نسیم محمدخواه

سردشت- جنگل‌های سردشت، میرآباد، بانه، مریوان و ... از گنجینه‌های طبیعی زاگروس، در معرض تخریب‌های گسترده توسط مافیای چوب تحت حمایت نیروهای امنیتی قرار گرفته‌اند. گروه‌های مافیایی به شکل سازمان‌یافته، درختان چند صد ساله بلوط را قطع کرده و به شهرهای بزرگ در مناطق مرکزی ایران قاچاق می‌کنند.

 

تخریب جنگل‌های زاگرس؛ فعالیت‌های مافیایی و دخالت‌های امنیتی

جنگل‌های سردشت و میرآباد در استان اورمیه، که بخش مهمی از اکوسیستم زاگروس را تشکیل می‌دهند، در سال‌های اخیر به یکی از اهداف اصلی گروه‌های مافیایی تبدیل شده‌اند. به گفته‌ی کارشناسان محیط زیست، این گروه‌ها به تجهیزات پیشرفته و اسکورت مسلح مجهز هستند و بدون هیچ مانعی از نزدیکی پاسگاه‌های نظامی عبور می‌کنند. گزارش‌ها حاکی از آن است که همدستی نیروهای پاسگاه‌ها، به تسهیل این تخریب‌ها کمک کرده است.

در همین رابطه با تعدادی از فعالین زیست محیطی و شهروندان مصاحبه کردیم.

ژیلا(اسم مستعار) فعال زیست محیطی در مصاحبه با خبرگزاری ما گفت: «فعالیت‌های مافیایی به دلیل عدم نظارت کافی و رشوه قاچاقچیان به نیروهای پاسگاه‌ها، به شکل گسترده‌ای ادامه دارد. پروژه‌های امنیتی که به بهانه کنترل نظامی بر منطقه اجرا می‌شوند، نیز به تخریب عمدی جنگل‌ها منجر شده‌اند و این وضعیت هر روز بحرانی‌تر می‌شود.»

ژیلا درباره وضعیت قاچاق چوب در شهرهای سردشت و میرآباد توضیح داد: «جنگل‌های بلوط و پوشش درختی زاگروس، که بخش قابل توجهی از مناطق سردشت و میرآباد را شامل می‌شوند، طی سال‌های اخیر دچار تخریب شدیدی شده‌اند. بخش عمده‌ای از این تخریب‌ها به دلیل فعالیت‌های سازمان‌یافته گروه‌های مافیایی است که با هدف قاچاق چوب، این درختان چند صد ساله را قطع می‌کنند. چوب بلوط به دلیل کیفیت بالای آن، هم برای ساخت محصولات مختلف چوبی و هم برای تولید زغال، بسیار مورد توجه قرار گرفته است. علاوه بر این، زمین‌خواران نیز با هدف افزایش اراضی کشاورزی و مسکونی به این تخریب‌ها دامن زده‌اند. آن‌ها با پاکسازی عمدی جنگل‌ها و تغییر کاربری زمین‌ها، بخش بزرگی از این جنگل‌های ارزشمند را غارت کرده و به تصرف خود درآورده‌اند. در نتیجه، شاهد نابودی وسیع پوشش گیاهی این مناطق و تخریب گسترده جنگل‌های زاگرس هستیم که پیامدهای جدی برای اکوسیستم محلی و زندگی مردم این مناطق به همراه داشته است.»

ژیلا همچنین افزود: ««با نابودی جنگل‌ها، ما منابع خود را از دست داده‌ایم. خطر سیلاب و فرسایش خاک بیشتر شده و زندگی را برای ما سخت‌تر کرده است. دیگر نمی‌توانیم از جنگل‌ها برای تأمین نیازهای روزانه استفاده کنیم و حتی خطر از بین رفتن کشاورزی محلی نیز وجود دارد.»

مریم.ش، ساکنان یکی از روستاهای سردشت، از تجربیات و مشاهدات خود درباره قاچاق چوب در منطقه می‌گوید: «تقریباً هر شب، وانت‌بارهایی را می‌بینیم که چوب‌های قطع شده بلوط را از جنگل حمل می‌کنند. معمولاً شب‌ها صدای اره برقی از سمت جنگل به گوش می‌رسد و این صدا تا داخل روستا هم شنیده می‌شود. چندین بار اهالی روستا این موضوع را به اداره منابع طبیعی گزارش کرده‌اند، اما هیچ اقدامی صورت نگرفته است. حتی در زمان‌هایی که صدای اره برقی به وضوح شنیده می‌شود، مأموران منابع طبیعی به منطقه نمی‌آیند تا جلوی قاچاقچیان را بگیرند.

در روستا پاسگاه هم وجود دارد، و بدون شک آن‌ها هم این صداها را می‌شنوند، اما هیچ اقدامی نمی‌کنند. همه اهالی می‌دانند چه کسانی پشت این ماجرا هستند و قاچاقچیان چه کسانی‌اند، اما چون این افراد وابسته به نهادهای دولتی هستند، مردم جرات ندارند با آن‌ها مقابله کنند. بسیاری از ساکنان روستا در این وضعیت احساس ناامیدی و ناتوانی می‌کنند، چرا که هیچ حمایتی از سوی نهادهای مسئول برای جلوگیری از این تخریب و قاچاق صورت نمی‌گیرد و جنگل‌ها هر روز بیشتر از قبل از بین می‌روند.»

