SARA KERÎMÎ

İsfahan- İran’ın önemli ve tarihi kenti olan İsfahan’ın Şah Abbas tarafından Safevi döneminde yaptırılan UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan büyük meydanı Nakş-ı Cihan (Naqsh-e Jahan) bugün de turizm simgesi.

"Dünyanın Görüntüsü Meydanı" anlamını taşıyan tarihi meydanı her gün yüzlerce turistin faytonla gezdiği bir yer haline gelmiş durumda. Ancak bu nostaljik görüntülerin arkasında, atların yaşadığı acı dolu bir gerçeklik var. Hayvan hakları savunucuları, atların faytona koşturmalarını protesto ediyor. “Fayton Atlarını Kurtarma” kampanyası başlatan hayvan hakları savunucuları, dayanışma bekliyor.

İsfahan’daki fayton atlarının durumu uzun zamandır tartışma konusu. 2019 yılı Ağustos ayında, Nakş-ı Cihan Meydanı’nda baygın düşen bir atın görüntüsü dijital medyada büyük yankı uyandırdı. 2024 yılı Newrozu’nda ise, bir atın bir ayağını kaldıramadığı görüntüsü yeniden gündeme geldi. Bu tür olaylar, yıllardır devam eden bir sorunun sadece yansıması. Atlar, sabah 9’dan gece 12’ye kadar uzun saatler boyunca fayton taşıyor ve bu süre zarfında aşırı sıcakta yoruluyorlar. Birçok at, diğer atlara kıyasla ömürlerinin üçte birini ancak yaşayabiliyor.

Kültürel miras mı, sömürü mü?

Fayton sürücülerinin bazıları, faytonla gezintiyi bir gelenek olarak savunuyor. Ancak tarihçi Maryam H., bunun 1950'lerdeki Pehlevi dönemi etkisiyle Avrupa’dan alınan bir uygulama olduğunu belirtiyor. Maryam, Nakş-ı Cihan Meydanı'nın aslında Safevi döneminde atlı oyunlar için tasarlandığını, bu meydanda fayton sürülmesinin hiçbir zaman bir gelenek olmadığını vurguluyor. Tarihi bir alanın, hayvanlara yapılan eziyetle kirletilmesinin hem bölgedeki tarihi dokuyu bozduğunu hem de turistlerin İsfahan’a gelme isteğini olumsuz etkileyebileceğini ifade ediyor.

Kadın hakları aktivistlerinden sert tepkiler

Kadın hakları aktivistleri, bu konuda ön saflarda yer alıyor. Aktivist Reihana K., hayvanların turizm endüstrisi tarafından eğlence ve gelir kaynağı olarak kullanıldığını belirterek, "Hayvan hakları ve kadın hakları aynı anda savunulmalıdır. Doğaya ve hayvanlara yapılan bu eziyete karşı durmazsak, daha iyi bir toplum inşa edemeyiz" diyor. Bu görüş, hayvanları sömüren turizm anlayışının toplumun tüm katmanlarında olumsuz etkiler yarattığını savunan bir bakış açısını yansıtıyor.

Alternatif çözümler: Elektrikli faytonlar ve bisikletler

Birçok sivil toplum aktivisti, faytonların elektrikli araçlarla veya çok kişilik bisikletlerle değiştirilmesini öneriyor. Elektrikli faytonlar ve bisikletler gibi alternatifler, hayvan sömürüsünü sona erdirmek adına etkili bir çözüm olabilir. İsfahan’da bazı alternatif taşıma araçları kullanılmaya başlansa da atlı faytonların kullanımı hâlâ devam ediyor.

Küresel kampanyalar

Dünyanın farklı şehirlerinde, atlı faytonların kullanımı giderek azalıyor. Paris, Londra, New York ve Pekin gibi şehirlerde "Atlı Fayton Yok" gibi kampanyalar düzenleniyor. Bu küresel hareketler, Barselona'da atlı faytonların yasaklanmasına, Montreal’de ise elektrikli faytonlarla değiştirilmesine yol açtı. Türkiye’de de benzer kampanyalar devam ediyor.

İsfahan'da yeni bir kampanya

İsfahan’da hayvan hakları savunucuları, atların yaşadığı eziyete karşı seslerini duyurmak için uzun süredir mücadele veriyor. "Fayton Atlarını Kurtarma" adlı kampanya, 2024 yılı sonbaharında yeniden gündeme geldi. Aktivistler, Nakş-ı Cihan Meydanı’ndaki atların sağlıklı bir şekilde yaşamaları için imza kampanyaları düzenliyor.

Bu kampanya, hayvanlara dönük eziyeti kaldırmayı hedefliyor. 29 Nisan’dan itibaren kampanya yeniden imzaya açılmış durumda ve Mayıs sonuna kadar devam edecek.

İsfahan’daki bu protestolar, hayvan hakları ve turizm endüstrisi arasında önemli bir tartışma başlatırken, alternatif çözümler ve küresel hareketler de sorunun çözülmesi için umut veriyor.