تمام عمر برای عدالت مبارزه کرده بسیار تأثیرگذار است. مرگ افراد مبارز باعث می‌شود مقاومت، خاطره و اسطوره شکل بگیرد و مبارزه مردم ادامه یابد.

 

تلاش برای گسستن پیوند میان زنده‌ها و مردگان سیاسی

دریا آیدین تشریح کرد: یکی از دلایل اصلی حملات به پیکرها، قطع پیوند میان زندگان و مردگان سیاسی است. هدف از این کار نابود کردن خاطرات مقاومت و میراث آنها در جامعه است.

وی با اشاره به وجود چنین خشونت‌هایی در دهه ٩٠ نیز، به شعر «کشتگان بی‌هویت» متین آلتینوک پس از دیدن برهنگی اجساد یک زن و مرد اشاره کرد. آیدین مثال‌هایی مانند برهنه کردن پیکر اکین وان در ٢٠١۵، کشیدن پیکر حاجی لکمان بیرلیک بر روی زمین و پیکر‌های سور را کە به دلیل جراحات زیاد از تحویلشان بە خانوادەها ممانعت کردند را در سال ٢٠١۶مطرح کرد. وی خاطرنشان کرد: کسانی که خواهان جنگ هستند، نخست بی‌احترامی به جنازه‌ها را آغاز می‌کنند و افزود: این تصور وجود دارد که پس از مرگ، مسئولیت‌ها و هویت‌های سیاسی افراد از بین می‌رود، اما پیکرها یک پیشینه سیاسی دارند. آنها با زندگیشان مقابل ما ایستاده‌اند.

آیدین بیان کرد: اینکه آنها چه زندگی‌ای داشته‌اند، نماد چه چیزی بوده‌اند و کدام حافظه را حمل می‌کرده‌اند، در مجموع نشان می‌دهد که هرچند دیگر زنده نیستند اما همچنان دارای هویت سیاسی هستند. بنابراین خشونت علیه آن پیکرها نیز با همین مسئله مرتبط است.

 

«بدن زنان، صحنەای از خشونت»

دریا آیدین با تأکید بر اینکه زنان به شیوه‌های مختلفی در معرض خشونت قرار دارند، اظهار داشت: مسئله خشونت استعماری برای زنان ابعاد پیچیده‌تری دارد. وی افزود: زنان بیش از همه در معرض خشونت دولت مردانه و خشونت مردسالارانه هستند. همچنین فقر شدیدی که در آن مناطق وجود دارد، بیشتر زنان را هدف قرار می‌دهد. آیدین تأکید کرد که تبعیض جنسی و نژادپرستی دست به دست هم داده و زنان کورد، علوی، ال‌جی‌بی‌تی و زنان فقیر را هدف خشونت مداوم قرار می‌دهد.

وی در پایان با ارائه نمونه‌هایی از سراسر جهان، خاطرنشان کرد که این نژادپرستی‌ها و درگیری‌ها همچنان ادامه دارد و بیان کرد: در بوسنی و هرزگوین زنان را مورد تجاوز قرار دادە، همچنین در شیلی و آرژانتین در دوران دیکتاتوری، تجاوز به زنان گم شدە و آمار تولد کودکان حاصل از تجاوز را شاهد بودیم. در افغانستان نیز خشونت علیه زنان گزارش شده است. فرایندهای مشابهی در خاورمیانه وجود دارد. پیشگامی زنان در بهار عربی اتفاقی نبودە و حاکی از آن است کە آنها در دیکتاتوری‌های پدرسالار در معرض خشونت بیشتری هستند. نزدیکترین نمونە، ایران است. کوردستان نیز از جملە این مناطق محسوب می‌شود. ترکیه و کوردستان را نمی‌توان از جهان جدا دانست. در منطقه‌ای از خاورمیانە زندگی می‌کنیم که در مسیر انتقال بین غرب و شرق قرار گرفته و از فضای سیاسی هر دو تأثیر می‌پذیرد. منطقه‌ای که به طور مستقیم از ظهور راستگرایی و نژادپرستی تأثیر می‌گیرد. تاریخ نشان می‌دهد در درگیری‌ها، بدن زنان به صحنه خشونت بدل شده است.

