لارا گوهری

مهاباد- افزایش تورم‌ و رکود حاکم بر بازار ایران از عواملی به‌شمار می‌رود که به صورت مستقیم بر وضعیت اقتصادی خلق‌‌های تحت حاکمیت ایران اثر گذاشته و خط فقر را دچار دگرگونی سرسام‌آوری کرده‌ است.

بر اساس آمار اعلامی برخی از مسئولین جمهوری اسلامی همانند «محمد باقری بنابی» عضو کمیسیون اقتصادی و نماینده مردم بناب در مجلس شورای اسلامی ایران، خط فقر در تهران به ۳۰ میلیون تومان رسیده و در دیگر شهرها چیزی حدود ۲۴ میلیون تومان است اما به عقیده‌ی برخی از فعالین کارگری این رقم بسیار بیش‌تر است.

از دغدغه‌های اصلی مردم این روزها می‌توان به سیر شدن شکم و داشتن یک وعده‌ی غذایی متوسط در کنار ‌پرداخت اجاره بها اشاره کرد و اگر در گذشته  لبنیات می‌توانست سفره‌ی اقشار فقیر و متوسط را با دو  وعده‌ی غذایی پر کند امسال اما به کلی در حال حذف شدن است و بازار فراورده‌های لبنی روزبه‌روز کوچکتر می‌شود.

 

وضعیت بازار دامداران:

در سه‌ماه اول سال ۱۴۰۲ افزایش نرخ ۲۵ درصدی قیمت شیر خام از ١٢ هزار تومان به ۱۵ هزار تومان و رشد نرخ چربی از ۱۵۰ هزار تومان به ٢٠٠ هزار تومان یعنی افزایش ۳۴ درصدی قیمت محصولات لبنی بازار لبنیات را با شوک عجیبی روبه‌رو‌ کرد.

افزایش قیمت شیرخام از ۱۲ به ۱۵ هزار تومان برای دامداران هنوز صرفه‌ا‌ی نمی‌کند. سالانه ۹ میلیون تن یا ۹ میلیارد کیلو شیر در کشور تولید می‌شود و در چرخه‌ی اقتصاد ایران نقش مهمی دارد اما با وجود تورم سرسام‌آور حاکم بر اقتصاد دامداران پس از افزایش قیمت نیز با مشکل روبه‌رو هستند.

امیر.ک یکی از دامداران مهابادی می‌گوید: « سه‌ماه اول سال تولید خوب است اما هزینه‌بر می‌باشد. تهیه‌ی علوفه و نهاده‌های دامی و در کنار آن افزایش قیمت حمل و نقل و دستمزدها فشار زیادی به ما آورده است. تورم ایران الان دارد ماهانه بالا می‌رود ولی دولت می‌آید برای ما نرخ شیر را مشخص می‌کند بدون آنکه در نظر بگیرد که هزینه‌های ما چقدر زیاد شده است و اصلا از ما حتی نظرخواهی نمی‌کند.افزایش ۲۵ درصدی شیر وقتی همه چیز بیش از این‌ها گران شده برای ما حکم ورشکستگی دارد چون در مورد قیمت‌گذاری گوشت و صادرات آن‌ هم ما را بلاتکلیف گذاشته‌اند».

با شروع سال ۱۴۰۲افزایش قیمت شیرخام ۲۵ درصد، حمل و نقل محصولات لبنی ۳۰ درصد، حقوق و دستمزد کارگران ۲۵ درصد و محصولات پتروشیمی ۱۰۰ درصد بوده است.با افزایش نرخ تولید و بسته‌بندی فرآورده‌های لبنی در کنار افزایش قیمت شیر خام و چربی، از هزار و ۸۰۰ کارخانه تولیدکننده محصولات لبنی تنها  ۳۰۰ کارخانه در‌حال حاضر مشغول به‌ کار است که از این تعداد بسیاری بر صادرات و فروش دلاری لبنیات تکیه‌ کرده‌اند.

تولیدی‌های‌ کوچک و محلی لبنیات در این میان بیشترین آسیب را دیده‌اند و از هرگونه حمایتی بی‌بهره هستند و اکثر این تولیدکنند‌گان محلی را زنان تشکیل می‌دهند.

فاطمه‌ شریفی یکی از تولیدکنند‌ە‌ و فروشندگان لبنیات بوده است که یک ماه است مغازه‌ی کوچک خود را تعطیل کرده است‌. او در مورد مشکلات کار خود می‌گوید:« من از روستا شیر می‌خریدم و خودم ماست و پنیر و روغن و لورک و ... درست می‌کردم الان یک ماه است مغازه‌ام را جمع کرده‌ام چون قبل از هر چیز کرایه‌ مغازه‌ام را خیلی زیاد کرده ‌بودند و من نمی‌توانستم ماهانه ۵ میلیون تومان اجاره مغازه بدهم ، مشکل دیگرم این بود که دامداری به قیمت ۱۵ هزار تومان به من شیر نمی‌فروخت مگر آنکه خیلی بیشتر می‌خریدم ولی جاهای دیگری هستند که خودشان دام پرورش می‌دهند یا در روستا فامیل دامدار دارند ارزانتر از من شیر می‌خرند و در نتیجه ارزانتر می‌فروشند و این بازار من را خراب کرده بود.خریدار هم که می‌آید و قیمت می‌گیرد فکر می‌کند تقصیر ما است که افزایش قیمت داده‌ایم و چند باری هم با آنها درگیری داشتم و با این حال فروش ماست و شیر و پنیر هم که پر فروش‌ترین محصولات محلی هستند پایین آمده بود و تصمیم گرفتم فعلا کار نکنم و مغازه را تعطیل کردم».

