زنان قاهره، خیابان‌ها آزادی تردد ما را محدود می‌کند
امروزه زنان در استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی و خصوصی با مشکلات جدی روبرو هستند. این مسائل به قدری نگران‌کننده شده که بسیاری از آنها از رفت‌وآمد برای تحصیل، کار یا امور روزمره هراس دارند.
اسماء فتحی
قاهره - نقض حقوق انسانی زنان در وسایل حمل و نقل به موضوعی نگران‌کننده تبدیل شده است. این مسئله اخیراً در بخش خصوصی نیز به چالشی جدی تبدیل شده و زنان را مجبور کرده برای حفظ امنیت خود به راهکارهای مختلفی روی بیاورند.
در این شرایط، گروهی از زنان ترجیح داده‌اند به جای حضور در محل کار، به دورکاری روی بیاورند. گروهی دیگر اما تصمیم گرفته‌اند با این چالش روزانه مبارزه کنند. این گروه معتقدند باید برای احقاق حقوق شهروندی خود در فضاهای عمومی تلاش کنند و این وضعیت را موقتی و قابل تغییر می‌دانند.
برخی دیگر از زنان بر این باورند که این مشکل نیازمند راه‌حلی اساسی و ریشه‌ای است. از نظر آنها، نگاه تبعیض‌آمیز جامعه به زنان، ریشه اصلی این مشکل است. به همین دلیل، آنها می‌کوشند با تربیت نسلی جدید، احترام به زنان و ارزش نهادن به نقش اجتماعی آنها را نهادینه کنند.
تربیت نادرست، عامل اصلی آزار زنان در وسایل نقلیه عمومی
دعاء سمیر، زنی شاغل، از ناامنی وسایل حمل و نقل برای زنان می‌گوید: به گفته او، زنان به طور مداوم در معرض آزار کلامی و فیزیکی از سوی مردان، جوانان و حتی نوجوانان قرار دارند. او شاهد بوده که چطور برخی مردان از شلوغی وسایل نقلیه برای آزار زنان سوءاستفاده می‌کنند. این مسئله باعث شده بسیاری از زنان از استفاده از حمل و نقل عمومی، به‌ویژه در مسیرهای طولانی، خودداری کنند.
با وجود این شرایط دشوار، بسیاری از زنان چاره‌ای جز استفاده از این وسایل ندارند، زیرا گزینه‌های دیگر مانند تاکسی از توان مالی آنها خارج است. دعاء می‌گوید: «دختری که باید هر روز به دانشگاه یا محل کار برود، چه گزینه‌ای دارد؟ با این افزایش روزافزون قیمت‌ها، مسلماً نمی‌تواند هزینه تاکسی را تحمل کند.»
او درباره راه‌حل‌ها معتقد است تا زمانی که فرهنگ جامعه رفتار نامناسب مردان را توجیه می‌کند، صحبت از راه‌حل بی‌فایده است. به نظر او، مشکل ریشه در تربیت دارد و تنها با اصلاح شیوه‌های تربیتی می‌توان از تکرار این مشکل در نسل‌های آینده جلوگیری کرد.
سرزنش قربانیان آزار و خشونت
سناء مصطفی از شهر قلیوبیه می‌گوید همه وسایل نقلیه عمومی بیش از حد شلوغ هستند و وقتی زنان به این وضعیت اعتراض می‌کنند، با طعنه به آنها گفته می‌شود از وسایل نقلیه خصوصی گران‌قیمت استفاده کنند.
او خاطره‌ای تلخ تعریف می‌کند: «مادری را با چهار کودکش در اتوبوس دیدم. طبق معمول، کودکان که روی صندلی نمی‌نشینند و سرپا می‌ایستند، کرایه‌ای نمی‌پردازند. اما راننده مدام به این مادر به خاطر همراه داشتن فرزندانش توهین می‌کرد. کار به جایی رسید که مادر در آستانه گریه بود. راننده به او می‌گفت به جای اشغال اتوبوس با بچه‌هایش، باید تاکسی بگیرد. حتی به این هم بسنده نکرد و در طول مسیر به کودکانش نیز توهین می‌کرد.»
سناء با تأسف می‌گوید آزار و اذیت در وسایل نقلیه عمومی چنان عادی شده که دیگر کسی واکنش نشان نمی‌دهد. فضای منفی به حدی است که اگر زنی در برابر آزارگر بایستد، به جای حمایت از او، سرزنشش می‌کنند، گویی خودش مقصر است.
به باور او، تنها نیاز اقتصادی و ضرورت کسب درآمد است که زنان را مجبور می‌کند با وجود خطر آزار و اذیت، به رفت‌وآمد ادامه دهند. با این حال، زنان نشان داده‌اند که با پشتکار می‌توانند بر این موانع غلبه کنند و در محیط کار به موفقیت برسند.
ترک شغل به دلیل مشکلات حمل و نقل
رانیا محمد می‌گوید پس از سال‌ها تحمل مشکلات حمل و نقل عمومی، ترجیح داده یا پیاده‌روی کند یا از وسایل نقلیه شخصی استفاده کند.
او حتی شغلش را که نیازمند رفت‌وآمد روزانه بود رها کرده و به دنبال کار خانگی رفته است. البته رانیا تأکید می‌کند این راه‌حل اصلی نیست: «باید با این معضل اجتماعی مقابله کرد و جامعه را از خطرات آن آگاه ساخت.»
او می‌گوید این مشکل ریشه در فرهنگی دارد که به تعرض به حریم خصوصی زنان مجوز می‌دهد: «نوعی دشمنی با زنان در وسایل نقلیه عمومی وجود دارد. گویی مردان می‌خواهند با آزار دادن، زنان را خانه‌نشین کنند. آنها فکر می‌کنند زنان در محیط کار و خیابان مزاحم و سربارند. بارها در خیابان‌ها شنیده‌ام که می‌گویند جای زن در خانه است.»
همه مصاحبه‌شوندگان معتقدند برای تغییر این وضعیت، باید قوانین قاطعی برای مقابله با آزار زنان در حمل و نقل عمومی وضع شود.
همچنین باید برای تغییر نگرش جامعه نسبت به زنان شاغل تلاش کرد تا کلیشه‌های جنسیتی، رفتارهای تحقیرآمیز و توجیه رفتار آزارگران از بین برود.