 

«قتل زنان به نام ناموس، جنگ علیه آزادی ماست»

دریا آیدین تصریح کرد که زنان نیز از هم‌جنسان خود که قربانی خشونت مردانه شده‌اند، حمایت کرده‌اند و مثال‌هایی را به یاد آورد: در ماردین، شمسیه علاک در سال ۲۰۰۳ توسط خانواده‌اش به روش سنگسار کشته شد و زنان از جنازه‌ای که روی زمین مانده بود محافظت کردند. زنان به صورت سازمان‌یافته از دهه ۹۰ تاکنون از جنازه‌های زنان کشته‌ شده به دست مردان محافظت کرده‌اند. این قتل‌ها نیز مرگ‌های سیاسی به‌شمار می‌روند. چرا که این افراد زندگی تحمیل شده به زنان را نپذیرفته و قربانی خشونت خانگی شده‌اند. گاهی کشتار زنان به نام «ناموس»، جنگی علیه آزادی زنان و یک نسل‌کشی جنسیتی است. در ترکیه نیز چنین بود. فمینیست‌ها و سازمان‌های زنان ترکیه هم از جنازه‌های زنان کشته شده و افراد LGBT محافظت کردند. در ترکیه چنین سنتی وجود دارد.

 

«مبارزه زنان فراتر از مرزهای دولت - ملت است»

دریا آیدین اظهار داشت که در مناطق عفرین و روژآوا، شکنجه بدن زنان مقاومت‌گر به شدت رواج دارد. وی افزود: شعار تاریخی "«ژن، ژیان، آزادی» با صدای انقلاب روژآوا که انقلاب زنان محسوب می‌شد، در سراسر جهان طنین‌انداز شد. پس از کشته شدن ژینا در ایران نیز این شعار به طور گسترده‌ای پخش شد. حمله به جسد زنان یا تبدیل بدن آنان به صحنه‌ای برای خشونت، نشان‌دهنده بی‌ارزش جلوه دادن هویت زنان است. قصد دارند در زندگی و مرگ، حرمت زنان را سلب کنند. اما زنان در برابر آن مبارزه سازمان‌یافته‌ای را پیگیری می‌کنند. آنها برای تشییع و دفن مناسب جنازەها، سازمان‌هایی را تشکیل می‌دهند. این نشان‌دهنده مبارزات فرامرزی زنان است، یعنی مبارزات مشترکی فراتر از مرزهای ایجادشده توسط دولت‌-ملت‌ها وجود دارد. چرا کە این سیاست مرگ به صورت آگاهانه علیه زنان اعمال می‌شود.

 

«حقوق بشر باید شامل حقوق مردگان باشد»

دریا آیدین در سخنانی به ابعاد حقوقی خشونت علیه مردگان اشاره کرد. و خاطرنشان کرد: در پنلی با عنوان «جایگاه حقوق در خشونت علیه مردگان» که حقوق‌دانان بین‌المللی و ترکیه شرکت داشتند، دیلک قربان گفته بود در حقوق بین‌الملل رویکردی وجود دارد که با مرگ، شأن انسانی پایان می‌یابد. همچنین در پنل دیگری با عنوان «سوگ، حافظه و سیاست» مراد چلیکان گفته بود حقوق بشر باید حقوق مردگان را نیز در بر بگیرد.

آیدین تاکید کرد این مسئله صرفا حقوقی نیست بلکه از نظر سیاسی و اخلاقی نیز حائز اهمیت است. وی بیان کرد از نظر اخلاقی، مرگ مختصات مشترک همه موجودات زنده است و احترام به مردگان یک اصل بدیهی است. از نظر سیاسی، هر شکلی از خشونت علیه مردگان بر اساس رویکردی سیاسی اعمال می‌شود.

 

«حقوق مردگان در قانون جایی ندارد»

دریا آیدین اظهار داشت که در حقوق ملی و بین‌المللی، اصطلاح «حق مردگان» که به طور مستقیم از حقوق مردگان دفاع می‌کند، جایگاه چندانی ندارد. او تصریح کرد که مقررات موجود در چارچوب احترام به خاطره‌ی مردگان، دفن مناسب جنازه‌ها و عدم آزار بازماندگان است.

دریا آیدین خاطرنشان کرد که ترتیبات مختلفی در حقوق بین‌المللی بشردوستانه سنتی تدوین شده توسط صلیب سرخ بین‌المللی، کنوانسیون‌های لاهه و ژنو، پروتکل مینه سوتا و مواد ۲، ۳ و ۸ دادگاه حقوق بشر اروپا وجود دارد. وی با اشاره به اینکه دادگاه حقوق بشر اروپا در مواردی حکم «بدرفتاری» صادر کرده است، گفت: در پرونده آکوم، در مورد شکنجه جسد یک شهروند چوپان، تصمیم نقض درستی اتخاذ شده بود. با این حال، دادگاه این درخواست را بر اساس مقررات سال ٢٠١۶ مبنی براینکە در صورت عدم تحویل اجساد در مدت ۳ روز از طرف بازماندگان، در گورستان بی‌خانمان‌ها دفن خواهند شد، را رد کرد. آیدین بیان کرد: «آنها پسر اینان را که ترکی بلد نبود مجبور کردند این سند را امضا کند و دادگاه حقوق بشر نیز این را توجیه کرد.»

