نقش زنان در جامعه برای حفظ و میراث‌داری از صنایع دستی
نسرین.آ می‌گوید: هر تار و پودی که می‌بافم، عشقی دیگر به روحم اضافه می‌کند. من با این هنر زنده‌ام و هر یک از کارهایم را مانند فرزندم می‌بینم و با عشق آن‌ها را کامل می‌کنم، در بسیاری از مشکلات زندگی، هنرم تسلی بخش من بوده است.
لارا گوهری
مهاباد - صنایع دستی مجموعه‌ای از محصولات دست‌ساز هستند که نمایانگر فرهنگ، هنر و باورهای مردم در هر منطقه و در هر بازه‌ی زمانی مختلف است. بطور کلی صنایع دستی را می‌توان استفاده از هنر دست افراد به واسطه ابزارهای اولیه و مواد بومی، که اقدام به تولید یک صنعت هنری می کنند دانست.
صنایع دستی در ایران به دلیل قدمت طولانی ملت‌های تشکیل دهنده‌ی این کشور، جایگاه برجسته‌ای دارد که یکی از مشهورترین صنایع دستی، بافته‌های مانند گلیم، فرش و قالیچه می‌باشد و به‌طور کلی، فرش دستباف و گلیم نمادی است که از دوران باستان تا به امروز نشانه‌ی هویت و اصالت ملت‌های مختلف جغرافیای ایران بوده است و جایگاه جهانی ویژه‌ای دارد.
"نسرین.آ" یکی از استادان گلیم و بافندگی در مهاباد است که آوازه‌ی هنرش نه تنها به این شهر بلکه به کل ایران و حتی کشورهای همسایه هم رسیده است و به عنوان استاد رنگ شناخته میشود. او مدت ۱۵ سال است در این حیطه فعالیت می‌کند و آثار هنری بسیاری را خلق کرده است و هنرجویان بسیاری را در طی این سال‌ها برای حفظ این هنر تعلیم داده است خبرگزاری زنان با او گفتگویی انجام داده است.
- گلیم‌بافی چه قدمت و جایگاهی در فرهنگ ما دارد و جایگاه امروزی آن را چگونه می‌بینید؟
تاريخ آغاز گليم بافی حدود ۳۰۰۰ تا ۵۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح بوده است چون گلیم بافی و قالی‌بافی مقدمه‌ای بر فرش‌بافی بوده است اما باز هم این تاریخ احتمالی است.امروزه اگر این هنر در بین مردم زنده است ما آن را مدیون زنان عشایر هستیم، چون آن‌ها از کسانی بودند که این هنر را در بین خود حفظ و منتقل کرده‌اند و حتی تحصیلات آکادمیک در این حیطه نیز از اطلاعات و دانسته‌های آن‌ها برگرفته شده است.
اوایل که من شروع به‌کار کرده بودم گلیم بافی نسبت به فرش و قالی کمتر بود و نسبت به دوره‌ی کودکی خودم هم که بافندهها را به یاد دارم، بافنده نداشتیم.کم کم که وارد کار شدم و در آن به تسلط رسیدم توانستم در آن به درجه‌ی استادی برسم و هنرجویان بسیاری را پرورش دادم.
- گلیم بافی به چه وسایلی نیاز دارد و بافت گلیم چگونه است؟
مهم‌ترین وسیله و ابزار کار گلیم بافی دار است، دار یا همان چهار چوبی که گلیم بر روی آن بافته می شود در گذشته چوبی بود اما امروزه از فلزی آن هم در انواع سایز استفاده میشود.دفه، نقشه، نخ و قیچی هم از ابزارهای مورد نیاز آن است.
نخ‌های گذشته بسیار مرغوب نبود اما نقشه‌های آن‌ها بسیار زیبا بود. از رنگ روناس و سرمه‌ای بیشتر استفاده می‌کردند که گلیم را سنتی‌تر می‌کرد اما امروزه از تلفیق رنگ‌های سنتی و فانتزی استفاده می‌کنیم. در مورد نخ هم از دو نوع نخ مرینوس ابریشمی و پشمی استفاده می‌کنیم که گلیم پشم‌بافت جنس بسیار مرغوبی ندارد از این لحاظ که در شست و شو رنگ‌های آن قاطی و پاک میشود اما زیبایی اصیلی دارد.برای دوام بیشتر و شست و شو از نخ‌های ابریشمی مرینوس استفاده می‌کنیم.
