رجاء خيرات

مراکش- در مراکز جنگ و درگیری‌ها، زنان در شرایط بسیار سختی زندگی می‌کنند. گرچه هر منطقه ویژگی‌های خاص خود را دارد، نقطه مشترک میان تمام آنها وضعیت فاجعه‌بار است که همراه با کودکانشان تجربه می‌کنند، در حالی که سکوت بین‌المللی حاکم است. بحران‌هایی که در پایان قرن گذشته به وقوع پیوست، تأثیرات عمیقی بر وضعیت زنان داشت. این بحران‌ها از زمان استقرار رژیم‌های استبدادی در کشورهای عربی و آغاز اشغالگری اسرائیل شروع شد و سپس با ظهور نظام نئولیبرالی و سلطه و گسترش سرمایه‌داری، وضعیت زنان در این منطقه به شدت متاثر شد.

فعال حقوق بشری، نعیمه اقداد، اشاره کرد که اوضاع زنان در منطقه خاورمیانه "دردناک" است، به ویژه زنان غزه، سوریه، یمن، سودان و دیگر مناطقی که شاهد جنگ‌ها و درگیری‌ها هستند. او افزود که زنان بیشترین آسیب را می‌بینند، زیرا آنها از ابتدایی‌ترین نیازهای زندگی محروم هستند. در شرایطی که خدمات اساسی مانند بهداشت، آموزش و اشتغال به شدت کمبود دارد، هیچ‌گونه حمایت، امنیت، غذای کافی و زندگی در یک محیط سالم وجود ندارد.

 

زنان غزه نماد مبارزه و مقاومت هستند

فعال حقوق بشری نعیمه اقداد در خصوص وضعیت زنان غزه پرسید: "کدام عبارت را می‌توانم برای توصیف آنچه که زنان غزه با آن روبه‌رو هستند، استفاده کنم؟ زبان نمی‌تواند نسل‌کشی و پاکسازی ملیتی را که نیروهای نظامی اسرائیلی با تحریک و حمایت از جامعه جهانی انجام می‌دهند، توصیف کند." او افزود که زنان در غزه از طریق ماشین‌آلات و تسلیحات "آمریکایی، آلمانی و فرانسوی" کشته می‌شوند و با گلوله‌ها، موشک‌ها و هواپیماها سوزانده می‌شوند، بدون اینکه کوچک‌ترین مکانیسم دفاعی داشته باشند.

او همبستگی خود را با این زنان مقاوم و قوی که با تمام امکانات خود در برابر مشکلات مقاومت می‌کنند، ابراز کرد و اشاره کرد که آنها در شرایط "رنج انسانی" بی‌سابقه‌ای در اردوگاه‌ها زندگی می‌کنند و حتی ابتدایی‌ترین نیازهای زندگی برایشان فراهم نیست. بنابراین، "زبان حتی نمی‌تواند" توصیف کند که آنها چه می‌کشند و چه شرایط دشواری دارند.

او تأکید کرد که "این شکنجه و نسل‌کشی علیه زنان و کودکان غزه یکی از بزرگترین جنایات انسانی است که تاریخ بشر به خود دیده است"، و اضافه کرد که با وجود تمام مصیبت‌هایی که زنان تجربه می‌کنند، همچنان برای بقا مبارزه می‌کنند. آنها با فراهم آوردن خدمات برای خانواده‌هایشان، مانند پختن غذا با ساده‌ترین وسایل و ارائه خدمات به صورت همبستگی، به نماد مبارزه و مقاومت تبدیل شده‌اند.

در خصوص اشکال همبستگی با این زنان، او گفت: «ما به عنوان فعالان حقوق بشر در مراکش تأسف می‌خوریم که هیچ کمک یا سازوکار عملی برای حمایت از آنها وجود ندارد، جز صدور بیانیه‌هایی که به آنچه بر سرشان می‌آید اعتراض می‌کند، یا راه‌اندازی کمپین‌هایی برای امضا علیه جنایاتی که علیه آنها ارتکاب می‌شود و انتشار و افشای مصیبت‌هایی که آنها و کودکانشان تجربه می‌کنند.»

 

زنان سوریه میان آوارگی اجباری و بهره‌کشی

در خصوص وضعیت زنان سوریه، نعیمه اقداد اشاره کرد که بحران با آغاز "بهار خلقها" در سال ۲۰۱۱ شروع شد، که تأثیرات عمیق و گسترده‌ای بر وضعیت زنان داشت. او افزود که زنان سوریه با انواع مختلفی از خشونت‌ها و آزارها روبه‌رو شده‌اند، از جمله آوارگی اجباری، تجاوز جنسی و بهره‌کشی در تمامی اشکال، که به دلیل دخالت عوامل خارجی همچون ایران، ترکیه و روسیه در بحران، این وضعیت تشدید شده است.

او توضیح داد که زنان سوریه از ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۴، همزمان با سقوط رژیم بشار اسد و خروج او به روسیه، بیشترین بهره‌کشی‌ها را متحمل شده‌اند. این شرایط به ویژه بر زنان و کودکان تأثیرات سنگینی گذاشته است، چرا که بسیاری از آنها برای فرار از جنگ، گرسنگی و نقض حقوق بشر از کشور خود آواره شده‌اند. حتی زنانی که در داخل سوریه آواره شده‌اند، از شرایط سخت زندگی در اردوگاه‌ها رهایی نیافته‌اند.

او افزود که تصاویر زنان سوریه‌ای که کودکان خود را به دوش گرفته و در تلاش برای عبور از دریا به سوی کشورهای دیگر مانند تونس، الجزایر و مراکش هستند، "دردناک و سخت" بوده است، به ویژه برای آن دسته از زنانی که جان خود را همراه با کودکانشان در دریا از دست داده‌اند.

