توانمندسازی زنان با رسانه مستقل؛ تجربه‌ای از عراق
چالش‌های متعدد زنان عراقی در زمینه‌های مختلف، زمینه‌ساز داستان الهام‌بخش روزنامه‌نگاری از شهر دیوانیه شده تا با تأسیس پلتفرم «المنار نیوز» و پادکست «من آزادم» گام‌های پیشگامانه‌ای در حوزه رسانه بردارد.
رجاء حمید رشید
عراق - منار الزبیدی، روزنامه‌نگار، با تأسیس پلتفرم «المنار نیوز»، نخستین پلتفرم با رهبری زنان در عراق، راهی تازه برای رسانه‌های محلی گشوده است. او به این دستاورد بسنده نکرده و با راه‌اندازی پادکست، به دنبال بازتاب صدای زنان عراقی و افزایش مشارکت آنها در جامعه است. منار الزبیدی همچنین کمپینی نوآورانه برای حمایت از گروه‌های به حاشیه رانده شده آغاز کرده که در نوع خود، نخستین تلاش برای تقویت حقوق این گروه‌ها به شمار می‌رود.
منار الزبیدی، روزنامه‌نگار عراقی درباره انگیزه راه‌اندازی «المنار نیوز» می‌گوید: «تسلط مردان بر جایگاه‌های تصمیم‌گیری در مؤسسات رسانه‌ای، چه مستقل و چه وابسته، و حاشیه‌نشینی مداوم زنان در عرصه روزنامه‌نگاری، ما را بر آن داشت تا همراه با گروهی از زنان، پلتفرم «المنار نیوز» را با رهبری زنان پایه‌گذاری کنیم. همه جایگاه‌های کلیدی مانند ریاست هیئت مدیره، سردبیری، دبیری تحریریه و مدیریت خبرنگاران را به زنان سپردیم. این دستاورد به‌ویژه برای روزنامه‌نگاران زن در مناطق مرکزی و جنوبی عراق، گامی مهم به شمار می‌رود.»
منار الزبیدی گفت: «از آغاز فعالیت پلتفرم در سال ۲۰۱۴، با چالش‌های فراوانی روبرو بودیم؛ از کمبود منابع مالی گرفته تا کارشکنی رسانه‌های مردمحور و دشواری‌های ثبت رسمی برای تضمین حقوق همکاران زن.»
او با تأکید بر اینکه پلتفرم بدون هیچ محدودیتی به مسائل زنان می‌پردازد، افزود: «المنار نیوز، فراتر از پوشش خبری، به پایگاهی برای معرفی توانمندی‌های زنان در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی تبدیل شده است. هرچند روزنامه‌نگاری همچنان حرفه‌ای مردانه تلقی می‌شود، اما ما با پشتکار و دقت عمل توانستیم جایگاه خود را تثبیت کنیم و امروز المنار نیوز یکی از منابع معتبر خبری به شمار می‌رود.»
منار الزبیدی درباره پروژه دوم خود، پادکست «من آزادم» که در سال ۲۰۲۱ راه‌اندازی شد، می‌گوید: «این نخستین پادکست تخصصی در عراق است که آزادانه به مسائل زنان می‌پردازد. هدف ما انعکاس صدای زنان از تمام گروه‌ها و اقشار جامعه به گوش جهانیان است.»
او با اشاره به دشواری‌های زنان در بیان مشکلات و داستان‌های موفقیتشان، به‌ویژه در مسائل حساس می‌افزاید: «بسیاری از زنان از حضور تصویری در رسانه‌ها پرهیز می‌کنند. به همین دلیل پادکست «من آزادم» را راه‌اندازی کردیم تا بتوانند آزادانه حرف‌هایشان را بزنند.» منار الزبیدی با تأکید بر اینکه این پادکست به همه مسائل زنان، از جمله موضوعات مسکوت می‌پردازد، می‌گوید: «ازدواج کودکان، خشونت خانگی و آداب و رسوم محدودکننده زنان از جمله موضوعاتی است که به آن پرداخته‌ایم.»
