مرکز خبر - نامگذاری روز جهانی زبان مادری از زمانی آغاز شد کە در سال ۱۹۵۲ دانشجویان دانشگاه‌های مختلف شهر داکا پایتخت امروزی کشور بنگلادش که در آن زمان پاکستان شرقی نامیده می‌شد و هنوز مستقل نشده بود، از جمله دانشجویان دانشگاه داکا و دانشکدەی پزشکی آن در تلاش جهت ملی کردن زبان بنگالی به عنوان دومین زبان پاکستان (در کنار زبان اردو) تظاهرات مسالمت‌آمیزی در این شهر براه انداختند.

تظاهرات دانشجویان از سوی پلیس بە خشونت کشیدە شد، ضمن بە گلولە بستن تظاهرات کنندگان، عدەای کشتە و عدەای بسیاری زخمی شدند. پس از استقلال بنگلادش از کشور پاکستان، بە درخواست این کشور، ٢١ فوریە از سوی سازمان یونسکو بە عنوان روز جهانی زبان مادری جهت حفظ تنوع زبانی بە عنوان روز جهانی زبان مادری تایید شد.

براساس برآورد یونسکو، حدود ۶ هزار زبان در جهان شناختە شدە است کە از بیش از سە هزار از آن در حال نابودی است. این زبان‌ها در میان گروەهای کوچکی رواج دارند کە تحت تسط رژیم‌های سرکوبگر و دیکتاتور هستند. رژیم‌هایی که یک فرهنگ، یک پرچم و یک زبان را بر مردمان خویش تحمیل می‌کنند و شانسی برای بقای این زبان‌ها دیدە نمی‌شود. براساس همین برآورد ۹۶ درصد از این زبان‌ها در بین ۴ درصد جمعیت  جهان رواج دارد.

 ایران نیز بە عنوان کشوری کە بە موزاییک خلق‌ها مشهور است، حدود ۶٩ زبان و گویش در آن رایج است، زبان‌های کوردی، آذری، فارسی، عربی، ترکمنی، گیلکی، مازنی و بلوچی از جملە زبان‌هایی هستند کە بیشترین جمعیت ایران با آن سخن می‌گویند.

اما با این وجود زبان رسمی ایران فارسی است حتی با وجود اینکە براساس اصل پانزدهم قانون اساسی کە تاکنون مسکوت ماندە است آموزش زبان مادری در ایران آزاد است، اما در واقع فعالین مدنی و فرهنگی کە جهت حفظ زبان مادری خود تلاش می‌کنند از سوی رژیم ایران بە جدایی‌طلبی، افراد وابستە بە احزاب مخالف، تلاش برای بر هم زدن امنیت ملی و ... متهم می‌شوند.

اصل پانزدهم قانون اساسی ایران بە صراحت اعلام کردە است، «زبان و خطِ رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است. اسناد و مکاتبات و متون رسمی و کتب درسی باید با این زبان و خط باشد ولی استفاده از زبان‌های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه‌های گروهی و تدریس ادبیات آن‌ها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است.»

با وجود همەی انتقادها بر این اصل کە زبان‌های دیگر ر ا بە عنوان زبان محلی و قومی و نە بە عنوان زبان ملت‌های ساکن ایران می‌شناسد اما با این وجود این اصل هم نە تنها اجرا نمی‌شود بلکە برخلاف آن عمل شدە و زبان‌ فارسی بر دیگر ملت‌های ساکن ایران تحمیل می‌شود.

زبان‌های دیگر نە تنها در مدارس تدریس نمی‌شوند بلکە حتی معلمان و فعالین فرهنگی کە از طریق برگزاری کلاس‌های آموزشی خصوصی برای بقای زبان مادری و ملت خویش تلاش می‌کنند با زندان، شکنجە و گاهی حتی اعدام روبرو می‌شوند. زهرا محمدی بارزترین نمونەی آن در ماەهای اخیر است کە تنها بە دلیل فعالیت فرهنگی و آموزش زبان کوردی نخست بە ١٠ سال زندان و سپس با تقلیل حکم بە پنج سال زندان محکوم شد.

در سال‌های گذشتە نیز فعالین فرهنگی بە همین منوال بە زندان محکوم شدەاند، اما دو فعال فرهنگی عرب کە عضو موسسەی فرهنگی «الحوار» بودند تنها بە دلیل آموزش درسی کودکان در کلاس‌های خصوصی با زبان عربی بە اعدام محکوم شدند. هاشم شعبانی‌نژاد و هادی راشدی سال ٢٠١١ بازداشت و سال ٢٠١٢ بە "محاربە" و "اقدام علیە امنیت ملی" محکوم شدند و اعترافات تلویزیونی آنان از سوی صدا و سیمای ایران پخش شد.

این اقدامات رژیم در حالی است کە بسیاری معتقدند آموزش زبان مادری نە تنها تهدیدی علیە زبان فارسی و وحدت ایران تلقی نمی‌شود، بلکە می‌تواند بە تقویت زبان فارسی و وحدت ملی باشد. گروەهای زبانی و اتنیکی ساکن ایران هنگامی کە رسما از سوی رژیم مورد تبعیض قرار می‌گیرند خشمگین شدە و تلاش می‌کنند از راەهای مختلف برای حفظ هویت خود تلاش کنند.

از سویی کودکانی کە آموزش با زبان دوم بدون آموزش قبلی زبان مادری بر آنان تحمیل می‌شود با مشکلات بزرگی در دوران مدرسە و حتی دانشگاە روبرو می‌شوند، عدم اعتماد بە نفس، خلاقیت و مشکلات روحی از جملە مواری‌ است کە کودکان دیگر ملیت‌های ایران تجربە می‌کنند و حتی گاهی از سوی گروە همسالان خود مورد تمسخر قرار می‌گیرند. البتە چنین چیزی را مرکزگرایانی کە آموزش بە زبان مادری را تهدید علیە امنیت ملی تلقی می‌کنند و خود با زبان مادری تحصیل کردەاند هیچ‌گاە درک نمی‌کنند بلکە آن را کودکانی کە در کلاس‌های درسی کوردستان، خوزستان و بلوچستان  با وجود کمترین امکانات و با معلمی کە حتی نمی‌تواند احساسات خود را با زبان مادری با آنها در میان بگذارد می‌توانند درک کنند.