سیما ولی نژاد

 

دزآپ - شیرآباد و حومەی آن (نعمت‌آباد، همت‌آباد، حاجی‌آباد و کاموزیا) یکی از مناطق فقیرنشین و مهاجرنشین شهر دزآپ است کە جمعیتی حدود سی و پنج هزار نفر اعم از بلوچ، افغان، ازبک، تاجیک و... دارد. جمعیت قابل توجهی از ساکنین شیرآباد ایرانی‌ها و افغان‌های بدون مدارک هویتی و شناسایی هستند. این مناطق فاقد حداقل زیرساخت لازم برای سکونت از جمله فضای سبز، آسفالت، معابر و مراکز درمانی است. شیرآباد فقط حاشیەی شهر نیست بلکه پناهگاه تکدی‌گران، زنان آسیب دیده، معتادان و بی‌پناهان محسوب می‌شود. بازی در میان زباله‌ها و فاضلاب شهری رهاسازی شده تفریح کودکان است.

زنان در این مناطق با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو هستند. به غیر از مشکلات اقتصادی که مستقیما کیفیت زندگی آنها را تحت تاثیر قرار داده است، آنها با مشکلات روانشناختی عمده‌ای از جمله افسردگی، اضطراب، تمایل به خودکشی و سایر اختلالات روانی روبه‌رو هستند. طی مصاحبه‌ی حضوری و درب به درب در این مناطق و طبق اظهارات زنان ساکن این مناطق، تمایل و اقدام به خودکشی در این مناطق بسیار زیاد است که ناشی از فقر مادی، فشار اقتصادی و احساس حذف شدگی و طرد شدن در جامعه و خانواده می‌باشد.  با وجود اینکه بسیاری از زنان منطقه از طریق سوزن‌دوزی و صنایع دستی درآمدی نسبی دارند و مسئولیت تربیت و مراقبت از کودکان را بر عهده دارند، جایگاه مناسبی در خانواده ندارند. همچنین بنا بر اظهارات آنان بسیاری از آنها مورد آزار و اذیت جسمی و روانی توسط همسرانشان قرار می‌گیرند.

مسئله‌ی مهم و عمده‌ای که زنان این مناطق با آن مواجه هستند؛ مسائل مربوط به تبعیض جنسیتی دربارەی دسترسی به لوازم بهداشتی قاعدگی می‌‌باشد. اکثریت زنان شیرآباد و مناطق همجوار به لوازم بهداشتی قاعدگی دسترسی ندارند و به دلیل تابوهای مربوط به قاعدگی و پایین بودن سطح درآمد برای امرار معاش، تهیەی لوازم بهداشتی مربوط به قاعدگی زنان از نظر اولویت‌بندی در مرتبەی آخر قرار می‌گیرد و در بیشتر موارد نادیده گرفته می‌شود. طبق اظهارات زنان، آنها در دورەی قاعدگی از پارچه‌های دم‌دست، آلوده و نامناسب به‌جای نوار و پک‌های بهداشتی استفاده می‌کنند. به گفتەی یکی از زنان ساکن در منطقەی نعمت‌آباد، زنان از هر نوع پارچه‌ای حتی پارچه‌های ملیه‌دوزی و سوزن‌دوزی شده استفاده می‌کنند.

مسئلەی شرم قاعدگی، کمبود آگاهی دربارەی پریود و بهداشت قاعدگی بر سلامت زنان و نقض حقوق بشر در این مناطق بسیار بالاست. کمبود منابع بهداشتی، آب تمیز، محصولات بهداشت قاعدگی و کمبود آموزش عمومی دربارەی قاعدگی موجب شده است تبعیض جنسیتی، عدم آموزش در مدارس دخترانه، کودک همسری، خشونت جنسیت‌محور و مشکلات بهداشتی مزمن افزایش یابد.

بنابر اظهارات یکی از زنان ساکن در منطقەی همت‌آباد به نام "گرگیج"، بسیاری از دختران در سن بلوغ به‌ دلیل تابوهای فرهنگی مربوط به قاعدگی قادر به بیان درد و ناراحتی‌های دورەی قاعدگی و درخواست کمک از دیگران نیستند و بیشتر آنها حتی از پارچه هم استفاده نمی‌کنند. یکی از موارد عینی که گزارش شد، ماجرای دختر نوجوانی بود کە در دورەی قاعدگی از پارچه استفاده کرده بود و به دلیل مشکلات مالی قادر به تهیەی لباس زیر نبوده، هنگام رفتن به مدرسه، پارچه خونی او در کوچه و نزدیک خانه آنها روی زمین پیدا شده بود که این قضیه موجب تنبیه جسمی و به تبع روانی او شده بود.

