اصفهان؛ صدای اعتراض برای نجات اسب‌های درشکه
میدان نقش جهان، نماد گردشگری ایران، روزانه میزبان صدها گردشگر با کالسکه‌سواری است؛ اما آزار و فرسودگی اسب‌ها اعتراض فعالان حقوق حیوانات را برانگیخته و کارزار «نجات اسب درشکه» برای پایان این بهره‌کشی در صنعت گردشگری شکل گرفته است.
سارا کریمی
اصفهان- میدان نقش جهان، قلب تپنده گردشگری اصفهان، این روزها میزبان یکی از بحث‌برانگیزترین جلوه‌های صنعت توریسم در ایران و جهان است؛ درشکه‌هایی با اسب‌هایی خسته، در گرمای بی‌امان، گردشگرانی را به دور میدان نقش‌جهان می‌گردانند اما در پشت این تصویر نوستالژیک، روایت‌های تلخی از رنج حیوانات و اعتراض فعالان حقوق حیوانات نهفته است.
بهره کشی دردناک از اسب‌های اصفهان
مرداد ۱۳۹۸، تصویری از اسبی بیهوش در میدان نقش جهان، قلب‌ها را لرزاند؛ حیوانی که زیر بار کالسکه و در گرمای شدید از پا افتاده بود. نوروز ۱۴۰۳ نیز تصویر دیگری از یک اسب که ناتوان از ایستادن بر یکی از پاهایش بود، در فضای مجازی منتشر شد و بار دیگر این مسئله را به صدر اخبار آورد. این وضعیت سال‌هاست به بهانه‌ی توریسم و میراث تاریخی تکرار می‌شود، بی‌آنکه نهادهای رسمی واکنش مؤثری نشان دهند. بسیاری از این اسب‌ها شرایط بد و ناراحت‌کننده‌ای را از ۹صبح تا ۱۲شب سپری می‌کنند. دو کیسه برای غذا و دفع کل روز به آن‌ها وصل است و بطور مداوم در حال حمل چند سرنشین به دور میدان نقش جهان یا برخی از خیابان‌های شهر هستند. به گفته‌ی یکی از درشکه رانان این اسب‌ها یک سوم عمر سایر اسب‌ها زنده می‌مانند.
میراثی به جا مانده از پهلوی دوم
برخی از طرفداران درشکه‌رانی اسب‌ها، آن را به ریشه‌های تاریخی و میراث به جا مانده از دوره‌ی صفوی نسبت می‌دهند. مریم.ح یک پژوهشگر تاریخ، پافشاری بر پیشینه‌ی این نظر را رد می‌کند و آن را به دهه‌ی پنجاه و دوران پهلوی دوم به تقلید از اروپا نسبت می‌دهد. وی در این مورد می‌گوید: «میدان نقش جهان از ابتدا و در دوره صفوی برای چوگان آماده شده بود و هیچ‌گاه درشکه سواری در این میدان در طول تاریخ گزارش نشده است. خود بنا یک جاذبه‌ی تاریخی ست که این شکل از حیوان آزاری چهره‌ی آن را خراب می‌کند و ممکن است توریست‌ها را نیز از این شهر براند.»
از اعتراضات زنان تا پیشنهادات جایگزین
فعالین حقوق زنان معترضان صف اول علیه این امر هستند. ریحانه.خ یک فعال حقوق زنان در این مورد می‌گوید: «حیوانات در صنعت گردشگری تبدیل به ابزار سرگرمی و درآمدزایی شده‌اند. این بهره‌کشی، بخشی از همان نظم سلطه‌گرانه‌ای‌ست که بر بدن‌ها و طبیعت حکم می‌راند. نمی‌توان مدافع حقوق زنان بود اما نسبت به رنج حیوانات و طبیعت بی‌تفاوت ماند. برای ساختن یک جامعه‌ی بهتر باید با شکنجه‌ی اسب‌های اصفهان که در مقابل چشمان مردم رخ می‌دهد، مقابله کرد و الگویی برای سایر شهرهایی شد که از حیوانات دیگری چون شتر، طاوس و ... بهره‌کشی می‌کنند.» بسیاری از فعالان مدنی پیشنهاد داده‌اند که درشکه‌ها با وسایل حمل‌ونقل برقی یا دوچرخه‌های چندنفره جایگزین شوند. اگرچه نمونه‌هایی از این ابزارهای جایگزین وارد میدان شده‌اند، اما همچنان استفاده از اسب‌ها ادامه دارد و آسیب روانی آن در انتظار لایه‌های پنهان جامعه است.
امیدی برای توقف این رنج
در بسیاری از شهرهای جهان، استفاده از درشکه‌های اسبی منسوخ شده است. کارزارهایی با نام‌هایی چون «درشکه بدون اسب» در شهرهایی مانند پاریس، لندن، نیویورک و پکن در جریان است. این جنبش جهانی به تغییرات ملموسی چون ممنوعیت رسمی این عمل در بارسلونا و جایگزینی آن با درشکه‌های برقی در مونترال کانادا منجر شده است.
سمیرا.ا یکی از فعالان محیط زیست اصفهان در مورد شروع این اعتراضات در ایران می‌گوید: «انتقادها نسبت به وضعیت اسب‌های درشکه‌ران در ایران به حدود یک دهه بازمی‌گردد. فعالان ایرانی در قالب پویشی با عنوان «نجات اسب درشکه» تلاش می‌کنند صدای این حیوانات بی‌دفاع را به گوش جامعه و نهادهای مسئول برسانند و تا کنون یک کارزار نیز در این راستا بر پا شده که با بی توجهی مسئولان روبه‌رو شده است. بسیاری از معترضان به ویژه زنان در هر شرایطی حتی در سطح شهر با در دست داشتن پلاکاردهای اعتراضی سعی در آگاه سازی و مطالبه‌گری جامعه و توریست‌ها دارند. بسیاری از این تبلیغات برای تشویق مردم در جهت عدم استفاده از این درشکه‌ها است.»
هم اکنون دومین کارزار فعال نیز تحت عنوان «درخواست جمع‌آوری اسب‌های میدان نقش‌جهان اصفهان» از ٢٩ فروردین شروع شده و تا پایان اردیبهشت جاری برای امضا در دسترس است تا بتوان حیوان آزاری را به صورت رسمی از چهره‌ی شهر زدود.