امروزه با استفاده از نقشه می‌توانیم روی یک دار و به‌کار بردن چند نوع نخ یک گلیم را خلق کنیم. ما در گلیم انواع نقشه مثل نقشه‌ی زیرخاکی و نقشه‌ی سنتی داریم و گلیم ها حتی می‌توانند دارای نقشه‌ی ذهنی هم باشند.گلیم نقشه‌ی درجه ۱ و ۲ و ۳ دارد.نقشه‌ی طرح زیرخاکی طرح بسیار زیبایی است که کمتر کسی توانایی بافتن آن را دارد. ولی نقشه‌های سنتی نقشه‌ای است که اکثر بافندهها بر آن تسلط دارند. نقشه‌ی باغ وحش جزو نقشه‌های زیر خاکی است که حیواناتی مثل آهو، عقاب و مرغابی طرح‌هایی است که بر روی گلیم پیاده شده است و طرح‌های بسیار زیبایی دارند.
گاهی بر اساس منطقه و گاهی بر اساس نقشه و طرح نوع گلیم مشخص میشود. مثلا یکی از مشهورترین گلیم‌ها، گلیم کوردی و گلیم سنه است. ظرافت گلیم‌های سنه و طرح آن که بیشتر طرح هراتی آمیخته با طرح بوتەای و خطوط مورب در رنگ‌های متعدد است، آن را از سایر گلیم‌ها متفاوت می‌کند.
- گلیم امروزه چه کاربردی دارد؟
در آراستن منزل و حتی استفاده‌ی شخصی می‌توان از گلیم استفاده کرد. می‌توان گلیم را به عنوان دیوار کوب، کوسن یا رو میزی استفاده کرد و امروزه به عنوان دستبند، گردنبند و حتی کیف هم می‌توان از آن سود برد. اما اصلی‌ترین کاربرد آن معرفی فرهنگ و اصالت یک منطقه‌ی خاص است و به عنوان یک میراث فرهنگی می‌تواند گواهی قدمت فرهنگ باشد.
- جایگاه اقتصادی و اجتماعی بافندگی را چطور می‌بینید و جایگاه آن در زندگی شما چیست؟
در این مدت که کار می‌کنم هم در زمینه‌ی آموزش و هم فروش توانسته‌ام درآمد زایی کنم و حتی برای هنرجویانم کارآفرین هم بوده‌ام و پس از آموزش آن‌ها را به عنوان بافنده استخدام کرده‌ام. به برخی افراد که توانایی پرداخت هزینه‌ی آموزش را نداشته‌اند در ازای کار به عنوان بافنده پس از یادگیری، آموزش داده‌ام و در سرما و گرما به روستاها دور هم رفته‌ام تا این هنر را به بقیه منتقل کنم.
من به عنوان یک هنرمند در شهر و در استان شناخته شده‌ام و در کشور هم نقشه‌های ابداعی من جایگاهی برای خود کسب کرده است. بسیاری از مشتری‌هایم از کشوری‌هایی مثل عراق، انگلیس، نوروژ و استرالیا هستند و در نمایشگاه‌های بسیاری شرکت کرده‌ام. به لطف هنرم از لحاظ اقتصادی مستقل هستم و جایگاه اجتماعی خوبی به عنوان یک هنرمند بافنده کسب کرده‌ام اما مهم ترین چیز برای من این است که این هنر روحم را زنده می‌کند و هر تار و پودی که می‌بافم، عشقی دیگر به روحم اضافه می‌کند. من با این هنر زنده‌ام و هر یک از کارهایم را مانند فرزندم می‌بینم و با عشق آن‌ها را کامل می‌کنم، در بسیاری از مشکلات زندگی، هنرم تسلی بخش من بوده است.
از لحاظ اقتصادی لازم است حمایت‌های بیشتری از بافندگان و هنرمندان صنایع دستی انجام شود و بازار‌های مستقیمی برای فروش آثار هنری فراهم شود تا برای حفظ این هنر مشکلات کمتری داشته باشند و دست دلالان از زحمات هنرمندان کوتاه شود.
- جایگاه زنان را در عرصه‌ی هنر و صنایع دستی چگونه می‌بینید؟
به واقعیت زنان بسیار توانمند هستند و من علاوه بر اینکه کارهای خانه مانند پخت و پز و نظافت را در کنار تربیت و بزرگ کردن سه فرزندم به عهده گرفته‌ام در کنار آن این هنر زیبای دستی را انجام داده‌ام و روزانه چندین ساعت در کنار این دار نشسته‌ام و کار کرده‌ام. با قدرت می‌توانم بگویم زنان در انجام کارهای هنری بسیار توانمند هستند و باید به خود باور داشته باشند .زنان در جامعه اصلی‌ترین نقش را در حفظ و میراث‌داری صنایع دستی دارند.
برای رسیدن به این موقعیت اجتماعی چه کارهای انجام دادید؟
من برای رسیدن به جایگاه امروزم سختی‌های بسیاری را پشت سر گذاشته‌ام و با مخالفت‌ها و موانع بسیاری برای کارم رو‌به‌رو شدم اما باز از آن دست نکشیدم و اجازه ندادم هیچ مانعی راهم را سد کند، به همین دلیل هر آنچه امروز در زندگیم دارم را مدیون هنرم هستم.