یکی دیگر از مشکلاتی که زنان با آن مواجه هستند؛ شستن و استفادەی مجدد از پارچه‌هاست؛ به دلیل کمبود آب زنان قادر به شستن مرتب پارچەها نیستند و طبق اظهارت زنان، بیشتر آنها در طول دورەی قاعدگی از یک پارچه استفاده می‌کنند و در مواردی که موفق به شستن پارچه شوند هنگام خشک کردن آن، ریزگردهای آلوده مجددا پارچەها را به نوع دیگری آلوده می‌کنند. بنابر موارد ذکر شده بسیاری از زنان دچار انواع عفونت‌های قارچی در رحم و دهانه‌ی آن، زگیل‌های تناسلی و بیماری‌های مقاربتی و... هستند. همچنین انجام آزمایش‌های ماموگرافی و پاپ‌اسمیر برای آنها به دلیل هزینەی بالا این آزمایش‌ها مقدور نیست، همین امر منجر به فراوانی آمار جراحی برداشتن رحم و سرطان سینه در این مناطق شده است. همچنین به‌دلیل باورهای فرهنگی در این مناطق، زنان از قرص‌های ضد‌بارداری استفاده نمی‌کنند. بچه‌دار شدن برای آنها ارزش است و به‌ ویژه زنان از این مسئله می‌ترسند که اگر بچه‌دار نشوند همسرشان ازآنها جدا شوند و یا مجدد ازدواج کنند. علاوه بر این، باور مردم این منطقه بر این است که استفاده از وسایل پیشگیری گناه است و همچنین باعث سرطان‌های مختلف می‌شود.

بنابراین تاثیر نابرابری‌های مربوط به قاعدگی بر زنان شیرآباد و مناطق همجوار بسیار زیاد است. بسیاری از نوجوانان به خاطر ترس از قاعدگی و قابل دسترس نبودن محصولات بهداشت قاعدگی به مدرسه نمی‌روند.

بسیاری از آنها از درد قاعدگی، دیسمنوره یا درد شدید قاعدگی رنج می‌بردند و به خاطر تابو بودن قاعدگی از این موضوع با کسی صحبت نمی‌کنند. صحبت نکردن از مشکلات قاعدگی می‌تواند منجر به تشخیص دیرهنگام بیماری‌هایی مثل آندومتریوز (بافت رحم در جایی بیرون رحم وجود دارد، ممکن است در هر جایی از حفرەی لگنی وجود داشته و فعالیت کنند و موجب درد شدید شود)، آدنومیوز (بافت آندومتر دیوارەی رحم به سمت دیوارەی ماهیچەای رحم کشیده می‌شود)، یا فیبروئید رحم (نوعی تودەی خوش‌خیم در رحم) شود که بر کیفیت زندگی، رابطەی جنسی و بارداری تاثیرگذار است.

در همین خصوص ما با خانوادەی "گرگیج" در محلەی مالک اشتر دزآپ دیدار داشتیم که وضعیتشان عمق فاجعه را تا حدودی نشان می‌دهد. این خانوادە کە پیشتر ساکن منطقەی همت‌آباد بودەاند به علت ناتوانی در پرداخت اجارەی خانە اکنون بی‌خانمان هستند و به خانەی یکی از اقوام در محلەی مالک اشتر پناه آوردەاند. ما دریافتیم که آنها از پارچەهای کهنه یا هر چیزی که دم‌دست باشد استفاده می‌کنند و حتی برای شستشو مشکل دارند، چون اصلا آبی ندارند و مجددا از همان پارچەها استفاده می‌کنند. فاقد توالت فرنگی و اینگونه امکانات هستند. مشکل عمدەی دیگری که دارند مسئلەی حمام رفتن است چون در خانەی خودشان نیستند و در حالی که بچەها و اعضای خانوادە نیاز دارند که به صورت مرتب دوش بگیرند و حمام بروند اما از چنین دسترسی محروم هستند. مادر خانوادە نیز به دلیل شستشوی مداوم از ناحیەی دست با مشکلات و دردهایی مواجه شده است.