RONAK SHAHBAZİ

Tahran- Taliban'ın 2021'de ülke yönetimini ele geçirmesiyle birlikte Afganistan'da kadınların ve kız çocuklarının eğitimi son derece kötü ve endişe verici bir hal aldı. Taliban, 12 yaş üstü kız çocuklarının ortaokula gitmesini yasakladı, üniversiteleri kadınlara kapattı.

Afganistan şu anda dünyada kız çocuklarının altıncı sınıftan sonra eğitimden mahrum bırakıldığı tek ülke. Ancak bu kadınların çoğu Tahran'daki okullar ve üniversitelerin kapatılmasına karşı mücadele yürütüyor. Son zamanlarda eğitim meselesi yalnızca Afganistan için değil aynı zamanda İran’a göç eden kadın ve çocuklar için de konuşuluyor.

Çocukken İran'a gidenlerin çoğu, şehrin dışındaki okullarda zor koşullar altında eğitimlerine devam ederken, kimileri de göç politikaları nedeniyle eğitimden mahrum bırakılıp işgücüne dahil oldu. Tahran'da yaşayan Afganistanlı kadın Fereshteh Mohammadi'ye göre, bu kişilerde okulu bırakma ve üniversiteye girememe oranı çok yüksek. Fereshteh Mohammadi, "İkamet belgesi eksikliği ve başvuru koşullarının zorluğu, eğitim yoksunluğunu resmen artırdı. Yoksulluk ve erken yaşta evlendirme gibi sorunlar da birçok göçmen kadının eğitim almasını engelledi. Ayrıca, okullardaki taciz ve ırkçılık, çocukların okuldan nefret etmesine neden oldu" diyor.

Süreçler ağır ve zorlu

Resmi istatistiklere göre, 40 binden fazla Afgan öğrenci İran üniversitelerinde eğitim görüyor. Bu öğrenciler tüm üniversitelerde tam öğrenim ücreti ödemek ve uluslararası öğrenci olarak eğitim görmek zorunda. Tahran gibi bazı üniversitelerde, Afgan öğrencilerin dönemlik öğrenim ücreti 80 milyon tümeni aşıyor ve bu ücret onlar için riyal olarak değil, günlük dolar olarak hesaplanıyor. Eski bir tıp öğrencisi olan Shakiba Akbari, yaşanan durumu "Öğrenciler, sınırlı maddi yardım veya ailelerinin desteğiyle eğitimlerine devam etmekte zorlanıyorlar. Öğrenim oturma izni almak zorundalar; bu süreç ağır bürokrasi ve bazen aşağılayıcı muameleyle sonuçlanıyor. Bazı üniversiteler, Afgan öğrencileri belirli alanlara kabul etmeyi resmen reddetti. Ayrıca birçoğunun yurtlara, kütüphanelere veya üniversite olanaklarına erişimi de engellendi" sözleriyle anlatıyor.

Vizeleri askıya alındı

İran ve İsrail arasındaki 12 günlük savaşın ardından, özellikle öğrenciler olmak üzere Afgan mültecilerin durumu son derece kritik hale geldi. İran hükümeti yeni bir toplu sınır dışı dalgası başlatmıştı, savaşı takip eden haftalarda yüz binlerce kişi zorla Afganistan'a geri gönderildi. Afgan öğrenciler de bu krizin dışında kalmadı; birçoğu öğrenci vizelerini yenileyemedi ve ikamet izinlerinin iptal edilmesi veya kayıt izinlerinin askıya alınması nedeniyle üniversitelere gidemedi. Tahran Üniversitesi'ndeki güvenilir bir kaynağa göre, uluslararası birimler öğrenci vizelerini askıya alma ve vermeme emri aldı. Hana Arefi takma adını kullanan kaynak, "Savaş başladığında öğrenciler İran'ı terk etti. Afgan öğrencilerin çoğu Afganistan'a geri gönderildi. Şu anda onlar için vize onayı durduruldu ve bu eğilim aynı şekilde devam edebilir" diyor. Afganistan'a dönen öğrencilerden biri olan Rahela S. De, bu durumu doğrulayarak, "Üniversiteye birçok e-posta gönderdim, ancak her seferinde şu anda vize vermenin mümkün olmadığını söylediler" şeklinde konuşuyor.

Açık insan hakları ihlali

Taliban, kadınların Afganistan'da eğitim görmesini yasaklarken, İran İslam Cumhuriyeti de ülkelerinin dışında eğitim alma yollarını kasıtlı olarak engelliyor. Kadın hakları aktivisti Sargol Fakhari, birçok kişi gibi, bu eylemi açık bir insan hakları ihlali olarak görüyor. Sargol Fakhari, kadınların ezilmesine ortak olunmaması gerektiğini ifade ederek "Afgan toplumu, Afgan kadınlarının Afganistan dışında eğitim olanaklarını canlı tutmaya çalışırken, İran İslam Cumhuriyeti yalnızca yardım sağlamayı reddetmekle kalmıyor, aynı zamanda olası yolları da aktif olarak engelliyor. Bu politikayı sürdürmek, İran'ı tarafsız veya pasif bir konuma değil, Afgan kadınlarının ezilme projesinde etkili bir ortak konumuna getiriyor" yorumunda bulundu.