سنە- عادیله خانم، از زنان نامدار و شخصیت‌های برجسته کورد، زنی است که در عرصه‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی نقش مهمی ایفا کرده و در طول تاریخ با تدبیر خود مانع بسیاری از جنگ‌ها و آشوب‌ها شده است.

روز جمعه، ۲۳ آبان‌ماه، مراسم عادیلە خانم زیر نظر حسن گوران و با همکاری انجمن ئالا(آلا) برگزار شد. این مراسم باحضور زنان ادیب و دغدغه‌مند شهر سنه و در سالن فرهنگی شهرداری ساعت ٣ تا ۶ بە اجرا درآمد. مراسم با یک دقیقه سکوت به یاد شهیدان آغاز شد.

سلما ساعدی از پژوهشگران برجسته ادبیات فارسی و کوردی و استاد دانشگاه، درباره زنان تأثیرگذار همچون عادیله خانم گفت: «دو عامل اصلی می‌تواند زمینه‌ساز ظهور چنین زنانی باشد: پرورش و اراده. زنان بسیاری در جامعه کوردستان و همین شهر وجود داشته‌اند که گمنام مانده‌اند، مانند شریفه بوبان، اولین زنی که در دهه چهل نظریه‌ای درباره آموزش و پرورش ارائه داد؛ نظریه‌ای که در هیئت وزیران و داوری به مقام نخست رسید و دولت وقت از آن برای اداره مشترک آموزش و پرورش میان دولت و ملت بهره گرفت.»

او همچنین از خدیجه حکمت‌منش یاد کرد، اولین زنی که داوطلبانه برای خدمت در مدارس استثنایی شهر حضور یافت. سلما اضافه کرد: «در سال‌های اخیر، زنانی از تمام آرزوها و حتی جان خود گذشتند تا با قدرت‌های سیاه، دولت‌های سرکوبگر و تفکرات واپس‌گرا مقابله کنند و سرزمین خود را از غارت حفظ کنند؛ یادشان گرامی باد.»

وی همچنین به زنانی اشاره کرد که در سراسر جهان برای حقوق زنان مبارزه کرده‌اند؛ زنانی که حق رأی و ابراز وجود را برای زنان به ارمغان آورده‌اند. از جمله الینور روزولت که در اروپا برای کاهش فاصله طبقاتی تلاش کرد. سلما افزود: «شاید کار او به ظاهر ساده باشد، اما زمانی که در پارلمان بود و نقشه ساختمان‌ها را به مهندسان می‌داد، تأکید می‌کرد هر خانه باید حمام داشته باشد؛ امری که به مذاق سرمایه‌داران خوش نمی‌آمد، زیرا او معتقد بود رفاه باید برای تمام ملت فراهم شود.»

 

حسن گوران، نویسنده و صاحب انتشارات گوران در شهر سنه و برگزارکننده این برنامه، گفت: «ما امروز مدیون کسانی هستیم که جان خود را فدای سرزمین‌شان کردند؛ شهیدان و بزرگان که ادبیات، هنر، موسیقی، محیط زیست و تمام آنچه داریم، مرهون فداکاری‌های آن‌هاست.»

وی که تحقیقات گسترده‌ای درباره عادیله خانم در حلبجه و شاره‌زور انجام داده، می‌گوید: «با بررسی‌های بیشتر متوجه تصویری متفاوت از او شدم؛ شخصیتی بزرگ که کمتر به آن پرداخته شده است.»

باقر پیری مورخ، پژوهشگر و استاد دانشگاه، افزود: «پس از تخریب عمارت بابان در شاره‌زور سلیمانیه در سال ۱۸۵۰ میلادی، بسیاری از خاندان بابان در مناطق دیگر کوردستان پراکنده شدند. خانواده صاحب‌قران، خانواده عادیله خانم، یکی از آن‌ها بود که به شهر سنه مهاجرت کرد. عادیله خانم در سال ۱۸۵۹ میلادی در سنه متولد شد و در همان‌جا پرورش یافت و تحت تأثیر فرهنگ، تاریخ و ادبیات این شهر قرار گرفت.»

وی ادامه داد: «اگرچه جامعه کوردستان جامعه‌ای مردسالار شناخته می‌شود، اما وجود زنانی مانند عادیله خانم این تفکر را به چالش می‌کشد. زنان در هر فرصت نقش خود را به خوبی ایفا کرده‌اند و نشان داده‌اند که نه تنها از مردان کمتر نیستند، بلکه پیشروتر نیز هستند.»

در اوایل سده بیستم، زمانی که خاورمیانه و به‌ویژه کوردستان تحت تأثیر زندگی عشایری بودند و قدرت و جایگاه با اسب و تفنگ تعیین می‌شد، عادیله خانم توانست نقش خود را برجسته ایفا کند. او در خانواده اختلافات را حل و فصل می‌کرد و در عرصه اجتماعی، تمامی کسبه، صنعتگران و بازاریان شهر سنه را گرد هم آورد تا در حلبجه بازاری تأسیس کنند. تلاش‌های او به تدریج حلبجه را به شهری آباد تبدیل کرد و او در پرورش فرزندان و توسعه منطقه نقش مهمی ایفا کرد.

با مرگ عثمان پاشا در سال ۱۹۰۹، عادیله خانم وارد عرصه سیاست شد؛ در دورانی که شیخ ملک در سلیمانی حکومت می‌کرد و انگلیس نقش اول در خاورمیانه داشت. ایران و عثمانی نیز تلاش می‌کردند بر کوردستان نفوذ کنند. در این دوره شایعاتی درباره ارتباط عادیله خانم با ایران و انگلیس شکل گرفت، در حالی که حقیقت این است که او به عنوان بزرگ‌ترین شخصیت خاندان جاف، تنها با هدف حفظ صلح و جلوگیری از جنگ و تنش‌ها، روابط سیاسی برقرار می‌کرد.

سخنران افزود: «در دوران جنگ جهانی اول، زمانی که ایران تحت سیطره انگلیس و روسیه بود و دشمنان کورد فراوان بودند، عادیله خانم با تدبیر خود توانست تعادلی برقرار کند که نه تنها منطقه و به ویژه خاندان جاف را از جنگ و آشوب دور نگه دارد، بلکه روند توسعه را نیز ادامه دهد.»