نزهه بن محمد: ما به رسانه‌ای مسئول نیاز داریم که حقوق زنان را تقویت کند
در میان تحولات اجتماعی و فرهنگی‌ای که جوامع با آن روبرو هستند، رسانه‌ها به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای تأثیرگذار در شکل‌دهی به افکار عمومی و نهادینه‌سازی مفاهیمی چون عدالت و برابری، به‌ویژه در زمینه حقوق زنان و دختران مطرح می‌شوند.
نزیهه بوسعیدی
تونس – نزهه بن محمد، پژوهشگر علوم رسانه و ارتباطات، تأکید کرد که با وجود توانایی رسانه‌ها در نفوذ به درون خانه‌ها و شکل دادن به آگاهی عمومی، هنوز هم بسیاری از آنها کلیشه‌های جنسیتی را تکرار کرده و از وظیفه اصلی خود در دفاع از حقوق زنان غافل مانده‌اند.
وی با اشاره به اینکه برخی برنامه‌های پرمخاطب تلویزیون تونس، به تحریف چهره زن و بازتولید تصاویری پرداخته‌اند که اندیشه مردسالارانه را تقویت می‌کند، ضمن انتقاد و در عین حال ارائه پیشنهادهای سازنده، از نهادهای رسانه‌ای خواست تا مسئولیت‌های اخلاقی و حرفه‌ای خود را بپذیرند و در محتوای رسانه‌ای و گفتمان خود بازنگری کنند؛ به گونه‌ای که احترام به زن و تقویت جایگاه او در جامعه تضمین شود.
خانواده و مدرسه از پایه‌های اساسی در فرآیند جامعه‌پذیری هستند
نزهه بن محمد، پژوهشگر علوم رسانه و ارتباطات، مدیر رادیو 6+، و فعال جامعه مدنی، گفت که مسیر فعالیتش در حوزه حقوق بشر با همکاری با سازمان عفو بین‌الملل آغاز شد و سپس در مجموعه‌ای از انجمن‌ها و سازمان‌های محلی و بین‌المللی فعالیت خود را ادامه داد. او افزود: «اخیراً به‌عنوان مدیر منطقه‌ای سازمان روزنامه‌نگاران برای حقوق بشر منصوب شدم؛ سازمانی که تمرکز اصلی آن بر دفاع از حقوق زنان است.»
وی در توضیح نقش رسانه‌ها در حمایت از این حقوق تأکید کرد: خانواده و مدرسه از ارکان اساسی جامعه‌پذیری در هر جامعه‌ای هستند و در این مسیر، در جایگاه نخست قرار دارند. پس از آن، رسانه‌ها به‌عنوان یک «مدرسه دوم» نقش کلیدی در شکل‌دهی به آگاهی جمعی، به‌ویژه در میان نسل جوان ایفا می‌کنند.
نزهه بن محمد خاطرنشان کرد که رسانه‌ها، با توجه به توانایی‌شان در ورود به خانه‌ها بدون نیاز به اجازه و حضور مستمر در زندگی روزمره مردم، نقش مهمی در افزایش آگاهی درباره حقوق، هدایت رفتار اجتماعی، حمایت از جامعه مدنی و دفاع از حقوق بشر در کل، و به‌ویژه حقوق زنان دارند.
نزهه بن محمد با تاکید بر اینکه با وجود تلاش‌های صورت‌گرفته بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۸، از جمله برگزاری شمار زیادی از دوره‌های آموزشی برای خبرنگاران، روزنامه‌نگاران زن و سردبیران با هدف نهادینه‌کردن فرهنگ حقوق بشر و مفاهیم برابری در گفتمان رسانه‌ای، این ابتکارات در عمل در عملکرد نهادهای رسانه‌ای بازتاب نیافته‌اند، گفت: رادیوها، تلویزیون‌ها و مطبوعات هنوز قادر به تبدیل این آموزش‌ها به رفتار حرفه‌ای مبتنی بر احترام به زن و بازنمایی درست از او نیستند و همچنان به بازتولید کلیشه‌های جنسیتی و گفتمان مردسالارانه‌ای ادامه می‌دهند که از ساختار پدرسالار جامعه نشأت می‌گیرد.
