زنان روستایی تولیدکنندگان اصلی شی در شمال غنا هستند.

صنعت شی غنا دارای تاریخچه‌ای غنی است. این گیاه عمیقاً در فرهنگ و سنت مناطق شمالی این کشور ریشه دارد و غالباً محصول زنان در نظر گرفته می‌شود. زنان میوه‌ی این گیاه را می‌چینند و «کره‌ی» آن را استخراج می‌کنند. این گیاه نام «طلای زنان» را به خود اختصاص داده است زیرا زنان روستایی از فروش آن درآمد کسب می‌کنند.

با اینحال، محصول نهایی فقط در جوامع محلی حائز اهمیت نیست. کره‌ی شی که از مغز میوه‌ی درخت شی به دست می‌آید، اکنون به یک کالای جهانی تبدیل شده است. به طور گسترده در صنایع شیرینی‌سازی، آرایشی و بهداشتی و داروسازی استفاده می‌شود.

گزارش Future Markets Insights ارزش بازار جهانی کره شی را ٢.٧۵ میلیارد دلار اعلام کرده است. طبق پیش‌بینی‌ها ارزش جهانی آن در پایان سال ٢٠٣٣ به ۵.۵٨ میلیارد دلار خواهد رسید. شی یکی از کالاهای صادراتی اصلی غنا است. بر اساس گزارش اداره‌ی ترویج صادرات غنا، صادرات کره‌ی شی در سال ٢٠٢٢ حدود ٩٢.6 میلیون دلار آمریکا (٣٨٧٩٢ تن) در سال ۲۰۲۱ حدود ٢٠ میلیون دلار (٣6١6٢ تن) برآورد شد.

علیرغم شهرت جهانی شی، کارکنان اصلی این صنعت از مزایای صادرات آن بهره‌ی کافی نمی‌برند. زنان روستایی که تولیدکنندگان اصلی شی هستند، با درآمد سالانه‌ی حدود ٢٣۴ دلار آمریکا به ازای هر نفر، کمترین درآمد را در زنجیره ارزشی گیاه شی دارند.

دلایل این چالش، موضوع پایان‌نامه‌ی دکتری من بود. در این مطالعه متوجه شدم که ارزش‌گذاری صنعت شی ضعیف تنظیم شده است و سیاست‌های «توانمندسازی» پیرامون آن در واقع فقر را دو چندان کرده است.

 

اهمیت شی

از نظر اقتصادی، شی به دلیل خواص و ارزش خاصی که دارد شهرت بین‌المللی پیدا کرده است. استئارین، یک چربی خامه‌ای است که به صورت صنعتی به عنوان معادل کره کاکائو در تولید شکلات و شیرینی‌پزی به کار گرفته می‌شود. Olein برای ساخت لوازم آرایشی استفاده می‌شود.

از نظر اجتماعی، فعالیت در صنعت شی به زنان احترام و قدرتی می‌بخشد که زنان فعال در سایر بخش‌های اقتصادی از آن برخوردار نیستند. این صنعت امکان این را فراهم کرده که زنان با مشاهده‌ی دقیق و مشارکت در فعالیت‌های شی، دانش بومی خود را از نسلی به نسل دیگر منتقل کنند.

 

درختان شی امکان ایجاد مخزن کربن و ذخیره‌سازی آن را فراهم می‌کنند، حاصلخیزی خاک را بهبود می‌بخشند و عملکرد سیستم‌های اگروفارستری را بهبود می‌بخشند.

صنعت شی به طور بالقوه‌ وسیله‌ای برای تحقق توسعه‌ی اقتصادی، پایداری زیست محیطی، توانمندسازی جنسیتی و پیشرفت اجتماعی است.

با این حال، این مزایا همه در حال تحقق نیستند.

اصلاحات تعدیل ساختاری این صنعت، در اواخر دهه‌ی ١٩٨٠ و اوایل دهه‌ی ١٩٩٠ برای رفع مشکلات اقتصادی در غنا اجرا شد. در نتیجه‌ی این اقدامات دخالت دولت در اقتصاد کاهش یافت و عوامل نابرابری جنسیتی و استثمار را تشدید کرد. هنجارهای قدیمی جنسیتی و زیربناهای فرهنگی شمال غنا نیز دردی از وضعیت اسفبار زنان در صنعت شی دوا نکرد.

دولت‌ها و موسسات بسیاری در طول سال‌های متوالی به دنبال اصلاح این صنعت از طریق سیاست‌ها و مداخلات نظارتی بوده‌اند. فصلی از پایان‌نامه‌ی دکترای من که در سال ٢٠١٧منتشر شد، با تجزیه و تحلیل صورت‌های بودجه‌ی سالانه از سال ٢٠٠٢ تا ٢٠١٧، به دانش دولت در مورد چالش‌های مداوم زنان روستایی اشاره کرد.

