ژنئولوژی؛ گامی مهم در مسیر توانمندسازی و آزادی زنان
از زمان طرح «علم زن» توسط عبدالله اوجالان تا به امروز، این دانش گسترش چشمگیری داشته است. ژنئولوژی اندیشه‌ای نوین و متمایز است که به زنان کمک می‌کند تا به خودشناسی و درک توانمندی‌هایشان دست یابند.
شیرین محمد
قامشلو - در پی تحولات اجتماعی و سیاسی دهه‌ی اخیر خاورمیانه، بازنگری در نقش و جایگاه زن در جوامع به یک ضرورت تبدیل شد. در چنین بستری، ژنئولوژی (علم زن) همچون دانشی نوین ظهور کرد. این دانش صرفاً یک موضوع برای بحث نیست، بلکه ابزاری کارآمد برای توانمندسازی فردی و اجتماعی است که در پی فهم مسائل زنان و تقویت حقوق آنان است.
با تأسیس آکادمی‌ها و مراکزی برای گسترش علم زن، جنبشی کارآمد و زنانه شکل گرفت که مفاهیم آزادی و مشارکت را بر پایه‌های علمی و اجتماعی بازتعریف می‌کند. تجربه‌ی آکادمی ژنئولوژی در مناطق شمال و شرق سوریه و خاورمیانه، نمونه‌ای زنده از این حرکت است.
عبدالله اوجالان در کتاب «جامعه‌شناسی آزادی» (۲۰۰۸)، برای نخستین بار «ژنئولوژی» یا علم زن را معرفی کرد. تلاش برای ترویج این دانش از سال ۲۰۱۱ و در شرایطی دشوار آغاز شد اما به مرور زمان گسترش یافت. این حرکت که با جلسات مخفیانه شروع شده بود، امروز به برگزاری دوره‌های آموزشی، کارگاه‌ها و سخنرانی‌هایی برای تقویت آگاهی فمینیستی، به‌ویژه در شمال و شرق سوریه، رسیده است.
لمعان محمد شیخو، عضو آکادمی ژنئولوژی در قامشلو، روند گسترش این فعالیت‌ها را چنین شرح می‌دهد: «پس از آنکه عبدالله اوجالان در سال ۲۰۰۸ ژنئولوژی را معرفی کرد، ما با آغاز انقلاب سوریه در سال ۲۰۱۱، ترویج مخفیانه‌ی آن را به صورت گروهی آغاز کردیم. تلاشمان این بود که جامعه و به‌ویژه زنان را با این علم آشنا کنیم.» او ادامه می‌دهد: «جلسات ما روزبه‌روز در مناطق مختلف بیشتر می‌شد. در این دیدارها به تحلیل نام ژنئولوژی، اهمیت و شیوه‌ی کاربست آن می‌پرداختیم تا آنکه سرانجام توانستیم دامنه‌ی فعالیت‌هایمان را گسترش دهیم.»
او درباره‌ی آغاز این راه می‌گوید: «شروع هر کاری سخت است و ما نیز با دشواری‌های بسیاری روبرو شدیم، اما توانستیم از موانع عبور کنیم و به دستاوردهایی برسیم. امیدواریم در آینده نیز گام‌های مؤثری برای توانمندسازی زنان و جامعه برداریم. فعالیت‌های ما محدود به گروه سنی خاصی نیست و در کنار دوره‌های آموزشی، برنامه‌های تفریحی، نشست‌های گفتگو و کارگاه‌های عملی را نیز شامل می‌شود.»
او با اشاره به گسترش فعالیت‌ها و افزایش مخاطبان می‌افزاید: «با گسترش دامنه‌ی فعالیت‌هایمان، به تأسیس مراکز آکادمیک برای مطالعه‌ی ژنئولوژی نیاز پیدا کردیم. نخستین آکادمی در عفرین اشغالی افتتاح شد و اکنون مراکز متعددی در دیرک، قامشلو، طبقه و دیگر مناطق داریم. نظام آموزشی ما بسیار گسترده است. دوره‌های آموزشی به صورت ساعتی، روزانه، ماهانه و سالانه و در قالب دوره‌های آزاد و اختصاصی برای ده‌ها زن برگزار می‌شود.»
شیخو درباره‌ی محتوای دوره‌ها می‌گوید: «ما موضوعات بسیاری را آموزش می‌دهیم و ژنئولوژی را علم زندگی می‌دانیم. با تعمق در زندگی درمی‌یابیم که مسائل بی‌شماری برای گفتگو و بررسی وجود دارد.» او می‌افزاید: «در آکادمی‌ها برای انتقال مفاهیم از شیوه‌های گوناگونی استفاده می‌کنیم. ما تنها به توضیح اکتفا نمی‌کنیم، بلکه برای مستند کردن اطلاعات، فیلم‌ها و تصاویری را به نمایش می‌گذاریم که پیوندی میان گذشته و حال برقرار می‌کنند.»
او بر پیوند میان علوم تأکید می‌کند: «علوم از یکدیگر جدا نیستند. برای مثال، جامعه‌شناسی علمی بنیادی و مرتبط با ژنئولوژی است و ما نمی‌توانیم این دو را از هم تفکیک کنیم. به همین دلیل، هیچ درسی را بدون ارجاع به تاریخ و زمینه‌ی اجتماعی آن آغاز نمی‌کنیم.»
