بهاران لهیب

کابل - طالبان در جریان حاکمیت‌شان در دور اول از ۵ مهر ۱۳۷۵ تا اول دی ۱۳۸۱ در سرتاسر افغانستان مرتکب جنایات بی‌شماری شدند که هولناکترین قساوت‌های‌شان را در این ولایت محروم انجام دادند. طالبان، افزون بر مانع‌شدن تحصیل و کار زنان، در یکاولنگ، یکی از ولسوالی‌های این ولایت، در ۱۹ دی ۱۳۷۹ بیشتر از ۳۰۰ تن مردان بزرگسال و جوان را قتل‌عام کردند. خانه‌ها و دکان‌های بازار اصلی این ولسوالی را سوزاندند. زنان و کودکان را مجبور به ترک خانه کردند. به‌علاوه، دو بت مشهور و باستانی موسوم به شهمامه و صلصال را در ۲۱ اسفند ۱۳۹۹ تخریب کردند. این بت‌ها که از ۷ عجایب کهن بشر به‌ شمار می‌روند در مرکز این ولایت موقعیت داشته و سالانه هزاران گردشگر داخلی و خارجی را به خود می‌کشاند.

با روی‌کار‌آمدن دولت دست‌نشانده‌ی آمریکا در افغانستان، پول‌های هنگفتی جهت بازسازی آن سرازیر شد، ولی همه حیف و میل شده و هیچ اقدام جدی صورت نگرفت. در ۱۳۸۲، این اعجوبه‌ی هفت‌گانه‌ی کهن از جانب یونسکو به‌عنوان میراث جهانی به ثبت رسید و در ۱۳۹۴ بامیان منحیث پایتخت فرهنگی کشورهای عضو سارک برگزیده شد.

با جنایتی که طالبان در بامیان انجام داده بودند، وقتی زنان ولسوالی یکاولنگ دوباره به خانه‌های خود برگشتند هیچ مردی در خانه نداشتند. آنان تصمیم گرفتند که در کنار بازسازی خانه‌های‌شان بایست خودکفا شده و روی پاهای خویش بایستند. از اینرو، بدون درنظرداشت سن بالا و وضعیت بد اقتصادی به تحصیل رو آوردند. و به همین لحاظ با وجود ممانعت‌های فراوان آخوندها، امروزه در این ولایت شاهد یک جمع گسترده‌ی زن و مرد باسواد استیم که نقش مهمی در پیشبرد اجتماع‌شان ایفا می‌کردند. هرچند، بیشترین زن و مرد باسواد در ولایت زندگی می‌کنند، مگر از سوی دیگر کمترین کارهای عام‌المنفه در اینجا از جانب دولت صورت گرفته است.

آموزش نقش بسزایی در رشد فکری باشندگان این ولایت بازی کرده است و از همین لحاظ زنان به‌گونه‌ی فعالانه در پیشبرد اجتماع و خانواده‌شان سهم می‌گرفتند. زنان این ولایت بدون داشتن محرم شرعی به تنهایی روستاهای‌شان را ترک گفته برای ادامه‌ی تحصیل به مرکز یا ولایات دیگر می‌رفتند و شمار زیادشان در صفوف ارتش و پلیس اجرای وظیفه می‌کردند.

 

فاطمه حسینی، یکی از زنان فعال و کارمند ریاست امور زنان بامیان در رابطه با حاکم‌شدن طالبان در یک نوار صوتی به خبرگزاری زنان چنین می‌گوید:

«پیش از حاکم‌شدن طالبان وضعیت زنان بهتر بود. زنان می‌توانستند به کار، درس و تعلیم خود برسند. ولایت ما زنان ورزشکار، دوچرخه‌سوار، اتومبیل‌ران، تجارت‌پیشه داشت. همه آزادانه فعالیت‌ داشتند. بعد از آمدن طالبان هیچ زنی چه در بازار، دفتر خصوصی و دولتی، ورزشگاه حضور ندارند و به فرض اگر بروند بسیار با ترس و دلهره می‌باشند.»

دلیل این همه ترس و دلهره‌ی شهروندان بامیان این است که در جریان حاکمیت دور نخست‌شان، طالبان بیشترین جنایت از جمله ضرب و شتم، قتل‌عام و تبعیض مذهبی را در حق باشندگان این ولایت انجام داده‌اند.

فاطمه می‌افزاید:

«زنان بامیان را تقریبا می‌توان گفت که فعلا هیچ فعالیت سیاسی، فرهنگی، اجتماعی ندارند و خاموش هستند. چون برای زنان انگیزه وجود ندارد. وزارت امور زنان از طرف دولت طالبان حذف شد و بیشتر زنان فعال از کشور بیرون رفتند و کسانی که ماندند با هزاران ناامیدی در خانه‌های‌شان زندگی می‌کنند.»

زنان به‌علاوه بخش‌های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی، در بخش اقتصاد هم سهیم بودند. به‌عنوان نمونه، در شهر بامیان بازارچه‌ی‌ هنری زنان موجود است که توسط زنان بنیان گذاشته و اداره می‌شد، لاکن امروز آخرین نفس‌های خود را می‌کشد تا سر پا بماند. در این بازارچه، صنایع دستی ساخته‌ی زنان به فروش می‌رسد و تمام فروشندگان آن زنان‌اند.

 

زینب کریمی، یکی از دکانداران این بازارچه می‌گوید:

«در ابتدا به دلیل شیوع ویروس کرونا، بازارچه‌ی هنر دیگر مشتری نداشت اما زمانی که طالبان حاکم شدند ما اصلا فروش نداریم. تمام مصارف مانند کرایه موتر، غذایی وغیره را نمی‌توانم به دست بیاوریم. مهمانان نمی‌آیند. به دلیل آمدن طالبان، مردم افغانستان همه رو به سکوت استند. به‌علاوه من، تعداد زیاد از زنان که صنایع دستی تهیه می‌کردند بیکار شده‌اند.»

اغلب زنان این بازارچه با کسب درآمد از اینجا نفقه‌آور اصلی خانواده‌ی‌شان بودند که زندگی بخورنمیری را پیش می‌بردند ولی مردم با حاکمیت طالبان همان عایدیت ناچیز خود را نیز از دست دادند.