مریم در ادامه توضیح می‌دهد: «جنگل‌ها نه تنها بخشی از طبیعت و زیبایی این سرزمین هستند، بلکه نقش حیاتی در زندگی روزمره ما ایفا می‌کنند. ما، به عنوان دامداران، به شدت به این جنگل‌ها وابسته‌ایم. برگ درختان بلوط یکی از منابع اصلی خوراک دام‌های ما به شمار می‌آید، به خصوص در فصولی که علوفه کمیاب می‌شود. برای اهالی روستا، به ویژه دامداران، درختان بلوط بسیار ارزشمند هستند و حفاظت از آن‌ها اهمیت زیادی دارد. ما همیشه حساس بوده‌ایم و سعی کرده‌ایم از این درختان به خوبی مراقبت کنیم. اما متأسفانه قاچاقچیان و افراد سودجو بدون هیچ توجهی به این موضوع، به قطع و نابودی درختان ادامه می‌دهند. آن‌ها با این اقدامات خود نه تنها به محیط زیست آسیب می‌زنند، بلکه معیشت ما را هم به خطر انداخته‌اند. اگر این روند ادامه پیدا کند، بسیاری از خانواده‌ها دیگر قادر نخواهند بود دام‌های خود را نگهداری کنند و مجبور به ترک منطقه خواهند شد.»

سارا (نام مستعار)، یکی از فعالان محیط زیست، درباره قطع درختان می‌گوید: «در حال حاضر، فعالیت‌های زیست‌محیطی در برابر گروه‌های مافیایی به شدت ناتوان شده‌اند. این گروه‌ها نه تنها مسلح و خطرناک هستند، بلکه ارتباطات نزدیکی هم با نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی دارند، که عملاً هرگونه مقابله را برای ما غیرممکن کرده است. فعالین مدنی که زمانی در محل به شکل مستقیم اعتراض می‌کردند، اکنون بیشتر فعالیت‌هایشان به شبکه‌های اجتماعی محدود شده است. آن‌ها عمدتاً به جای ارائه راهکار، ناچار به بیان درد دل‌ها و انتقادات خود از وضعیت موجود هستند، چرا که ابزار و امکانات کافی برای جلوگیری از تخریب جنگل‌ها در اختیار ندارند. حتی در فضای مجازی هم تحت فشار قرار دارند؛ پست‌هایشان اغلب توسط نهادهای امنیتی رصد می‌شود و فعالان مرتباً تهدید می‌شوند. بسیاری از آن‌ها با پرونده‌سازی‌های ساختگی مواجه شده‌اند و به اتهامات واهی به دادگاه احضار می‌شوند. این شرایط باعث شده که حتی بیان واقعیت‌ها هم برای ما خطرناک باشد. ما در موقعیتی قرار گرفته‌ایم که بدون حمایت عمومی، نمی‌توانیم جلوی این تخریب‌ها را بگیریم و هر روز شاهد نابودی بیشتر جنگل‌ها و طبیعت هستیم.»

سارا به عنوان یک فعال محیط زیست، پیشنهادهایی را برای مقابله با وضعیت موجود ارائه می‌دهد: «جامعه مدنی باید به دنبال ارائه راهکارها و جایگزین‌های عملی باشد. ما باید به دولت فشار بیاوریم و از آن‌ها بابت وضعیتی که به وجود آورده‌اند و فقر اقتصادی گسترده‌ای که باعث شده است، حساب‌خواهی کنیم. دولت با سیاست‌های خود، راه‌های قانونی توسعه اقتصادی را بسته و در عوض، مسیرهایی مانند قاچاق چوب و تخریب جنگل را برای گروه‌های سودجو باز گذاشته است.

یکی از گام‌های ضروری این است که ادارات منابع طبیعی را تحت فشار قرار دهیم تا به وظایف خود عمل کنند و جلوی تخریب جنگل‌ها را بگیرند. این نهادها باید پاسخگوی کوتاهی و بی‌عملی خود باشند. همچنین، ما باید به دنبال ایجاد کارگاه‌های تولید زغال صنعتی باشیم که هم اقتصادی‌تر هستند و هم آسیب کمتری به محیط زیست وارد می‌کنند.

علاوه بر این، باید جلوی زمین‌خواران را گرفت که به بهانه افزایش اراضی کشاورزی و مسکونی، دست به قطع درختان جنگلی می‌زنند. قوانین موجود باید به‌روز و سخت‌گیرانه‌تر شوند تا دیگر هیچ فردی جرئت تخریب جنگل و تغییر کاربری زمین‌ها را نداشته باشد. تنها از این طریق است که می‌توانیم از جنگل‌های ارزشمند زاگرس و معیشت مردم محلی محافظت کنیم و روند تخریب را متوقف کنیم.»