او با ذکر مثالی ادامه می‌دهد: «وقتی به سیاست می‌پردازیم، با پرسش‌های عمیقی روبرو می‌شویم. پرسش‌هایی مانند اینکه سیاست چرا پدید آمد، در ابتدا چگونه به کار رفت و دولت‌های سرمایه‌داری چگونه آن را به نفع خود تحریف کردند؟ این نشان می‌دهد که جداسازی علوم از یکدیگر ممکن نیست.» وی می‌افزاید: «ما همچنین برای تعمق در موضوعاتی مشخص، دوره‌های ویژه‌ای برگزار می‌کنیم. این دوره‌ها شامل مباحثی چون تبعیض جنسیتی، ویژگی‌های زن و مرد و زندگی مشارکتی است تا به پیشرفت بیشتر خود در این زمینه‌ها کمک کنیم.»
او درباره‌ی شیوه‌ی آموزش توضیح می‌دهد: «آموزش‌های ما متناسب با هر منطقه و سطح فکری مخاطبان طراحی می‌شود. ما به تفاوت‌های فرهنگی، آداب و رسوم و نگرش‌ها توجه ویژه‌ای داریم و محتوای خود را با حساسیت و تمرکز بالا ارائه می‌دهیم، چرا که هدف ما توانمندسازی افراد است، نه گمراه کردنشان.»
او با اشاره به استقبال روزافزون از ژنئولوژی می‌گوید: «امروز زنان بیشتری با علم زن آشنا شده و به اهمیت آن پی برده‌اند که این خود گامی مؤثر در مسیر گسترش این دانش است. روش ما در معرفی ژنئولوژی، ارائه‌ی شفاف اطلاعات و پیوند آن با مثال‌های عینی و تاریخ زنان است.»
به باور لمعان محمد شیخو، سخنرانی‌های علمی و فلسفی در انتقال مفاهیم مؤثرترند: «ارائه‌ی شواهد و مثال‌های مستند، مخاطب را به باوری می‌رساند که انگیزه‌ی پیشرفت را در او ایجاد می‌کند. در جریان گفتگوهایی که در کلاس‌ها و نشست‌ها شکل می‌گیرد، زنان به توانمندی‌های درونی خود آگاه می‌شوند. ما شاهدیم که بسیاری از آنان با طرح پرسش و یافتن راه‌های مناسب، برای بهبود شخصیت خود گام برمی‌دارند.»
او به انگیزه‌ی شرکت‌کنندگان اشاره می‌کند: «بسیاری از زنان با وجود اطلاعات اندک، هدفمند هستند و برای توانمندسازی خود به ما مراجعه می‌کنند. ما کار را از خودشناسی آغاز می‌کنیم. با طرح پرسش‌هایی درباره‌ی ویژگی‌های مثبت و منفی شخصیتشان، به آن‌ها کمک می‌کنیم تا خود را از نو بسازند و با بازگشت به خویشتن، برای تغییر تلاش کنند.»
او مشارکت گسترده‌ی زنان را عاملی روحیه‌بخش می‌داند: «استقبال چشمگیر زنان از دوره‌ها و سخنرانی‌ها، ما را به تلاش بیشتر تشویق می‌کند. شرکت‌کنندگان در این دوره‌ها، توانایی تأثیرگذاری بر جامعه، خانواده و اطرافیان خود را پیدا می‌کنند و انگیزه‌شان برای رشد شخصیتی دوچندان می‌شود.»
او در مورد آمار شرکت‌کنندگان می‌گوید: «هرچند ارائه‌ی آمار دقیق ممکن نیست، اما ده‌ها زن با گذراندن این دوره‌ها توانمند شده‌اند. آمارها هر سال متفاوت است و در سال‌های اخیر زنانی از همه‌ی طیف‌ها برای پیوستن به دوره‌ها تمایل نشان داده‌اند. این اشتیاق، ریشه در آگاهی فمینیستی‌ای دارد که خود زنان در جریان انقلاب ترویج کرده‌اند.»
وی می‌افزاید: «وقتی ما مبانی ژنئولوژی، از جمله زندگی مشارکتی، علم حیات و جامعه‌شناسی انقلاب زنان را مطرح می‌کنیم، فرصتی برای توسعه‌ی همه‌جانبه و توانمندسازی خویش فراهم می‌آوریم، چرا که توانمندسازی فرد، عین توسعه‌ی جامعه است.»
لمعان محمد شیخو به ابعاد جهانی این جنبش اشاره می‌کند: «ارتباط ما با زنان، محدود به منطقه نیست و خاورمیانه و جهان را در بر می‌گیرد. ما از طریق شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌هایی مانند زوم، نشست‌ها و سخنرانی‌های آنلاینی برای طرح ایده‌ها و گفتگوی بین‌المللی برگزار می‌کنیم. این گفتگوها گاهی نیز در مراکز وابسته‌ی ما در مصر و لبنان دنبال می‌شود.» او در پایان اضافه می‌کند: «تلاش ما این است که آکادمی‌های بیشتری در سراسر جهان افتتاح کنیم، زیرا ژنئولوژی به همه‌ی زنان تعلق دارد و محدود به جغرافیا یا ملیتی خاص نیست، بلکه دانشی فراگیر و دموکراتیک برای تمام جوامع است.»
لمعان محمد شیخو در پایان تأکید می‌کند: «درهای این دانش به روی تمام زنانی که خواهان توانمندسازی خویش‌اند، باز است. ما باید با همبستگی و مهر، گرد هم آییم و علم زن را گسترش دهیم، چرا که آزادی زن، همان آزادی جامعه است و با رهایی جامعه، تمام نسل‌ها آزاد خواهند شد. زن مبارز کسی است که برای ساختن چنین جامعه‌ای تلاش و مقاومت می‌کند.»