Haber Merkezi- İran’da döviz kurundaki ani yükseliş ve derinleşen ekonomik kriz, yalnızca piyasaları değil sokakları da hareketlendirdi. Tahran’daki Alaaddin Pasajı esnafının iş bırakmasıyla başlayan protestolar, kısa sürede başkentle sınırlı kalmayarak birçok kente yayıldı ve ekonomik taleplerin ötesine geçerek açık siyasi sloganların atıldığı bir toplumsal itiraza dönüştü. Güvenlik güçlerinin sert müdahaleleri, gözaltılar ve üniversite öğrencilerinin eylemlere katılımı, ülkede biriken ekonomik, siyasal ve toplumsal gerilimin yeni bir kırılma noktasına ulaştığını ortaya koydu.

Sokakta gerilim

Tahran’ın farklı noktalarından gelen saha raporları, ağır bir güvenlik atmosferi ve yer yer çatışmalar yaşandığını gösteriyor. Kolluk kuvvetleri bazı bölgelerde toplanan kalabalıkları dağıtmak için göz yaşartıcı gaz kullandı. Protestocular ise doğrudan iktidar yapılarını hedef alan sloganlar atarak taleplerini geçim sıkıntılarından köklü siyasi değişimlere bağladı. Aynı zamanda protestolar Kerac, Tebriz, İsfahan, Hürremabad, Meşhed, Zencan, Kirman, Hemedan, Ahvaz ve diğer kentlere yayıldı.

Öğrenciler gözaltında

Tahran’da ise Üniversite Mahallesi (Kuy-e Daneshgah) öğrencilerin geniş katılımına sahne oldu. Öğrenci örgütleri yayımladıkları ayrı ayrı bildirilerle pazar grevleriyle tam dayanışma içinde olduklarını açıkladı. Bu desteklerin ardından çok sayıda öğrenci gözaltına alındı. Bu durum, protestoların kapsamının genişlediğini ve öğrencilerin mevcut duruma karşı mücadelede aktif rol aldığını, ancak bunun baskı ve gözaltılarla karşılık bulduğunu gösteriyor.

Devrim Muhafızları’ndan uyarılar

Güvenlik kurumları ve onlara yakın medya organlarının tepkileri, hükümetin protestoların yayılmasından duyduğu endişeyi açıkça ortaya koyuyor. Devrim Muhafızları’na yakın kanallar ekonomik krize dikkat çekerek yetkilileri, halkın taleplerinin görmezden gelinmesinin askeri gerilimlere ve İsrail’le çatışmaya zemin hazırlayabileceği konusunda uyardı.

Fars Haber Ajansı ise bir güvenlik yetkilisine dayandırdığı haberinde, mesleki nitelikli eylemlerin radikalleşmesi ve siyasi istikrarsızlığın artmasının başlıca nedenini “örgütlü küçük çekirdekler” olarak gösterdi. Bu tür anlatıların genellikle sert baskı ve şiddetli müdahalelerin önünü açtığına dikkat çekiliyor. Tüm bu tepkiler, yönetimin protestoların etkisi ve yayılma potansiyelinden duyduğu korkuyu yansıtıyor.

Hak ihlalleri

Kürdistan İnsan Hakları Ağı’nın aktarımına göre, Kirmanşah’ta Nobehar ve Modarres caddelerindeki protestolarda, aralarında çocukların da bulunduğu en az 10 kişi güvenlik güçleri tarafından gözaltına alındı. Gözaltına alınanların tutuldukları yer, sağlık durumları ya da kendilerine yöneltilen suçlamalar hakkında resmi bir bilgi paylaşılmadı. Bu belirsizlik, aileler ve insan hakları savunucularının endişelerini artırdı ve özellikle çocuklara yönelik gözaltıları yeniden gündeme taşıdı.

Çatışmalar devam ediyor

Öte yandan, Salı akşamı Hemedan’ın Esedabad kentinden yayımlanan videolar, kent genelinde yoğun güvenlik önlemleri ve çatışmalar yaşandığını gösteriyor. Görüntülerde kamuya açık alanlarda yangınlar ve aralıksız silah sesleri duyuluyor. Yerel kaynaklar, polis merkezine bağlı güçlerin protestoculara ateş açtığını bildirdi. Buna rağmen yetkililer, gözaltı ya da olası yaralı sayısına ilişkin herhangi bir açıklama yapmadı. Bu resmi sessizlik, orantısız güç kullanımı endişelerini daha da artırdı.

Yerel kaynaklardan yayımlanan görüntüler, Hürremabad kentinde de özel harekat güçleri ile protestocular arasında şiddetli çatışmalar yaşandığını ortaya koydu. Videolarda güvenlik güçlerinin yoğun varlığı, kalabalığı dağıtmak için göz yaşartıcı gaz ve cop kullanımı görülüyor. Çatışmalar kentte korku ve paniğe yol açarken, gözaltı ya da yaralı sayısına dair hala net bir bilgi bulunmuyor.

Gözaltına alınan öğrencilerin durumu

Tahran Üniversitesi Öğrenci Konseyi, gözaltına alınan öğrencilerden bazıları olan Arif Hadi Nejad, Mobina Aminiyan, Mani Eydi, Mejan Mehdi Zade, Seyyide Negar Mehdinia ve Şayan Dehkordi Ademi’nin serbest bırakıldığını açıkladı. Ancak Şahin Şokouhi’nin durumu hala belirsizliğini koruyor; güvenlik ve yargı makamları bu konuda yanıt vermekten kaçınıyor. Ayrıca, serbest bırakılan öğrencilerin ruhsal ve fiziksel sağlık durumlarına ilişkin kaygılar üniversite çevrelerinde artmış durumda. Bu kapsamda Tahran Üniversitesi ve Tahran Tıp Bilimleri Üniversitesi İslami Öğrenci Derneği, üniversitede yaşanan protestolara dair bir açıklama yayımlayarak öğrencilerin protesto hakkını vurguladı ve eylemlere yönelik güvenlikçi müdahaleyi eleştirdi.

Tahammül eşiğinin aşılması

Kökenleri “Jin, Jiyan, Azadî” devrimci ayaklanmasına uzanan mevcut hareket, bir “genel uyarı” olarak değerlendiriliyor. Geleneksel pazar kesimlerinin protestolara katılması, ekonomik yıpranmanın artık muhafazakar esnafın dahi sessizlik yerine itirazı tercih ettiği bir noktaya ulaştığını gösteriyor. Ancak ülkede şu soru da soruluyor: “Pazar”, “üniversite” ve “sokak” arasındaki bu örtük ittifak kapsayıcı bir yapıya mı dönüşecek, yoksa iktidar baskı araçları ve geçici vaatlerin birleşimiyle krizi bir kez daha kontrol altına almayı mı başaracak?

Genel olarak bakıldığında, İran’daki halk protestoları; ekonomik politikalara, siyasi baskıya ve toplumsal kısıtlamalara karşı birikmiş derin hoşnutsuzluğun yansıması.