منار الزبیدی از استقبال گسترده زنان و فعالان رسانه‌ای و اجتماعی خبر داد و گفت: «زنان بسیاری خواستار مشارکت در این برنامه شده‌اند. ما بر این باوریم که هر زنی حق دارد آزادانه دیدگاه‌ها و دغدغه‌هایش را مطرح کند.»
او درباره راه‌اندازی کمپین «کولی‌ها هم انسانند» می‌گوید: «این کمپین واکنشی بود به تبعیض گسترده و بی‌توجهی آشکار مقامات محلی و فدرال، و حتی سازمان‌های مدنی، به کودکان کولی در روستای زهور الغجر دیوانیه. در شرایطی که سازمان‌های بین‌المللی نیز از مسئولیت خود در قبال این گروه شانه خالی می‌کردند، تصمیم به راه‌اندازی این کمپین گرفتم.» منار الزبیدی می‌افزاید: «خوشبختانه زنان و فعالان بسیاری به ما پیوستند و توانستیم با شکستن موانع اجتماعی، به دستاوردهای مهمی برای این گروه به حاشیه رانده شده دست یابیم.»
منار الزبیدی درباره اهمیت این کمپین می‌گوید: «این گروه به شدت آسیب‌پذیر و نیازمند حمایت است. من با تکیه بر تجربه مدیریت کمپین‌های اجتماعی و مطالعه دقیق موضوع، احساس کردم می‌توانم صدای آنها باشم. هرچند در شهری با بافت عشیره‌ای مانند دیوانیه، تعامل زنان با این گروه با محدودیت‌های بسیاری روبروست، اما این را وظیفه اجتماعی خود می‌دانستم.»
به گفته او، این کمپین همچنان فعال است و دستاوردهای چشمگیری داشته است: راه‌اندازی مدرسه با همکاری وزارت آموزش و پرورش، تسهیل صدور کارت ملی با حمایت گروه‌های سیاسی و مذهبی، اتصال روستا به شبکه آب شهری و تأسیس مرکز بهداشتی از جمله این موفقیت‌هاست.
منار الزبیدی با اشاره به تجربه رسانه‌ای خود می‌گوید: «با وجود حضور زنان حرفه‌ای در رسانه‌های عراق، هنوز جایگاه زنان در رسانه‌ها مطلوب نیست. یکی از چالش‌های اصلی، نحوه بازنمایی زنان در رسانه‌هاست. متأسفانه رسانه‌های وابسته به گروه‌های سیاسی، اغلب ضوابط اخلاقی و قانونی را در پرداختن به مسائل زنان نادیده می‌گیرند و ضعف نظارت قانونی نیز به این روند دامن می‌زند.»
او چالش‌های زنان در رسانه‌های عراق را چنین برمی‌شمارد: «بی‌سامانی در شبکه‌های اجتماعی، نگاه ابزاری به زنان در برخی شبکه‌های ماهواره‌ای و نفوذ افراد غیرحرفه‌ای با اهداف نامشروع، همگی مشکلاتی هستند که به دلیل نبود نظارت و پاسخگویی نهادهای مسئول، همچنان ادامه دارند. این وضعیت بر حضور زنان در عرصه رسانه تأثیر منفی گذاشته است.»
منار الزبیدی در ادامه می‌گوید: «محدودیت فرصت‌های شغلی، دشواری دسترسی به منابع خبری و کمبود بودجه برای رسانه‌های مستقل از دیگر چالش‌های مهم است. در مناطق مرکزی و جنوبی عراق، فرصت‌ها اغلب بر پایه روابط شخصی توزیع می‌شود. از سوی دیگر، کمپین‌های تخریبی نیز فشار مضاعفی بر روزنامه‌نگاران زن وارد می‌کند.»
این روزنامه‌نگار عراقی در پایان تأکید می‌کند: «راه مقابله با چالش‌ها، توانمندسازی زنان از طریق دانش‌افزایی و تقویت شخصیت حرفه‌ای است. هر چه زنان توانمندتر شوند، در رویارویی با محدودیت‌های اجتماعی موفق‌تر خواهند بود.»