این چالش‌ها عموما با کنترل کیفیت و استانداردسازی در ارتباط است. موارد دیگری از قبیل فقدان شیوه‌های تجارت منصفانه، دسترسی محدود به بازارها و منابع مستقیم، و چالش‌های مالکیت زمین و مدیریت منابع نیز در این مسئله تاثیرگذار است.

در ابتدا انتظار می‌رفت که آزادسازی بازار شی از طریق کاهش موانع تجاری و تشویق سرمایه‌گذاری خارجی، موجب رشد اقتصادی در غنا شود. با اینحال، فروپاشی قراردادهای اجتماعی نقطه ضعفی بود که منجر به رشد ذهنیت‌های پیرامون این صنعت شد، در صورت عدم وجود ساختارها و مقررات مناسب هر روز تشدید خواهد شد.

قرار بود سیاست محصولات درختی در سال ٢٠٠٨ از رشد کشاورزی، توسعه‌ی روستایی و امنیت غذایی در غنا حمایت کند. یک واحد شی زیر نظر هیئت کاکائوی غنا در سال ٢٠١١ برای توسعه استراتژی‌های این بخش تشکیل شد. انتظار می‌رفت که این واحد در نهایت به هیئت توسعه‌ی شی تبدیل شود که مسئول معرفی ابتکارات تولیدی، پس از تولید و بازاریابی موثر است. اما این اتفاق نیفتاد و این هیئت همچنان فعالیت خود را پیرامون مسایل مربوط به کاکائو ادامه داد.

صنعت شی در طول زمان به سازوکاری بدل شده است که محصولات را با قیمت‌های پایین از زنان روستایی خریداری می‌کنند. مذاکرات قیمت شی به نمایندگی از زنان روستایی و عمدتاً در قالب قراردادهای غیررسمی انجام می‌شود. فصلی از پایان‌نامه‌ی دکتری من که ساختار هزینه را تجزیه و تحلیل می کند و ارزش کار بدون دستمزد زنان روستایی را تعیین می کند، حاشیه‌ی سود یک جمع‌کننده‌ی آجیل را ٨.٨٢ Gh₵ (66 سنت آمریکا) گزارش می‌دهد؛ در حالی که یک واسطه ۴٩.۵ Gh₵ (۴ دلار آمریکا) درآمد دارد.

این به درستی در یک مصاحبه به تصویر کشیده شده است: ما همیشه اینجا هستیم و می بینیم که مردم با این صنعت (کره‌ی شی) چگونه برخورد می‌کنند. ما زبان انگلیسی را که همیشه به وسیله‌ی آن با ما ارتباط برقرار می‌کنند و درخواست‌های خود را با آن مطرح می‌کنند، خوب نمی فهمیم. آنها به ما دستور می‌دهند مقدار مشخصی به آنها بفروشیم. ما خریداران را نمی‌شناسیم. ما فقط می‌نشینیم و شخصی به نمایندگی از خریداران از ما شی و کره‌ی شی درخواست می‌کند، ما حتی شخص خریدار را نمی‌بینیم.

 

مدل کسب و کار شی

حتی با بهترین نیت‌ها، همیشه نمی‌توان به اهداف سیاستی مطلوب دست یافت. تحلیل چرایی آن سخت اما بسیار ضروری است.

برای توانمندسازی کارکنان صنعت شی، که عمدتا همان زنان روستایی هستند؛ باید آن‌ها را به عنوان تولیدکنندگان این محصول پذیرفت، دانش آنها را به کار گرفت و نقش آنها را به عنوان مشارکت کنندگان جدی در سیاست جدی گرفت.

علاوه بر اینها یک نهاد دولتی برای اجرای یک چارچوب نظارتی در زمینه صدور مجوز و ثبت فعالیت‌ها و ارتقای مشارکت بازیگران در زنجیره تامین شی لازم است. برای ذینفعان مختلف، بسیار مهم است که با هم کار کنند و اثرات نامطلوب مداخلات پیشنهادی را به حداقل برسانند.

شی در واقع طلای غنا است. مردمی واقعی در این کشور وجود دارند که با تأثیرگرفتن از ساختارهای نهادی ضعیف و چارچوب‌های سیاستی پیرامون گیاه شی زندگی خود را می‌گذرانند و بیشترین آسیب را در این میان، زنان روستایی می‌بینند.

 

منبع: The Conversation