ناقوس بی‌آبی در تهران
با ادامه‌ی موج گرمای شدید و کاهش بی‌سابقه‌ی ذخایر سدها، تهران با بحرانی جدی در حوزه‌ی تأمین آب مواجه شده است. قطعی‌های مکرر، افت فشار، و استقرار تانکرهای سیار تنها بخشی از نشانه‌های این وضعیت هستند.
روناک شهبازی
تهران- طبق گزارش سازمان هواشناسی ایران، این کشور گرم‌ترین هفته سال خود را تجربه می‌کند و دمای هوا در برخی مناطق از ۵۰ درجه سانتی‌گراد فراتر رفته است. علاوه بر گرمای شدید، ایران در بحران جدی آب قرار دارد و نزدیک به پنج سال است که درگیر خشکسالی است. امسال نیز میزان بارندگی نسبت به سال‌های گذشته کاهش بیشتری داشته و این وضعیت، به‌طور قابل توجهی خروجی و ذخیره‌ی سدها را کاهش داده است. این شرایط، در کنار مشکلات زیرساختی، نبود مدیریت کارآمد و موج گرما، باعث قطع آب و برق در سراسر کشور شده است؛ مسئله‌ای که شهرهایی مانند تهران و کرج را با بی‌آبی، استفاده از تانکرهای آب و پر کردن ظروف پلاستیکی و دبه‌های خانگی مواجه کرده است.
مشکلات قطعی طولانی آب
در بسیاری از نقاط تهران، افت فشار آب مشاهده می‌شود و از روز سه‌شنبه ۲۴ تیر، گزارش‌های مردمی حاکی از قطعی گسترده آب، به‌ویژه در جنوب شهر است. در برخی مناطق، قطعی آب حتی تا ۷۲ ساعت نیز ادامه داشته است. الهه سعیدی، ساکن منطقه صالحیه، می‌گوید: «شب‌ها آب قطع می‌شود و در طول روز نیز به دلیل قطعی برق، دسترسی به آب دشوار است، چون پمپ‌های آب با برق کار می‌کنند.» قطعی آب همراه با قطع برق، مشکلات متعددی برای شهروندان ایجاد کرده است. آناهیتا قیصریان، ساکن فردیس، با اشاره به سختی نگهداری نوزاد در این شرایط می‌گوید: «از ساعت ۲ بعد از ظهرتا ۱۰ شب آب قطع است. تهیه شیر خشک و نظافت نوزاد واقعاً سخت شده. حتی برای نوشیدن هم باید آب ذخیره کنیم.» گلاره فروزان نیز از تأثیر این بحران بر شغلش گلایه دارد و می‌گوید: «در آرایشگاه در بخش رنگ مو کار می‌کنم. بدون آب اصلاً نمی‌شود کار کرد و ممکن است به موی مشتری آسیب بزند. با این شرایط اقتصادی یک هفته است که کارم را تعطیل کرده‌ام چون قطعی آب بدون برنامه قبلی رخ می‌دهد.»
آب و سیاست طبقاتی شدن
به گفته‌ی ساکنان تهران، قطعی آب با نوعی سیاست طبقاتی و ترس از اعتراضات اجتماعی گره خورده است. شیما کریمی می‌گوید: «در مناطق جنوبی و حاشیه‌ای تهران، آب به‌طور مکرر قطع می‌شود. کیفیت آب آشامیدنی نیز پایین است و در برخی مناطق، حتی برای نوشیدن و شست‌وشو مناسب نیست؛ اما در محله‌های شمالی و مرکزی، آب فقط دچار افت فشار است و به‌ندرت قطع می‌شود. در برخی از این مناطق، حتی برق هم قطع نمی‌شود.» بسیاری از شهروندان، این وضعیت را اقدامی پیشگیرانه برای جلوگیری از نارضایتی و اعتراضات در این مناطق می‌دانند. همچنین شرکت آبفا تهران که برای کاهش نارضایتی و تأمین موقت آب، اقدام به استقرار تانکرهای آب سیار کرده است، عمدتا در مناطق جنوبی و حاشیه تهران مستقر بوده است.
از سانسور علایم خطر تا رسیدن به بحران
در دهه ۱۳۹۰سازمان محیط زیست اعلام کرد تهران به‌شدت به منابع ناپایدار آبی وابسته است و اگر الگوی مصرف اصلاح نشود، کشور با ورشکستگی آبی روبه‌رو می‌شود نعیمه احمدی، شهروند ساکن تهران می‌گوید:« مدتهاست فشار آب کم است و حتی نمی‌توان با آن به خوبی حمام کرد.» به گفته‌ی وی سال‌هاست مشکلات آبی در برخی مناطق به ویژه مناطق حاشیه‌ای وجود دارد و بحران کنونی آب در تهران، نتیجه سال‌ها هشدار نادیده‌گرفته‌شده و اعتراضات نشنیده شده است. بر طبق شواهد نیز در سال ۱۳۹۸، مرکز پژوهش‌های مجلس گزارش داده که تنها ۵۰٪ منابع آب شرب تهران پایدار است و شبکه توزیع آب نیز، ۳۵٪ هدررفت دارد. به‌موازات این هشدارها، بارندگی در حوضه سدهای تهران به‌طور پیوسته کاهش یافت و بحران کم‌آبی را تشدید کرد. علیرغم این نشانه‌ها، سیاست‌های اجرایی بیشتر بر پروژه‌های انتقال آب تمرکز داشتند تا بازسازی شبکه، بازچرخانی فاضلاب یا آموزش عمومی برای کاهش مصرف. در همین حال، جمعیت تهران رشد کرد و مصرف سرانه آب به ۲۵۰ لیتر در روز رسید، در حالی که استاندارد جهانی زیر ۱۵۰ لیتر است. عواملی که در نتیجه بی‌توجهی، سوءمدیریت و تأخیرهای مزمن، اکنون مشکلات آب را به مرحله بحران رسانده است؛ بحرانی که در آینده‌ای نه چندان دور تهران را به سمت مهاجرت معکوس خواهد برد و حتی ممکن است تا ۴۰ روز آینده آن را به نقطه‌ی ساعت صفر برساند.