سلمی رشید

سودان - زنان دارای نیازهای ویژه، در پرتو درگیری‌های جاری در سودان، با خطر خشونت دوچندان مواجه‌اند. دسترسی این گروه به خدمات با مشکلات جدی روبرو بوده و در تدوین و اجرای سیاست‌ها به طور کلی مورد غفلت واقع شده‌اند.

زنان دارای نیازهای ویژه در زمان جنگ‌ها و درگیری‌ها، به میزان بیشتری با نقض حقوق بشر مواجه هستند، زیرا محدودیت‌های حرکتی و عدم توجه کافی به وضعیت آنها، آنها را در موقعیتی آسیب‌پذیر قرار می‌دهد. این مسائل اغلب توسط دولت‌ها و نهادهای مربوطه نادیده گرفته می‌شود. در مراکز پناهگاهی، تسهیلات بهداشتی متناسب با نیازهای خاص این گروه فراهم نیست و کیت‌های بهداشتی کافی نیز در دسترس نمی‌باشند.

آمال زاکی، نماینده اتحادیه زنان سودان در ایالت بحرالاحمر، بر ضرورت ادغام جنسیت در فرآیندهای امدادرسانی بشردوستانه به منظور تحقق برابری تأکید نمود. زنان و کودکان به عنوان گروهی بسیار آسیب‌پذیر در درگیری‌های جاری در سودان شناخته می‌شوند، خصوصاً با توجه به عدم دسترسی به کمک‌های بشردوستانه که به نیازهای جنسیتی توجه دارد و همچنین خشونت مداومی که آنها پیش و پس از درگیری‌ها تجربه کرده‌اند، که از آوریل ۲۰۲۳ شدت گرفته است. این وضعیت در غیاب مکانیسم‌های حمایتی رسمی و در یک جامعه‌ای که به افزایش خشونت و سوءاستفاده جنسی دامن می‌زند، بدتر شده است. بر اساس آمار کمیته پزشکان مرکزی، ۴۸۰ مورد تجاوز و ۲۳۰ مورد سوءتغذیه در زنان باردار گزارش شده و بیش از یک میلیون کودک در سال اول درگیری در معرض بیماری‌های ناشی از سوءتغذیه قرار گرفته‌اند.

او تصریح کرد که درگیری‌ها تأثیرات خاصی بر زنان دارند. درگیری‌های قبیله‌ای که سال گذشته در ایالت بحرالاحمر رخ دادند، به ویژه بر زنان بار سنگینی تحمیل کرده‌اند. وی اذعان داشت که درگیری‌های جاری، اهمیت کمک‌های بشردوستانه‌ای که به نیازهای جنسیتی پاسخ می‌دهند را مشخص می‌سازد. همچنین بر اهمیت حضور زنان در تیم‌های ارزیابی نیازها در مراکز پناهندگی تأکید کرد تا اطمینان حاصل شود که نیازهای آن‌ها به دقت در نظر گرفته شده‌اند و عنوان کرد که زنان باید در تیم‌های توزیع کمک‌ها نقش داشته باشند تا توزیع عادلانه و متوازن تضمین شود.

در خاتمه سخنان خود، آمال زاکی به تلاش‌ها و فعالیت‌های اتحادیه زنان سودان در ایالت بحرالاحمر همراه با نیروهای دموکراتیک برای پایان دادن به درگیری‌ها و فراهم آوردن محیطی امن برای زنان، به منظور دستیابی آنان به تمامی حقوق‌شان، اشاره نمود.

خالده صابر، فعال حقوق زنان با تخصص در امور جنسیتی، درباره تأثیرات جنگ بر زنان و میزان پاسخگویی کمک‌های بشردوستانه به نیازهای زنان و افراد دارای معلولیت، به ویژه در مراکز پناهندگی، اظهار داشت: درگیری‌های جاری در سودان تأثیرات گسترده‌ای بر زنان در همه جوانب داشته‌اند. متأسفانه، مراکز پناهندگی در ارائه خدمات بشردوستانه که به صورت جامع به مسائل جنسیتی پاسخ دهند، کوتاهی می‌کنند، و این شامل نیازهای ویژه زنان، کودکان و مردان نیز می‌شود.

وی تصریح کرد: وضعیت زنان و افراد دارای نیازهای ویژه، پیش از شروع درگیری‌ها در سودان، به ندرت مورد توجه نهادها یا افراد قرار می‌گرفت و جنگ‌ها و درگیری‌ها عمدتاً از عوامل اصلی بروز انواع معلولیت‌ها به شمار می‌روند.  زنان آواره دارای نیازهای ویژه در معرض انواع خشونت‌های ترکیبی و پیچیده‌تری قرار می‌گیرند و همچنین باعث از دست دادن ابزارهای کمکی نظیر ویلچر یا عصا می‌شود که برای حرکت آن‌ها ضروری است. علاوه بر این، مراکز پناهندگی فاقد محیط دوستانه‌ای برای این افراد هستند؛ به طور مثال، نبود مترجم زبان اشاره مانع از آن می‌شود که افراد ناشنوا از رویدادهای اطراف خود آگاه شوند یا خواسته‌های خود را بیان کنند. همچنین، این مراکز برای تسهیل حرکت افراد دارای معلولیت جسمی مناسب‌سازی نشده‌اند و سرویس‌های بهداشتی نیز با توجه به وضعیت خاص آن‌ها طراحی و تجهیز نگردیده‌اند.

وی همچنین به چالش‌های موجود در فرایند جابه‌جایی افراد نابینا از مناطق درگیری در خارطوم به ایالت جزیره و سپس به شهر پورتسودان اشاره کرد. تمامی این کمک‌ها به صورت داوطلبانه و از طریق ابتکارات فردی ارائه شده است.

او تأکید کرد که در مراکز پناهگاه، تعداد زنان و کودکان بیشتر بوده و آنها در این مکان‌ها به عنوان آوارگان و پناهجویان، بهای درگیری‌ها را می‌پردازند، در حالی که در جست‌وجوی حمایت برای دفاع از خود در برابر نقض حقوق، ظلم و آزار هستند. علاوه بر این، برخی خانواده‌ها اقدام به اعمال اشکالی از خشونت بر دختران خود نموده‌اند، از جمله ازدواج زودهنگام آنها با اعضای نیروهای پشتیبانی سریع به منظور دریافت حمایت و کاهش بار اقتصادی خود کرده‌اند.