چالش‌ها و تناقض‌های تذکره برقی و پاسپورت در افغانستان
تذکره و پاسپورت به‌عنوان اسناد هویتی برای هر شهروند اهمیت اساسی دارند. در افغانستان، روند توزیع تذکره برقی با هدف شفافیت و جلوگیری از جعل آغاز شد، اما همواره با مشکلات، فساد اداری، ازدحام و تصمیمات متناقض طالبان همراه بوده است.
بهاران لهیب
افغانستان- ای‌دی کارت، شناسنامه یا تذکره در همه کشورها برای اثبات هویت شهروندان مروج است. در افغانستان نیز از سالیان این روند وجود داشت، اما به‌صورت ساده و ابتدایی. چندین سال قبل تصمیم گرفته شد که تمامی شهروندان افغانستان باید تذکره برقی دریافت کنند تا ثبت و راجستر شوند؛ زیرا بسیاری از شهروندان بیش از یک تذکره از مراکز مختلف گرفته بودند و حتی برخی افراد از کشورهای همسایه، به‌خصوص گروه‌های تروریستی، توانسته بودند از این فرصت استفاده کرده و تذکره بگیرند.
به همین دلیل، روند توزیع «تذکره برقی» مشهور به «افغان کارت» آغاز شد. چون افغانستان متشکل از اقوام مختلف است، چند سال طول کشید تا سرانجام تصویب شد که در بخش ملیت، نام هر قوم نیز درج شود. پیش از تذکره برقی، شهروندان هنگام گرفتن تذکره پولی پرداخت نمی‌کردند، اما برای تذکره برقی قیمت تعیین شد. در آغاز، هیچ شهروندی علاقه‌مند نبود این تذکره را دریافت کند، زیرا کارهای اداری در افغانستان هفته‌ها طول می‌کشید. در نهایت، دولت پیشین برخی مقررات وضع کرد که شهروندان مجبور شوند تذکره برقی بگیرند، چراکه بدون آن گرفتن پاسپورت و سایر اسناد امکان‌پذیر نبود.
پس از تسلط طالبان، روند اداری ساده‌تر شد، اما در برابر پرداخت پول‌های هنگفت به نام «فیس». به این ترتیب، کارها سریع‌تر انجام می‌شد. بسیاری از شهروندان که قصد خروج از افغانستان را داشتند، با پرداخت پول‌های گزاف موفق به اخذ تذکره برقی و سپس پاسپورت شدند. با این حال، در مراکز مربوطه ازدحام گسترده‌ای به چشم می‌خورد؛ پیر، جوان، زن، مرد و حتی کودکان برای گرفتن تذکره، تولد کارت و پاسپورت صف‌های طولانی تشکیل می‌دهند.
چندی پیش طالبان محدودیت جدیدی بر زنان وضع کردند و اعلام داشتند: «زنان حق ندارند عکس‌شان را در تذکره چاپ کنند.» این سخن باعث تمسخر گسترده در میان شهروندان شد. همزمان، یکی از مقامات آمریکایی عکس تذکره و پاسپورت زنان رهبران طالبان را منتشر کرد که در آن تصویر آنان چاپ شده بود. این مسئله طالبان را وادار به عقب‌نشینی کرد و آنان اعلام داشتند: «در تذکره چاپ عکس زنان اختیاری است.»
اما موضوع دیگر آن بود که طالبان سپس گفتند: «زنان حق ندارند عکس شان را در پاسپورت چاپ کنند.» پس از واکنش‌های منفی و تمسخر عمومی، طالبان ناچار شدند دوباره عقب‌نشینی کنند و اعلام کردند: «چاپ عکس زنان در پاسپورت نیز اختیاری است.»
روند توزیع تذکره و پاسپورت در افغانستان همواره با فساد، ازدحام و تصمیمات متناقض همراه بوده است. اگرچه هدف اولیه تذکره برقی جلوگیری از جعل و سازمان دهی امور اداری بود، اما در عمل، بی‌ثباتی تصمیم‌گیری‌ها و فشارهای اجتماعی سبب شد این روند به یکی از چالش‌های جدی برای شهروندان تبدیل شود. تصمیمات طالبان به‌خصوص درباره زنان، نه تنها محدودکننده بلکه باعث تمسخر عمومی و نشان‌دهنده ناپایداری سیاست‌های آنان است.