او همچنین به وجود برخی رسانه‌های ملی که از منابع عمومی تأمین مالی می‌شوند اشاره کرد که محتوایی را ترویج می‌کنند که دربردارنده ضرب‌المثل‌ها و عبارت‌های تبعیض‌آمیز است، از جمله مثالی مانند «کلاهش را جلوی زن خم نمی‌کند» که نه‌تنها کمکی به رفع تبعیض نمی‌کند، بلکه در خدمت تحکیم طرد و نابرابری علیه زنان عمل می‌کند.
نزهه بن محمد با طرح این پرسش که «چه زمانی این نهادهای رسانه‌ای مسئولیت اصلی خود در اصلاح گفتمان رسانه‌ای را درک خواهند کرد؟» افزود: با آنکه نسل جوان امروز آموزش‌های دانشگاهی در رشته روزنامه‌نگاری و علوم رسانه دریافت می‌کند، اما فرهنگ خانوادگی و شیوه جامعه‌پذیری همچنان بر فعالیت آنها اثرگذارند و در مواردی حتی بر آموزش علمی غلبه می‌کنند؛ امری که بعدها در رفتار حرفه‌ای آنها بازتاب می‌یابد.
تثبیت جایگاه روزنامه‌نگاری حرفه‌ای
وی در خصوص تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر جایگاه زن تونسی، توضیح داد که ظهور این پلتفرم‌ها و گسترش «روزنامه‌نگاری شهروندی» باعث شده هر فردی که گوشی هوشمند دارد، به منبع بالقوه‌ای برای تولید و انتشار اطلاعات تبدیل شود؛ امری که به گفته او، در غیاب فرهنگ و آگاهی کافی در میان شمار زیادی از کاربران، منجر به نوعی آشفتگی و بی‌نظمی اطلاعاتی گسترده شده است.
نزهه بن محمد خواستار تقویت حضور رسانه‌های حرفه‌ای در فضای دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی شد تا بتوانند جایگاه روزنامه‌نگاری حرفه‌ای را به‌عنوان منبع قابل اعتماد اطلاعات تثبیت کرده و رابطه‌ای مبتنی بر اعتماد متقابل میان رسانه و شهروند ایجاد کنند. او هشدار داد که نبود صدای حرفه‌ای در میان این آشوب اطلاعاتی، جامعه را به‌سوی چرخه‌ای از سکوت و فریب سوق می‌دهد.
نزهه بن محمد همچنین به اهمیت و حساسیت واژگان و اصطلاحاتی که در رسانه‌ها به‌کار می‌روند اشاره کرد و گفت: در شرایطی که بخش بزرگی از مخاطبان ممکن است نتوانند تفاوت میان نظر شخصی و خبر واقعی را تشخیص دهند، مسئولیت روزنامه‌نگاران و افراد تأثیرگذار چند برابر می‌شود. به همین دلیل، به باور او، ضروری است که آموزش‌های حرفه‌ای مناسبی برای آنها فراهم شود تا بتوانند محتوایی تولید کنند که سطح آگاهی جمعی را ارتقا دهد.
نزهه بن محمد همچنین با اشاره به اینکه بسیاری از نهادهای رسانه‌ای در پی افزایش آمار بازدید و جذب تبلیغ‌کننده، به دنبال ارقام و مخاطب هستند و از اهداف اصلی خود یعنی حمایت از روزنامه‌نگاری اخلاق‌مدار و مبتنی بر بررسی دقیق فاصله گرفته‌اند، تأکید کرد که این رویکرد به بازتولید کلیشه‌های جنسیتی درباره زنان دامن می‌زند، جایی که زنان صرفاً به‌عنوان ابزار تبلیغاتی برای محصولات و مراکز زیبایی معرفی می‌شوند، در حالی که باید به‌عنوان کنشگرانی تأثیرگذار و شایسته احترام در عرصه رسانه‌ای بازنمایی شوند.
او خطاب به نهادهای رسانه‌ای هشدار داد که تلاش برای کسب سود و تداوم فعالیت نباید به قیمت فدا کردن ارزش‌های جامعه یا اصول عدالت و برابری تمام شود. به گفته او، زمانی که شایستگی حرفه‌ای و ساختار روشن تحریریه وجود نداشته باشد، اعتبار و استمرار رسانه‌ها آسیب می‌بیند و اعتماد مخاطب از دست می‌رود.
نزهه بن محمد در پایان تأکید کرد: «ما به رسانه‌ای مسئول نیاز داریم که ارزش اطلاعات را درک کند و بداند که جامعه حق دارد به محتوایی صادقانه، حرفه‌ای و متعادل دسترسی داشته باشد.»