دیلان محمدی

 

مهاباد - قصاص، یعنی اینکه شخص باید به اندازه‌ی جرمی که مرتکب شده مجازات شود. در ایران اشخاصی که مرتکب قتل عمد و یا غیرعمد می‌شوند، در مقابل، حکم قصاص یعنی اعدام داده می‌شود. در صورتی که اولیای دم رضایت داده و دیه‌ی مقتول پرداخت شود، شخص مورد نظر مورد عفو قرار می‌گیرد. این درحالیست‌ که تا به امروز قصاص و اعدام‌هایی که انجام گرفته نتوانسته ذره‌ای از جرایم‌ اجتماعی را بکاهد و بالعکس با افزایش اعدام و حکم‌های قصاص آمار جرم‌ قتل و غیر قتل همچنان بالا رفته و راه‌حلی اساسی و ریشه‌ایی برای خشکاندن زمینه‌ی جرم در جامعه پیدا نشده است. بعضا با تشکیل کمپین‌های مردمی و کمک‌های خیرخواهانه برخی از افراد اعدامی نجات می‌یابند. چه بسا چنین کمپین‌هایی برای خشکانیدن ریشه‌ی اعدام و حکم قصاص می‌تواند گسترده‌تر شود تا شاید از طرق گوناگون بهتر به اصلاح جامعه پرداخت.

 

قتل غیرعمد:

مجازات قتل شبه عمد از آنجایی قتل به صورت غیرعمدی انجام شده است شامل قصاص نمی‌شود اما قاتل موظف به پرداخت دیه و تحمل حبس به مدت ۱ تا ۳ سال می گردد، اما در تبصره‌ی این ماده‌ی قانونی مجازات قتل شبه عمد در حالتی که قتل بر اثر تصادفات رانندگی صورت گرفته باشد از باقی حالات مذکور جدا شده است؛ در این مورد در قانون مجازات اسلامی، ماده‌ی قانونی دیگری که ماده‌ی ۷۱۴ این قانون است آورده شده و عین آن به صورت زیر می‌باشد. وقتی فرد قصد انجام قتل ندارد و عمل منجر به قتل نیز انجام نمی‌دهد اما بر اثر عمل او شخصی جان خود را از دست می‌دهد. به عنوان مثال وقتی یک شکارچی به سمت شکار خود شلیک می‌کند و در حالی که هیچ فردی هدف تیر او نبوده است اما موجب قتل کسی می‌شود. در کنار این اعدام‌ها، شمار شهروندان کوردی که به اتهام «قتل نفس» به قصاص محکوم می‌شوند هم آمار بالایی را در ایران به خود اختصاص داده است. اعتصاب در اعتراض به اعدام فعالان سیاسی و برگزاری تجمع در محل قصاص شهروندان، بخشی از واکنش‌هایی بوده که مردم مناطق کوردنشین در قبال روند فزاینده‌ی اجرای حکم اعدام در مناطق خود نشان داده‌اند.

 

کمپین‌های مردمی علیه لغو قصاص:

