تعاونی‌های اقتصادی؛ راه نجات زنان روستایی مصر
زندگی زنان روستایی پر از تضاد است. بسیاری با وجود تلاش فراوان و حتی تأمین معاش خانواده، همچنان حقوقشان پایمال می‌شود.
اسماء فتحی
قاهره- زنان روستایی از کلیشه‌های سنتی درباره نقش زن رنج می‌برند. اغلب آنها خود را صرفا خدمتکار خانه می‌بینند. برخی دیگر با خشونت روبرو هستند و گروهی نیز در مزارع کار می‌کنند که علاوه بر گرمای شدید، با آزار کارگران و سرپرستان نیز دست و پنجه نرم می‌کنند.
مشکلات زنان روستایی بی‌شمار و متناسب با فرهنگ و آگاهی خانواده‌ها متفاوت است، اما این مشکلات در اغلب خانواده‌ها به چشم می‌خورد. با وجود بهبود شرایط عمومی و توجه به تحصیل دختران، محدودیت‌های رفت‌وآمد آنها همچنان پابرجاست؛ امکان سفر کاری به استان‌های دیگر را ندارند و بسیاری از حق تصمیم‌گیری برای زندگی خود محروم‌اند.
توانمندسازی اقتصادی، راهکار مؤثر مقابله با فرهنگ سنتی
ندی صلاح، عضو طرح زنان روستایی می‌گوید: «کار با زنان روستایی عمیقاً بر من اثر گذاشته و حالا همراه همکارانم برای آگاهی‌رسانی به روستاها سفر می‌کنیم.» او می‌افزاید هدفشان توانمندسازی اقتصادی زنان روستایی و تربیت افرادی است که بتوانند خودشان تصمیم بگیرند و در محیط زندگی‌شان تأثیرگذار باشند.
به گفتۀ ندی صلاح، فرهنگ سنتی، مانع اصلی تغییرات اساسی در شکستن باورهای کلیشه‌ای زنان است که عمدتاً دربرگیرندۀ نقش خدماتی آنان و پذیرش اجباری خشونت می‌شود. آنها زنان را برای مدیریت پروژه‌های کوچک آموزش می‌دهند تا نسلی پرورش یابد که بتواند واقعیت را دگرگون کند و محیط اطرافش را دگرگون سازد.
تعاونی‌ها، پشتیبان زنان روستایی و کاهش‌دهندۀ خطرات
ندی صلاح می‌گوید محصولات زنان روستایی را از طریق صفحۀ فیسبوک تبلیغ می‌کنند که بازارهای جدیدی در مناطق گسترده‌تر برایشان فراهم می‌آورد. به گفتۀ او، از محصولات گروه‌های همکار با این طرح استقبال خوبی می‌شود.
ندی صلاح اضافه می‌کند که در زمینۀ توانمندسازی اقتصادی، تلاش‌های جدی انجام می‌شود. آنها به زنان روستایی مدیریت زیان‌ها و کار گروهی را می‌آموزند تا در قالب تعاونی بتوانند فشارها را تحمل کنند و از سختی‌ها بگذرند. این آموزش‌ها به‌ویژه برای کسانی مفید است که توان سازگاری با ضررهای مالی را ندارند. او تأکید می‌کند که فعالیت‌شان، زنان را در شبکه‌ای قرار می‌دهد که می‌توانند از یکدیگر حمایت کرده و محصولات خود را در بازارهای مختلف معرفی کنند.
خشونت در روستاها، گسترده و چندوجهی
صلاح توضیح داد که خشونت در جوامع روستایی پیچیده و چندلایه است. مقابله با آن از شناخت ماهیت تا بکارگیری ابزارهای توانمندسازی، به‌ویژه اقتصادی، تلاش فراوانی می‌طلبد. استقلال مالی به زنان امکان می‌دهد در برابر نقض حقوقشان بایستند، پس تقویت این استقلال برای رهایی از خشونت ضروری است.
او تأکید کرد که برچسب «ضعیف و بیچاره» برای زنان روستایی نادرست است. این زنان قدرتمند، مولد و قادر به تأمین معاش خانواده در دشوارترین شرایط هستند و توانایی سازگاری و تولید در هر محیطی را از خود نشان داده‌اند.
چالش‌های زنان روستایی
ندی صلاح می‌گوید زنان روستایی با چالش‌های عمده‌ای روبرو هستند، از جمله این چالش‌ها می‌توان به زندگی در محیطی ناامن و مواجهه با انواع تعرض در خانه و محیط کار در فضاهای عمومی اشاره کرد.
به گفتۀ او، این زنان در شرایط دشوار زیر آفتاب سوزان مزارع کار می‌کنند و پیوسته در معرض سموم کشاورزی قرار دارند. شیوه کار نیز فرساینده است، زیرا مجبورند همیشه با کمر خمیده کار کنند. بسیاری حتی در دوران بارداری و شیردهی بی‌وقفه به کار ادامه می‌دهند که اغلب پیامدهای منفی برای سلامت مادر و کودک به همراه دارد.
صلاح دربارۀ حمل و نقل نیز می‌گوید که وسایل مورد استفاده به هیچ وجه ایمن نیستند. زنان کارگر با خودروهای باری جابجا می‌شوند و این موضوع آنها را با خطرات جدی روبرو می‌کند. او یادآور شد که اخیراً تصادفات مرگباری در استان‌های مختلف رخ داده است.
او همچنین اشاره کرد که زنان روستایی از حق تصمیم‌گیری محروم‌اند و حتی نمی‌توانند دربارۀ کار یا دستمزد خود نظر بدهند. بسیاری اختیاری بر درآمد خود ندارند و صاحب زمین نیستند. حتی اگر زمینی با پول خودشان خریداری شود، معمولاً اسناد به نام مردان خانواده (شوهر، پدر یا برادر) ثبت می‌شود.
صلاح دربارۀ اتحادیه‌ها می‌گوید زنان امکان حضور یا نمایندگی در آنها را ندارند. حتی امروز نیز حضور در مجالس مردانه برایشان ممنوع است و بیشتر اتحادیه‌های کشاورزی مخصوص مردان هستند. او افزود حتی شرکت زنان در گردهمایی‌های مردانه ممکن است برایشان انگ اجتماعی به همراه آورد.
ندی صلاح معتقد است فرهنگ جامعه نقش کلیدی در این مشکلات دارد و مهم‌ترین راهکار برای زنان روستایی مصر، توانمندسازی اقتصادی است. این امر می‌تواند شرایط آنها را بهبود بخشد و استقلالی ایجاد کند که به آنها امکان تصمیم‌گیری و ایستادگی در برابر تعرضات را بدهد. او تأکید می‌کند آموزش فعالان، به‌ویژه برای آماده‌کردن زنان فعال در اتحادیه‌ها و حمایت از آنها برای فعالیت بدون هراس از پیامدها، بسیار مهم است. چنین آموزش‌هایی فضای مناسبی ایجاد می‌کند، به‌خصوص اگر بتوان زنان بیشتری را در تشکیل اتحادیه‌ها مشارکت داد.