رفيف اسليم

غزه - تداوم درگیری‌ها در نوار غزه سبب گسترش خشونت علیه زنان، به‌ویژه در اردوگاه‌ها و پناهگاه‌ها شده است. در این میان، توقف فعالیت سازمان‌های مدافع حقوق زنان به سبب ناامنی و بمباران‌های گسترده در سرتاسر نوار غزه، آنان را از پشتیبانی‌های حقوقی و قانونی محروم ساخته است.

در گفت‌وگوی خبرنگار ما با قربانیان خشونت، آلاء محمد (نام مستعار) از آزارهای کلامی و جسمی همسرش از زمان آغاز جنگ سخن می‌گوید. آوارگی خانواده‌اش به مناطق امن جنوب نوار غزه، وضعیت را برای او دشوارتر کرده است؛ چراکه موانع نظامی و مسیرهای پرخطر آکنده از گلوله و خمپاره، میان او و خانواده‌اش فاصله انداخته است.

آلاء محمد روایت می‌کند که کوشیده از همسرش نزد خانواده‌اش شکایت برد، اما آنان او را به شکیبایی تا بازگشتشان به شمال نوار غزه فراخوانده‌اند. هنگامی که خواسته همراه فرزندانش با خانواده‌ای از شهر به جنوب پناه برد، از او خواسته‌اند فرزندانش را واگذارد و تنها برود. اکنون او میان رهایی از رنج‌هایش و مراقبت از سه فرزندش که در شرایط بحرانی به او پناه می‌آورند، سرگردان مانده است.

 (ف.ن) که در یکی از اردوگاه‌ها سکونت دارد نیز از تحمل مشقت‌های فراوان تا سازگاری با شرایط سخن می‌گوید. او نتوانسته بی‌مسئولیتی همسرش در تأمین مخارج خانواده را تاب آورد. از آغاز جنگ، همسرش به بهانه کمبود کالا در بازار، از برآوردن نیازهای ضروری همسر و فرزندانش سر باز زده و آنان را در گرسنگی رها کرده است.

او می‌افزاید که مشکلات به همین‌جا محدود نماند. پس از آغاز توزیع بسته‌های غذایی توسط سازمان‌ها، همسرش این بسته‌ها را تصاحب کرده و می‌فروخت و خانواده را در طول ماه در گرسنگی رها می‌کرد. تلاش‌های او برای شکایت به مدیر سازمان نیز بی‌نتیجه ماند، زیرا به دلیل ثبت نشدن به‌عنوان سرپرست خانوار یا مطلقه، امکان دریافت کمک‌های غذایی را نداشت.

در این میان، (س.ع) با نام مستعار، از راه خیاطی و تعمیر لباس‌های فرسوده درآمدی برای حمایت از فرزندانش کسب می‌کند. کمبود پوشاک در بازار و گرانی اجناس موجود، تقاضا برای کار او را افزایش داده است. با این حال، همواره با همسرش روبروست که برای تصاحب درآمدش به زور متوسل می‌شود.

او بیان می‌کند که در صورت خودداری از تسلیم درآمدش، همسرش با ایستادن جلوی کلاس درسی که در آن پناه گرفته‌اند، مانع ورود مشتریان می‌شود. افزون بر اِعمال خشونت فیزیکی و کلامی علیه او و فرزندانش، برای شکستن چرخ خیاطی که به سختی نجات یافته نیز تلاش می‌کند. او ترجیح می‌دهد خواسته‌های همسرش را برآورده سازد تا درگیر «نبردی بی‌حاصل» نشود.

نعیمه اسبیتان، وکیل و فعال حقوق بشر، می‌گوید زنان غزه از آغاز جنگ با گونه‌های متعدد و پیچیده خشونت روبرو هستند؛ از خشونت سیاسی و اقتصادی گرفته تا خشونت‌های اجتماعی، روانی، جنسی، فیزیکی و کلامی. به گفته او، خشونت اقتصادی یکی از بارزترین و شدیدترین اَشکال خشونت اِعمال شده است.

نعیمه اسبیتان از وجود این خشونت‌ها شگفت‌زده نیست، چراکه زنان پیش از جنگ نیز قربانی بوده‌اند و شرایط کنونی با غیبت سازمان‌ها و نهادهای مدافع حقوق آنان، وضعیت را وخیم‌تر کرده است. او خاطرنشان می‌کند که این سازمان‌ها در جنوب نوار غزه فعالیت می‌کنند، در حالی که در شمال، فعالیت‌هایشان به برگزاری کارگاه‌های آگاهی‌بخشی محدود شده است.

او توضیح می‌دهد که خشونت اقتصادی اَشکال گوناگونی دارد؛ از شانه خالی کردن همسر از تأمین مخارج خانواده و دختران گرفته تا سرقت کمک‌های غذایی سازمان جهانی و فروش آن‌ها در بازار، در حالی که خانواده در گرسنگی به سر می‌برد. وی می‌افزاید که در چنین مواردی با برقراری ارتباط با سازمان‌ها، موفق شده سهمیه غذایی مادر و فرزندان را جداگانه توزیع کند.

به گفته او، خشونت‌های فیزیکی و کلامی علیه زنان در دوران حملات، اغلب واکنشی به مقاومت آنان در برابر خشونت اقتصادی است. بسیاری از همسران در صورت خودداری زنان از تسلیم درآمدشان، مانع اشتغال آنان می‌شوند. او تأکید می‌کند که بیشتر این موارد در مراکز آوارگان و پناهگاه‌ها مشاهده شده است.

نعیمه اسبیتان درباره زندگی در چادرها می‌گوید که محرومیت زنان از زندگی شرافتمندانه، بر اساس قوانین بین‌المللی، نوعی خشونت سیاسی به‌شمار می‌رود. نیروهای اسرائیلی نه‌تنها به این قوانین پایبند نیستند، بلکه با کشتار زنان و کودکان و تحمیل شرایط نامناسب زندگی، زنجیره چالش‌های آنان را از آغاز جنگ تکمیل می‌کنند.

در خصوص سایر خشونت‌ها در چادرها و مراکز آوارگی، او خشونت جنسی را برجسته‌ترین نوع آن می‌داند که هم در میان زوج‌ها و هم زنان رواج دارد و برآمده از درهم‌آمیختگی، بی‌نظمی و قحطی حاکم بر شمال غزه است. او همچنین به خشونت اجتماعی اشاره می‌کند که شامل حبس همسر و منع رفت‌وآمد او با خانواده‌اش است، گویی که گروگان گرفته شده است.

نعیمه اسبیتان بر این باور است که راهکار کنونی این مشکلات، سازگاری زنان و شناخت وضعیت برای درک چگونگی مقابله با آن یا دوری جستن از فرد خشونت‌گر تا حد امکان است. او یادآور می‌شود که تمامی این تخلفات در حال ثبت است و به محض برقراری آتش‌بس، این زنان می‌توانند شکایت کرده و مجرمان را به پاسخگویی وادارند.