هندیه العشیبی  

لیبی - زنان از طریق هدایت تغییرات رفتاری در خانواده، مشارکت در کشاورزی پایدار و مدیریت منابع طبیعی، ترویج نوآوری در فناوری‌های سبز و همچنین حضور در فرایندهای تصمیم‌گیری مرتبط با اقلیم، نقشی حیاتی در مبارزه با تغییرات آب‌وهوایی ایفا می‌کنند.

بر اساس گزارش مرکز مطالعات و تحقیقات پیشرفته‌ی «المستقبل»، نگرانی‌های جهانی درباره‌ی تحولات زیست‌محیطی در سال‌های اخیر افزایش یافته است. هم‌زمان، شمار بلایای طبیعیِ مرتبط با تغییرات اقلیمی در جهان دو برابر شده و در منطقه‌ی خاورمیانه و شمال آفریقا تقریبا به سه برابر رسیده است.

ریما المسماری، مشاور حقوقی و کارشناس برنامه‌های «شباب» برای توسعه‌ی پایدار، تغییرات اقلیمی را یکی از مهم‌ترین و خطرناک‌ترین چالش‌ها در سطح ملی و بین‌المللی می‌داند که مقابله با آن نیازمند تلاش‌های همگانی در سراسر جهان است. او توضیح می‌دهد: «نهادهای جامعه‌ی مدنی باید با تحولات جهانی همگام شوند و با سازماندهی برنامه‌ها و فعالیت‌های گوناگون، به افزایش آگاهی زنان و جوانان در همه‌ی شهرها و مناطق لیبی کمک کنند.»

به گفته‌ی او، زنان به دلیل آسیب‌پذیری‌های اجتماعی و اقتصادی، از جمله گروه‌هایی هستند که بیشترین آسیب را از پیامدهای تغییرات اقلیمی می‌بینند. این آسیب‌پذیری در مناطق روستایی و کشاورزی که معیشت ساکنانش به مزارع و منابع آبی وابسته است، دوچندان می‌شود. از همین رو، وی بر ضرورت آگاهی‌بخشی به زنان و جوانان پافشاری می‌کند، زیرا آنان نیروی محرک جامعه برای ترویج فرهنگ زیست‌محیطی و کاهش خطرات این پدیده در کوتاه‌مدت و بلندمدت محسوب می‌شوند.

طبق گزارش نهاد زنان سازمان ملل متحد، زنان نیمی از تولید غذای جهان را بر عهده دارند و این سهم در کشورهای در حال توسعه به ۸۰ درصد نیز می‌رسد. آنان با تکیه بر تجربیات ارزشمند خود در زمینه کشاورز، مهارت‌های لازم برای مقابله و سازگاری با تغییرات اقلیمی را کسب کرده‌اند. این مهارت‌ها شامل روی آوردن به کشاورزی پایدار، استفاده از بذرهای مقاوم به خشکی، به‌کارگیری فنون کشاورزی کم‌تأثیر و مدیریت خاک ارگانیک است. افزون بر این، زنان در جوامع محلی، پیشگام طرح‌های جنگل‌کاری دوباره و احیای محیط زیست هستند.

 

 

نقش زنان و جوانان در آگاهی‌بخشی اقلیمی

منال کامل، پژوهشگر دانشگاهی و متخصص ارزیابی آثار زیست‌محیطی، بر نقش حیاتی زنان و جوانان در افزایش آگاهی عمومی درباره‌ی خطرات تغییرات اقلیمی تأکید می‌کند. او به‌طور خاص به لیبی و فاجعه‌ی شهر درنه در سال ۲۰۲۳ اشاره دارد که در آن، تغییرات ناگهانی اقلیمی جان هزاران نفر را گرفت.

به گفته‌ی او، زنان و جوانان به واسطه‌ی مشارکت فعال در طرح‌ها و پروژه‌های اقلیمی و همچنین نقش‌آفرینی در تحقق صلح زیست‌محیطی، از پیشگامان این عرصه به شمار می‌روند و به همین دلیل، حمایت و آموزش مستمر آنان امری ضروری است.

وی همچنین از تلاش نهادهای مدنی برای برگزاری کنفرانسی جهانی با همکاری سازمان‌های داخلی و بین‌المللی خبر داد. این کنفرانس که با موضوع خطرات تغییرات اقلیمی در منطقه برگزار خواهد شد، زنان، جوانان، پژوهشگران و دیگر علاقه‌مندان را هدف گرفته است. او در ادامه به نقش محوری جامعه‌ی مدنی در افزایش آگاهی زیست‌محیطی اشاره کرد که از طریق ارائه‌ی حمایت‌های بشردوستانه و خدمات روانی و اجتماعی به آسیب‌دیدگان در هنگام بحران‌ها و بلایا محقق می‌شود.

شایان ذکر است که به تأکید نهاد زنان سازمان ملل متحد، بحران اقلیمی شکاف جنسیتی را عمیق‌تر می‌کند، زیرا بار اصلی پیامدهای آن بر دوش زنان است و این وضعیت، معیشت، سلامت و امنیت آنان را بیش از دیگران تهدید می‌کند. طبق گزارش «چشم‌انداز جنسیت ۲۰۲۴»، تغییرات اقلیمی می‌تواند تا سال ۲۰۵۰، حدود ۱۵۸ میلیون زن دیگر را به فقر دچار کند. این آمار، ۱۶ میلیون نفر بیشتر از مردانی است که تحت تأثیر این بحران قرار خواهند گرفت.