صنعت خانگی پنیر؛ راهکار نوآورانه زنان یمنی در شرایط بحرانی
زنان ساکن مناطق روستایی یمن مسئولیت تأمین مالی خانواده‌های خود را از طریق انجام فعالیت‌های متنوعی بر عهده دارند. این فعالیت‌ها شامل دامپروری، صنایع دستی سفالگری، کشاورزی، تولید محصولات لبنی و سایر اقدامات اقتصادی می‌باشد.
رانیا عبدللە
یمن- علی‌رغم زوال بسیاری از صنایع و هنرهای سنتی یمن، تولید پنیر محلی در شهرستان تعز طی دهه‌های متمادی تداوم یافته و کماکان با شیوه‌های سنتی خود به حیات ادامه می‌دهد. محصولات وارداتی نتوانسته‌اند جایگزین این فرآورده شوند، زیرا این محصول یکی از مهم‌ترین اقلام غذایی بومی است که آشپزی یمنی با آن شناخته می‌شود و صدها نفر به دلیل طعم منحصر به فرد و ترکیبات طبیعی آن، از این محصول استقبال می‌نمایند.
در مناطق مرزی شمال غربی شهرستان تعز، واقع در جنوب غربی یمن، رقیه هائل ۵۰ ساله، به تولید پنیر محلی که تعز به آن شهرت دارد، اشتغال دارد تا بتواند نیازهای اولیه خانواده خود را تأمین نماید. وی قریب به ۲۰ سال است که برای کسب درآمد و امرار معاش، منحصراً به فروش پنیر و دامپروری متکی می‌باشد.
آنان در محاصره مناطق مین‌گذاری شده و تیراندازان تک‌تیر قرار گرفته‌اند
رقیه هائل و سایر زنان ساکن در آن منطقه واقع در خطوط مقدم جبهه، از فقدان دسترسی به خدمات و استمرار بمباران‌ها و مناقشات متأثر گشته‌اند، زیرا این منطقه در مجاورت مناطق تحت کنترل نیروهای حوثی و دولت مورد شناسایی بین‌المللی واقع شده است. وی در این خصوص اظهار می‌دارد: «تنها منبع درآمد ما اراضی زراعی و دام‌هایی است که از شیر و کره آنها جهت تولید پنیر و روغن محلی استفاده می‌نماییم. با این حال، زمین‌های مجاور ما توسط نیروهای حوثی مین‌گذاری شده است، لذا امکان چرای گوسفندان در آن مناطق وجود ندارد. در صورت فرار یکی از دام‌ها به آن نواحی، به دلیل خطر انفجار مین‌ها، قادر به تعقیب آن نیستیم.»
رقیه هائل هر بامداد به دوشیدن شیر بز و تنها گاو خود مبادرت می‌ورزد تا از شیر آنها پنیر تولید نماید. وی با بهره‌گیری از روش‌های سنتی به تولید پنیر پرداخته، آن را آماده‌سازی نموده و به بازرگانان در بازارهای محلی به فروش می‌رساند. او فرآیند آماده‌سازی را این‌گونه تشریح می‌نماید: «ما منحصراً از شیر گاو و بز برای تهیه پنیر استفاده می‌کنیم و از اختلاط آن با هرگونه شیر غیرطبیعی اجتناب می‌ورزیم. سپس نمک و یک ماده طبیعی جهت انسجام‌بخشی به پنیر اضافه می‌نماییم که این ماده از روده بزغاله شیرخوار استخراج شده، ذخیره می‌گردد و در هنگام تولید پنیر مورد استفاده قرار می‌گیرد. متعاقباً، بر حسب نیاز، پنیر را بر روی هیزم تفت می‌دهم و بدین ترتیب آماده عرضه به بازار می‌گردد.»
کوشش مستمر و عایدی اندک
رقیه هائل از طریق فروش پنیر، معاش خانواده خود را که متشکل از ۶ فرزند و همسرش می‌باشد، تأمین می‌نماید. همسر وی به علت مناقشات جاری، شغل خود را از دست داده است. با این وجود، درآمد هفتگی حاصل از فروش پنیر، به گفته خود او کفاف نیازهای خانواده را نمی‌دهد.
او هر واحد پنیر را به بهای ۳۵۰۰ ریال یمنی، معادل یک و نیم دلار آمریکا، به فروش می‌رساند. این مبلغ در قیاس با میزان تلاش انجام دادە و کیفیت محصول تولیدی، بسیار ناچیز می‌باشد. وی اظهار می‌دارد: «بنده ناگزیر به فروش پنیر با قیمتی پایین هستم، زیرا امکان دسترسی مستقیم به بازار را ندارم و فاقد مغازه شخصی می‌باشم. لذا مجبور به فروش محصول به واسطه‌های فروش پنیر هستم.»
به گفته رقیه هائل، از زمان آغاز مناقشات، میزان تولید پنیر کاهش یافته است. این امر ناشی از محدود شدن مناطق کشاورزی جهت چرای گوسفندان و گاوها به دلیل کمبود بارندگی و قرار گرفتن اکثر مزارع در خطوط مقدم جبهه می‌باشد. علاوه بر این، بسیاری از این مزارع مورد مین‌گذاری قرار گرفته‌اند.
ارتقاء و تقویت توانمندی‌ها
رقیه هائل و تمامی زنان ساکن در مناطق روستایی آن ناحیه و نواحی مجاور، نیازمند مداخلات فوری با راهکارهای عملی می‌باشند. این راهکارها می‌تواند توسط نهادهای ذی‌ربط و سازمان‌های فعال در حوزه کشاورزی، اعم از بین‌المللی و محلی، به اجرا درآید. این اظهارات را فاطمه شرعبی، مربی و کارشناس این حوزه، بیان کرد.
وی تأکید نمود: «زنان ساکن مناطق روستایی نیازمند حمایت و تلاش مضاعف در زمینه آموزش و ارتقاء آگاهی در خصوص فنون کشاورزی، مقابله با تغییرات اقلیمی و پشتیبانی از پروژه‌های اختصاصی ایشان که منبع درآمدزایی برای آنان محسوب می‌گردد، می‌باشند.
همچنین تسهیل دسترسی به خدمات در نواحی روستایی، به ویژه برای زنان، که به بهبود وضعیت زنان روستانشین و تقویت نقش آنان در توسعه کمک شایانی خواهد نمود، ضروری است.»
پنیر محلی یکی از محبوب‌ترین اقلام غذایی است که یمن، به ویژه شهرستان تعز، به آن شهرت دارد. نوره عبده که عادت به خرید روزانه پنیر دارد، اظهار می‌دارد که پنیر محلی مرغوب‌ترین و باکیفیت‌ترین نوع پنیر می‌باشد. این فرآورده لبنی با غذایی موسوم به «سحاوق» تهیه می‌گردد که ترکیبی از گوجه فرنگی، نعناع تازه، سیر، فلفل سبز و برخی گیاهان بومی یمن نظیر ریحان و سایر ادویه‌جات می‌باشد. پنیر با این مخلوط نرم و له می‌شود و همراه با انواع مختلف نان‌های سنتی یمنی مصرف می‌گردد.