 

کارخانه‌های بزرگ وابسته به حکومت اما با گرفتن وام‌های کلان از بانک و مجوز صادرات و فرارهای مالیاتی اکنون از تمام کارخانجات پیشی گرفته‌اند و بازار صادرات را در دست دارند اما آنچه تعجب مردم را برانگیخته است پایین بودن قیمت محصولات لبنی ایرانی در سایر بازارهای خارجی نسبت به بازار داخلی است.هم اکنون سه عدد خامه‌ی کاله در عراق با قیمتی معادل ۴۰ هزار تومان به فروش می‌رسد در حالی که قیمت یک عدد خامه در ایران ۴۰ هزار تومان است.

 

وضعیت فروشگاهای لبنی:

لبنیات همیشه سهم قابل توجهی در سفره‌ی تمام اقشار جامعه داشته است و برای دهک‌های پایین‌تر به عنوان غذا بیشتر مورد استفاده بوده است به طوریکه در چند سال اخیر بیشتر شاهد استفاده از آن به عنوان صبحانه و شام بوده‌ایم اما گرانی این محصولات سبب حذف وعده‌ی شام از سفره‌های ایران و کاهش مصرف لبنیات به عنوان صبحانه شده است.خرید کم‌تر مردم از سوپرمارکت و فروشندگان لبنی را خود فروشندگان تأیید می‌کنند و به گفته‌ی آن‌ها دیگر خرید محصولات محلی و بدون مواد نگهدارنده سود چندانی ندارد و حتی ممکن است این محصولات به فروش نرفته و فاسد شود.

کبری کریمی صاحب یک فروشگاه مخصوص لبنیات در مهاباد است.او در باره‌ی کاهش خرید مردم می‌گوید: «دوغ و ماست محلی خیلی خواهان داشت و هنوز هم جزو پرطرفدارترین محصولات است و پس از آن پنیر محلی مشتری دارد اما از وقتی قیمت‌ها گران شده است چیزی مانند شیر محلی با کیلویی ۲۰ هزار تومان و یا ماست گاو هر سطل ۷۰ هزار تومان  مشتری کمتری دارد و سایر محصولات مانند روغن و لورک و... فروش نمی‌رود و پنیری مانند پنیر لیقوان که کیلویی ۲۰۰ هزار تومان است را کلا برای فروش نیاوردیم و اگر چیزی بفروشیم کمتر از قبلا است مثلا کسی که یک کیلو شیر می‌خرید اکنون نیم کیلو شیر می‌خرد».

کاوه.آ صاحب یک سوپرمارکت هم می‌گوید:« نهایت خرید مردم یک پنیر کوچک‌ پاستوریزه و یا ماست است و جنس‌هایی مثل پنیر پیتزا و پنیر پارمسان را چند ماهی‌ است نیاوردیم چون سری قبل آنقدر فروش نرفت که تاریخش به پایان رسید. لبنیات جزو محصولات ثابت هر سوپرمارکتی است اما خودمان داریم می‌بینیم که چقدر فروشش کم شده است و از آن طرف ماهم درآمد کمتر و خرید عمده‌ی کمتری داریم.حالا در تابستان بستنی هم به لیست خرید مردم اضافه شده است و خودم خانواده‌هایی را دیده‌ام برای آنکه برای کودکشان بستنی بخرند قید ماست یا پنیر را می‌زنند».

نسرین کریمی می‌گوید:« قبلا وقتی مهمان داشتم و نمی‌خواستم زیاد هزینه کنم و مهمان‌ها خودمانی بودند سنگک و ماست و پنیر برای پذیرایی می‌خریدیم اما الان آنقدر گران شده است که برای خودمان به زور می‌خریم.ما چهار نفریم در خانواده و الان یک سال است گاهی شیر می‌خریم در حالی که قبلا هر روز بچه‌ها یک لیوان شیر می‌خوردند.دیگر در مدرسه هم به بچه‌ها شیر نمی‌دهند و می‌گویند دولت حمایت نمی‌کند.تنها نگرانیم رشد نرمال بچه‌هایم است و اگر برای خودمان بود شاید کلا لبنیات را حذف می‌کردم اگرچه الان هم سر سفره کمتر می‌خورم تا بچه‌ها بیشتر بخورند».

فرآورده‌های لبنی از سفره‌ی مردم در حال حذف شدن است و اگر در سفره‌ی خانوار پیشتر شاهد چند نوع لبنیات بودیم امروز شاید در سفره‌ی صبحانه کمتر شاهد آن باشیم و تنها یک نوع از این محصولات مصرف شود.کم بودن دستمزد کارگران و کارمندان دولتی آن‌ها را بیشتر از سایرین با مشکل روبه‌رو کرده است.در سال‌های اخیر مصرف لبنیات کشور ایران نصف میانگین جهانی بود و اکنون به کمتر از ۷۰ کیلوگرم رسیده است و این رقم بیانگر مصرف یک سوم کشورهای پیشرفته است. این فاجعه‌ی غذایی در ایران در حالی رخ می‌دهد که هنوز ۴ قلم کالا شامل شیر بطری کم‌چرب، شیر کیسه‌ای کم‌چرب، ماست ساده ۲.۵ کیلویی دبه‌ای‌ و پنیر UF چهارصد گرمی شامل افزایش قیمت نشده‌اند و وزارت جهاد کشاورزی معتقد است افزایش‌ قیمت‌های جدید محصولات لبنی، با فرمول سازمان حمایت همخوانی ندارد اما انتظار می‌رود این محصولات دوباره افزایش قیمت داشته‌ باشند.