مرکز خبر- در حالی‌که بحران فرونشست زمین به‌سرعت در حال گسترش در سراسر ایران است، تازه‌ترین گزارش‌ها حاکی از آن است که حدود ۴۰ میلیون نفر از جمعیت کشور در معرض خطر مستقیم این پدیده خاموش و تدریجی قرار دارند؛ پدیده‌ای که به‌دلیل برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، خشکسالی‌های مداوم، و نبود مدیریت علمی، اکنون زیرساخت‌ها، امنیت زیستی و بافت‌های تاریخی ایران را تهدید می‌کند.

دکتر علی بیت‌اللهی، عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، در مصاحبه با خبرگزاری‌های داخلی ایران اعلام کرد نرخ فرونشست زمین در ایران طی دو سال گذشته سه برابر شده و اکنون ابعاد گسترده‌تری از ایران را درگیر کرده است.

براساس این گزارش، در حال حاضر ۲۵۰ شهر و ۹۲۰ روستا در ایران روی پهنه‌هایی قرار دارند که در معرض خطر فرونشست زمین هستند. این پدیده زمین‌شناختی نه‌تنها تهدیدی برای جان و مال مردم محسوب می‌شود، بلکه زیرساخت‌های حیاتی ایران را نیز هدف قرار داده است. به‌عنوان نمونه، حدود ۱۰ هزار کیلومتر از خطوط گاز ایران و نیمی از مساحت بافت‌های تاریخی در مناطق مستعد فرونشست واقع شده‌اند.

دکتر علی بیت‌اللهی با استناد به داده‌های رسمی اعلام کرده است که در مجموع، حدود ۴۰ میلیون نفر از جمعیت ایران به‌طور مستقیم در معرض این تهدید خاموش قرار دارند. وی فرونشست زمین را یک «فاجعه تدریجی و خاموش زیست‌محیطی» توصیف کرده که می‌تواند پیامدهای عمیق اقتصادی، اجتماعی و امنیتی برای ایران به‌دنبال داشته باشد.

بر پایه آمار ارائه‌شده، استان کرمان بالاترین نرخ فرونشست در ایران را دارد. پس از آن، استان‌های البرز و قم نیز در زمره مناطق بحرانی قرار گرفته‌اند. حتی در استان‌های شمالی چون مازندران و گلستان که تا پیش از این کمتر درگیر این پدیده بودند، اکنون آثار فرونشست قابل مشاهده است. وضعیت تهران نیز به‌ویژه نگران‌کننده گزارش شده، چرا که نرخ فرونشست سالانه در برخی مناطق پایتخت به ۳۶ سانتی‌متر رسیده است.

کارشناسان هشدار داده‌اند که در صورت ادامه روند فعلی و نبود برنامه‌ریزی علمی، منسجم و فوری، ایران با بحرانی جدی در حوزه زیربناها، امنیت زیستی، و پایداری سکونتگاه‌های انسانی روبرو خواهد شد. فرونشست زمین دیگر یک هشدار ساده نیست؛ بلکه زنگ خطری جدی برای مدیریت منابع آبی، توسعه پایدار و آینده زیست‌محیطی ایران است.

 

دلایل پدیده فرونشست زمین در ایران

فرونشست زمین در ایران یکی از نگران‌کننده‌ترین پیامدهای سوءمدیریت منابع طبیعی و فشارهای زیست‌محیطی طی دهه‌های اخیر است. این پدیده زمین‌شناختی که در برخی مناطق ایران به سطح بحران رسیده، ناشی از مجموعه‌ای از عوامل طبیعی و انسانی است. از مهم‌ترین دلایل آن می‌توان به برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، کشاورزی ناکارآمد و وابسته به منابع آب زیرزمینی، خشکسالی‌های پیاپی و تغییرات اقلیمی، نبود سیاست‌های جامع مدیریت منابع آب، گسترش بی‌رویه شهرنشینی و ساخت‌وساز اشاره کرد.