نعیمه اقداد همچنین اشاره کرد که تأثیرات بحران سوریه بر زنان به شدت در نتیجه فقر، حاشیه‌نشینی، از دست دادن فرصت‌های شغلی و آموزشی، کاهش خدمات بهداشتی و نبود مسکن مناسب بوده است. علاوه بر این، آثار روانی ناشی از وضعیت‌های اضطرابی، ترس و وحشت، نبود امنیت، ازدواج‌های اجباری برای دختران و بهره‌کشی جنسی در مناطق آوارگی و پناهندگی نیز بر زنان سایه انداخته است.

 

زنان یمن از ابتدایی‌ترین حقوق خود محروم هستند

نعیمه اقداد در خصوص وضعیت زنان یمنی نگرانی خود را ابراز کرد و توضیح داد که جامعه یمن بر اساس ساختار قبیله‌ای و نظام سیاسی خاصی به نام "سیستم قبیله‌ای" بنا شده است. او اشاره کرد که «اختلافات طایفی و جنگ‌های مذهبی حتی پس از اتحاد یمن شمالی و جنوبی در سال ۱۹۹۰، تأثیرات عمیقی بر وضعیت یمنی‌ها، به‌ویژه زنان، داشته است.» او افزود که تقسیمات مذهبی، به‌ویژه اینکه ۵۸ درصد از مردم یمن از حوثی‌ها هستند که به رژیم شیعی ایران وفادارند، وضعیت را پیچیده‌تر کرده است.

او تأکید کرد که جامعه قبیله‌ای نگاه تحقیرآمیزی به زنان دارد که کرامت انسانی آنها را به چالش کشانده. با وجود این که زنان نقش مهمی در بنیان‌گذاری خانواده و قبایل ایفا می‌کنند، جامعه پدرسالار هنوز آنها را در جایگاه پایین‌تری نسبت به مردان قرار می‌دهد.

نعیمه اقداد توضیح داد که "بهار خلقها" در یمن با مطالبات زنان آغاز شد که توسط زنانی که یا در داخل کشور یا خارج از آن تحصیل کرده‌اند، رهبری می‌شد. این زنان، که از روشنفکران و فعالان بودند، توانستند بیانیه‌ای برای مشارکت سیاسی زنان منتشر کنند و خواهان برابری و فراهم کردن تمامی حقوق انسانی برای زنان شدند. به‌ویژه زنان یمنی از تمامی حقوق سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی محروم بودند، مانند توکل کرمان، فعال حقوق بشری و برنده جایزه نوبل صلح، که یکی از رهبران برجسته انقلاب جوانان یمن بود و خواستار سرنگونی رژیم علی عبدالله صالح شد.

او افزود که جنگ اخیر در یمن بین حوثی‌ها و عربستان سعودی و آمریکا اوضاع را بدتر کرده است. این جنگ تأثیرات بزرگی بر زنان داشته و بسیاری از آنها از ابتدایی‌ترین شرایط زندگی و حقوق اساسی محروم شده‌اند. با این حال، زنان یمنی همچنان در تلاش برای ارائه خدمات اولیه به جامعه هستند.

 

سودان به زنانش نیاز حیاتی و ضروری دارد

نعیمه اقداد در خصوص وضعیت زنان سودانی ابراز تأسف کرد و توضیح داد که علیرغم اینکه سودان بزرگ‌ترین و غنی‌ترین کشور آفریقا از نظر منابع طبیعی است، زنان این کشور با فقر و آسیب‌پذیری مواجه هستند. او افزود که تقسیمات قومی و دینی میان شمال و جنوب کشور که به نوعی به عنوان "طرح صهیونیستی" معرفی می‌شود، وضعیت زنان را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. همچنین، علی‌رغم منابع طبیعی غنی مانند نفت و وجود رود نیل، مردم سودان همچنان با فقر و بحران روبه‌رو هستند، چرا که مشکلات ساختگی مانند بحران دارفور توسط آمریکا ایجاد شده‌اند تا کشور قوی سودان را تحت فشار قرار دهند.

نعیمه اقداد اشاره کرد که دوران حکمرانی جعفر نمیر، سوار الذهب و عمر البشیر که با دیکتاتوری و اجرای شریعت سختگیرانه، کشور را به بی‌ثباتی کشاند، تأثیرات منفی بر وضعیت زنان گذاشته است. این شرایط فاجعه‌بار، به ویژه در دوران حکمرانی عمر البشیر، به بروز فوضی و انشقاق داخلی منجر شد که وضعیت زنان را به شدت تحت تأثیر قرار داد.

او افزود که سودان زمانی از وجود احزاب سیاسی مختلف از جمله حزب کمونیست و حزب سوسیالیست بهره‌مند بود و همچنین یک جنبش زنان پیشرفته مانند حرکت فاطمه ابراهیم وجود داشت که پایه‌گذار جنبش‌های زنان در سودان بود. با این حال، این جنبش‌ها به دلیل شرایط سیاسی تحت فشار قرار گرفتند و سرکوب شدند.

نعیمه اقداد اشاره کرد که انقلاب سودانی که به سقوط عمر البشیر منجر شد، بهای سنگینی برای زنان داشت. جنگ‌های قومی و مذهبی که میان مسلمانان، مسیحیان، سکولارها و غیره رخ داد، زنان را به ویژه آسیب‌پذیرتر کرد و بسیاری از آنها در شرایط دشوار مجبور به مهاجرت شدند.

در نهایت، او تأکید کرد که سودان پتانسیل‌های بزرگی در میان زنان دارد. بسیاری از زنان تحصیل‌کرده سودانی می‌توانند نقشی مهم در آگاهی‌رسانی و پیشبرد مسائل زنان و کشور خود ایفا کنند.