 

«امکان دارد هرکسی سوژه یا شاهد این خشونت باشد»

دریا آیدین، درباره راه‌های مبارزه با چرخه رو به افزایش خشونت تشریح کرد: ابتدا باید مفاهیم درستی مطرح شود. محققان نسل‌کشی‌ها و خشونت‌ها (هولوکاست، ۱۹۱۵ و غیره) معمولاً کشتە شدەگان خشونت را «قربانی» می‌خوانند. گاهی این روایت‌ها در چارچوب حقوق یا وجدان، جایگاهی در فضای عمومی پیدا می‌کنند. در حالی که معمولاً دانش با انگیزه‌ای ایدئولوژیک تولید می‌شود. ما باید آگاهانە خارج از این مسیرها حرکت کنیم.

آیدین تأکید کرد که در سازمان «احترام و عدالت برای مردگان»، باید دانشگاهیان، سیاستمداران و روزنامه‌نگاران به طور آگاهانه با یکدیگر همکاری کنند. هر کسی می‌تواند عامل یا شاهد این خشونت باشد. خشونت گسترده‌ای علیه گروه‌های متنوعی به غیر از مردان سنی وجود دارد. آنهایی که می‌خواهند با خشونت مبارزه کنند و اطلاعات بی‌طرفانه‌ای ارائه دهند، باید گفت‌وگو کنند، چرا که درباره‌ی آن سکوت می‌شود یا در صورتی که مطرح شود با مشروعیت‌بخشی همراه است.

 

«افزایش همبستگی و مبارزه ضروری است»

دریا آیدین اعلام کرد: «درباره خشونت علیه ارامنه، آشوری‌ها، ایزدی‌ها، یهودیان و غیره در دانشگاه‌های ترکیه اطلاعات اندکی وجود دارد.» و بر اهمیت بایگانی تاکیید کرد و افزود: سازمان‌هایی مانند MEBYA-DER و نهادهای پیش از آن در تمام حوزه‌های مرتبط با جنازه‌ها، از یافتن تا دفن آنها فعالیت می‌کنند، اما ثبت و ضبط صورت نگرفتە است. از نظر حقوقی باید درخواست‌های بیشتری ارائه کنیم. وجود تیم‌هایی که مسئولیت اختصاصی این موضوع را بر عهده بگیرند ضروری است. باید با سازمان‌هایی مانند مادران شنبه، ANYAKAY-DER و MEBYA-DER کە فعالیتشان بر روی این موضوع متمرکز است، همبستگی ایجاد کرد و مبارزه را گسترش داد.

لازم است در کنار هالیسه اکسویی که جنازه پسرش درون جعبەایی بە او تحویل دادە شدە وخودش بە ۱۵ سال حبس محکوم شدە، پدر حاکان ارسلان که پیکر دختر کشته‌شده‌اش رها شده، پناهندگانی که در بهار جنازه‌شان در وان پس از آب شدن برف‌ها پیدا می‌شود، بود. باید از اجساد دریای اژه که به گورستانی برای پناهندگان تبدیل شده، حمایت کرد و با انجمن پل حقوق که برای این موضوع مبارزه می‌کند، همراهی نمود.

 

«همه کارها باید بومی سازی شوند»

دریا آیدین با تأکید بر ضرورت بومی سازی فعالیت‌ها تشریح کرد: نمی‌توانید صرفاً با تأسیس یک انجمن در استانبول، در برابر این حملات ایستادگی کنید. باید در شرناخ، ادیرنه، هاتای، ازمیر و همه جا حضور داشته باشید. افراد زیادی علاقه‌مند به کار در این حوزه هستند و مشارکت همه مهم است. سازمان «احترام و عدالت برای مردگان»  یکی از این فعالیت‌هاست. هرکسی می‌تواند با عضویت در آن، در حوزه خودش فعالیت انجام دهد.

او سخنان خود را با این فراخوان به پایان رساند که همه فعالیت‌ها باید شون سازی شوند.