 کمپینی در مناطق مختلف، از جمله استان‌های سنه(سنندج)، کرماشان و برخی شهرهای استان اورمیه شکل گرفته است که  برای بخشش محکومان به قصاص از سوی اولیای دم فعالیت می‌کند. مدت‌ها است که در کوردستان عموم مردم حرکت‌هایی در مخالفت با اعدام انجام می‌دهند. فعالان مدنی، زنان وفعالان محیط زیستی در شهرهای مختلف به صورت خودجوش به فکر مقابله با اعدام افتاده‌اند تا میزان اعدام‌ها کاهش پیدا کنند. در این جامعه که ناهنجاری‌های اجتماعی زیادی وجود دارد هم قاتل و هم مقتول قربانی هستند و با اعدام قاتل هیچ مشکلی حل نمی‌شود، تنها چرخه‌ی خشونت ادامه پیدا می‌کند. مردم و حتی قشرهای مختلف بازاری تلاش می‌کنند با اولیای دم گفت‌وگو کنند و رضایت آنها را کسب کنند و حتی بعضی خانواده‌ها رضایت نمی‌دهند و این فعالان تلاش می‌کنند در روز اعدام جلوی در زندان حاضر شوند. سعی می‌کنند با اولیایی دم گفت‌وگو کنند و رضایت آنها را کسب می‌کنند. بعد از اعدام تجربه‌ی عذاب وجدان خانواده‌ها که قاتل عزیزان خود را قصاص کرده‌اند، وجود دارد. بعضی از خانواده‌ها بعد از قصاص قاتل عزیزان خود، هر شب کابوس می‌بینند. به همین دلیل هیچ وقت اعدام خوب نیست و بعضی مواقع بعد از اعدام، بی‌گناهی او ثابت شده است. به همین دلیل باید جامعه به سمت اصلاح سازی برود و بستری فراهم شود تا کمتر جرم رخ دهد.

 

در سال ۱۳۹۳ طبق شواهد و مدارک پرونده، این قتل اتفاقی و به صورت غیرعمدی توسط بختیار صحرایی رخ داده بود که بعد از طی تشریفات قانونی، از سوی مراجع قضایی حکم بر قصاص صادر شد؛ در ادامه این پرونده با دستور دادستان وقت و پیگیری‌های خانواده‌ی مقتول، پرونده‌ی قصاص به شعبه‌ی ۴۵ ستاد تالیف قلوب استان کرماشان (ویژه‌ی قتل) ارجاع شد. در جریان رسیدگی این پرونده با زحمات و تلاش‌های شبانه‌روزی اعضا، دبیران و نیز ریش‌سفیدان و متنفذان محلی در هشتم آبان ۱۳۹۹ رضایت بی‌قید و شرط از اولیای دم اخذ و پرونده مختومه شد.

 

خبرگزاری زن با مریم صحرایی، خواهر بختیار صحرایی در این رابطه گفت‌وگویی داشته است.

• مردم تا چه اندازه و از چه‌قشرهایی برای جمع‌آوری کمک مالی بە شما کمک کردند تا برادر شما اعدام نشود؟

هر کسی در حد توان خودش کمک کرده اما بیشتر کمک‌ها ازطرف مردم منطقه‌ی خودمان بود. از هر قشری کمک می‌کردن، ولی بیشتر کاسبان وبازاریان مردم کوچه وبازار بودند.

 

• آیا واقعا اعدام و قصاص برای ریشه‌کن کردن جرم جوابگو بوده است؟

  کلا اعدام وجهه‌ی خوبی ندارد بلکه بعدا هم عوارض‌های خاص خودش را دارد. مسلما اعدام تاثیرات روحی، روانی، فردی واجتماعی زیادی دارد وباید بستری فراهم شود که جامعه کمتر و بلکه اصلا سمت اعدام نرود.

 

• برای اینکه تمام اعدامی‌ها مورد عفو قرار بگیرند و دیگر لزومی به قصاص و اعدام نباشد، جامعه چه اقداماتی می‌تواند انجام دهد؟

ما از آزادی برادرمان واقعا ازته دل شاد وخوشحال شدیم. فضای خانواده کاملا تغییر کرد وما توانستیم البته باکمک ویاری همنوعانمان از زیر بار آن همه فشار روحی وروانی خلاص شویم. قطعا جامعه می‌تواند از طریق مختلف راهکارها وبسترهایی فراهم کند که به کاهش هنجار‌شکنی‌ها کمک کند، البته نه با اجبار بلکه با کمک ومساعدت خود مردم، بزرگان واساتید آیینی ودانشگاهی وصاحب‌نظران برای دچار نشدن به این عذاب وجدان، از قصاص قاتل اعضای خانواده‌ی خود می‌گذرند. بنابراین، مهم‌ترین و سخت‌ترین بخش این کار، ورود به گفت‌وگو با اولیای دم در مورد انصراف از اعدام است.