هویت، میراثی فراتر از مرزها؛ داستان سمیره از غزه تا بنغازی
«ما فلسطین را ترک نکردیم تا فراموشش کنیم، بلکه رفتیم تا آن را همه‌جا با خود حمل کنیم. فلسطین همیشه از آنِ ماست.» سمیره الوزیر که بیش از پنجاه سال پیش غزه را ترک کرده، با این جملات عشق و دلتنگی‌اش را به سرزمین جنگ‌زده‌اش ابراز می‌کند.
ابتسام اغفیر
بنغازی - در قلب بنغازی، آنجا که داستان‌های غربت با بخشندگی در هم آمیخته، سمیره الوزیر، زن فلسطینی که از سال ۱۹۷۲ غزه را ترک کرده، سفری طولانی از مبارزه و سخاوت را پشت سر گذاشته است. مهاجرت او به لیبی صرفاً جابجایی مکانی نبود، بلکه تجربه‌ای پربار بود که او را به الگویی از زن فلسطینی پایدار تبدیل کرد که رسالت آموزشی خود را عاشقانه و صادقانه به انجام رسانده است.
سمیره الوزیر خاطرات خود از وطن، سازگاری با جامعه لیبی، نگاهش به وقایع غزه و تجربیات طولانی آموزشی‌اش را بازگو می‌کند. او پس از پایان تحصیلات متوسطه در غزه و بلافاصله بعد از ازدواج به لیبی آمد، در حالی که تصور روشنی از آینده شغلی‌اش نداشت. مهاجرت به کشوری جدید با تفاوت‌های فرهنگی او را با چالش‌های بسیاری مواجه کرد. با این وجود، به لطف استقبال گرم لیبیایی‌ها که او را پذیرفتند و بخشی از زندگی‌اش شدند، توانست خیلی زود با شرایط جدید سازگار شود.
آموزش برای او فراتر از شغل، یک رسالت بود. او معتقد است وظیفه معلم تنها انتقال دانش نیست، بلکه شکل‌دادن به شخصیت و پرورش اندیشه را نیز شامل می‌شود. سمیره همواره دانش‌آموزان را صرف‌نظر از ملیتشان به افتخار کردن به وطن خود ترغیب می‌کند.
با وجود سال‌های طولانی زندگی در بنغازی، سمیره الوزیر هرگز هویت فلسطینی خود را فراموش نکرد. او باور داشت غربت فقط دوری جغرافیایی نیست، بلکه احساسی است که همواره انسان را همراهی می‌کند. البته میان غربت در کشورهای عربی و غرب تفاوت قائل بود؛ در کشورهای عربی می‌توان راحت‌تر با مردم ارتباط برقرار کرد و آداب و رسوم خود را حفظ کرد. همین باعث شد لیبی را امتداد وطن خود بداند، هرچند اشتیاق به غزه هیچگاه از قلبش نرفت.
با گذر زمان و تغییر جامعه لیبی، سمیره شاهد تحول روابط میان فلسطینی‌ها و لیبیایی‌ها و تقویت پیوندهای خانوادگی بود. با این وجود، اعتقاد داشت که ادغام در جامعه جدید به معنای ذوب شدن در آن نیست؛ هر فرد باید ضمن حفظ هویت فرهنگی خود، پیوندش با جامعه میزبان را نیز نگه دارد.
ارتباط سمیره با فلسطین تنها در حرف خلاصه نمی‌شود و در تمام ابعاد زندگی‌اش نمایان است. او به فرزندان و نوه‌هایش فلسطین را می‌آموزد؛ این آموزش به قصه‌گویی محدود نشده و زنده نگه داشتن آداب و رسوم و جشن‌های ملی فلسطینی را هم شامل می‌شود. سمیره بر این باور است که در دنیایی که حتی میراث آشپزی و فرهنگی فلسطین در معرض نابودی قرار دارد، حفظ هویت فلسطینی وظیفه‌ای همگانی است.
او حفظ فرهنگ فلسطین را نوعی مبارزه می‌داند، با انتساب غذاهای فلسطینی به اسرائیل به شدت مخالفت می‌کند و معتقد است حتی کوچک‌ترین عناصر فرهنگی در نبرد برای حفظ هویت، سلاحی ارزشمند هستند.
شروع جنگ در هفتم اکتبر ۲۰۲۳ در غزه، سمیره را در دریایی از درد و ناتوانی فرو برد، اما استقامت مردمش درس تازه‌ای از مقاومت به او آموخت. در گفت‌وگو با دوستانش در غزه می‌شنید که ۷۰ درصد شهر کاملاً ویران شده و بسیاری حتی قادر به شناسایی خانه‌های خود در میان آوارها نیستند. با این حال، روحیه آنها نشکسته بود و همچنان سرسختانه برای زندگی می‌جنگیدند. سمیره الوزیر ایمان دارد این پایداری، گواه روشنی است بر اینکه «فلسطین هرگز نخواهد مرد و اشغالگران هرچقدر هم تلاش کنند، نمی‌توانند تاریخ را محو یا واقعیت‌ها را دگرگون سازند.»
با وجود دهه‌ها زندگی در بنغازی، فلسطین همواره در قلب و ذهن سمیره جای دارد. او در ابتکارات زنانه برای حمایت از غزه فعالانه شرکت می‌کند، هرچند با محدودیت‌های بسیار روبروست. سمیره باور دارد که هر تلاش کوچکی می‌تواند تأثیرگذار باشد، به‌ویژه اگر شعله امید در دل‌ها فروزان بماند.
سمیره الوزیر سخنانش را این‌گونه به پایان می‌برد: «ما فلسطین را ترک نکردیم تا فراموشش کنیم، بلکه رفتیم تا آن را همه‌جا با خود حمل کنیم. فلسطین همیشه از آنِ ماست.»