صورتی به‌رغم نسل‌کشی؛ امید زنان غزه بر چرخ‌های یک اتوبوس
در ماه جهانی آگاهی درباره سرطان سینه، پویشی سیار در میان ویرانه‌های غزه برای رساندن امید و آگاهی به زنان آواره به راه افتاده است.
نغم کَراجه
غزه - انجمن «فرهنگ و اندیشه آزاد» با شعار «صورتی به‌رغم نسل‌کشی»، طرح «اتوبوس صورتی» را در ماه آگاهی‌بخشی درباره سرطان سینه به راه انداخته است. هدف این طرح، افزایش آگاهی بهداشتی و حمایت از زنان است که از شرایط طاقت‌فرسای آوارگی و بحران‌های انسانی رنج می‌برند.
اتوبوس صورتی سفر خود را روز سه‌شنبه ۷ اکتبر از مرکز نوار غزه آغاز کرد. این اتوبوس قرار است به مدت پنج روز متوالی، مناطق مرکزی و جنوبی را بپیماید و در مراکز اسکان و پناهگاه‌ها حضور یابد. این پناهگاه‌ها میزبان هزاران خانواده آواره، به‌ویژه مادران و دختران هستند؛ زنانی که به دلیل آوارگی‌های مکرر و نابودی زیرساخت‌های درمانی از ابتدایی‌ترین حقوق بهداشتی خود محروم مانده‌اند.
خلود شاهین، کارشناس آموزش بهداشت، پویش امسال را دشوارترین پویش می‌داند. به گفته او افزایش موج آوارگی و ازدحام زنان در مناطق محدود، چالش‌ها را دوچندان کرده است. با این حال، این پویش با شرایط جدید سازگار شده و برای رساندن پیام خود به بیشترین تعداد ممکن از زنان، اردوگاه‌های بزرگ را برای برگزاری جلسات آگاهی‌بخشی به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم کرده است. او می‌گوید: «شاید ما زیر بمباران زندگی کنیم، اما نمی‌خواهم زنی به خاطر ناآگاهی از روش یک معاینه ساده، در سکوت بمیرد.»
تلاشی که متوقف نمی‌شود
ایمان الحُوَیحی، دیگر هماهنگ‌کننده این پویش، تأکید می‌کند که مرکز بهداشت زنان وابسته به انجمن، به‌رغم تمام سختی‌ها با تمام توان به کار خود ادامه می‌دهد. او می‌افزاید که برنامه‌های این ماه، از جمله معاینات، جلسات آگاهی‌بخشی و توزیع بسته‌های بهداشتی، متوقف نشده‌اند، هرچند تخریب مراکز درمانی و کمبود دارو و تجهیزات، این خدمات را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده است. الحویحی می‌گوید: «باور ما هرگز تغییر نکرده که سلامت زنان در اولویت است، حتی اگر برق قطع شود و بیمارستان‌ها در آتش بسوزند. اتوبوس صورتی به راه خود ادامه می‌دهد و جلسات آگاهی‌بخشی هرگز متوقف نمی‌شوند. شاید یک بسته بهداشتی ارزش مادی چندانی نداشته باشد، اما به ما و به خودشان ثابت می‌کند که ما آن‌ها را رها نکرده‌ایم.»
انجمن «فرهنگ و اندیشه آزاد» از طریق این اتوبوس سیار می‌کوشد سطح آگاهی درباره سرطان سینه را بالا ببرد، روش خودآزمایی را به شیوه‌ای ساده و متناسب با واقعیت دشوار زندگی زنان آموزش دهد و این باور را تقویت کند که تشخیص زودهنگام، حتی در بحبوحه جنگ، می‌تواند جان انسان‌ها را نجات دهد.
اما این تلاش‌ها در حالی صورت می‌گیرد که بیماران در این روزهای دردناک، از بی‌رحمی بمباران و کمبود شدید دارو رنج می‌برند. تنها بیمارستان تخصصی درمان سرطان در غزه، در اول نوامبر ۲۰۲۳ به دلیل اتمام سوخت و آسیب‌های وارده ناچار به توقف فعالیت شد و سرانجام در مارس ۲۰۲۵ توسط نیروهای اسرائیلی به‌طور کامل ویران شد.
در برخی اردوگاه‌ها، وقتی جمعی از زنان را می‌بینی که در صف ایستاده و منتظر باز شدن درهای اتوبوس هستند، خنده‌ای محو و یک سؤال تکراری به گوش می‌رسد: «آیا فایده‌ای هم دارد؟» پزشک حاضر در اتوبوس با لبخندی خسته پاسخ می‌دهد: «بله، اگر زود متوجه شوی، فایده بسیار بزرگی دارد. منتظر نمان که توده به درد بیفتد، چون آن‌وقت ممکن است کار از کار گذشته باشد.» سپس توضیح می‌دهد که برای رعایت حریم خصوصی و در نظر گرفتن شرم و ترس طبیعی زنان، جلسات آموزشی در گوشه‌ای خلوت از اتوبوس برگزار می‌شود.
شرایط سخت حاکم، مانع از برنامه‌ریزی دقیق این پویش نشده است. اردوگاه‌های بزرگ به محله‌های کوچک‌تر تقسیم شده و برای بازدید روزانه اتوبوس از هر تجمع پرتراکم زنان، جدول زمانی مشخصی تهیه شده است. اتوبوس پس از حرکت از مرکز نوار غزه به سمت جنوب و شهرهای خان یونس، رفح، دیرالبلح و النصیرات می‌رود تا در طول پنج روز طاقت‌فرسا، چون رودی از زندگی در میان مرگ جاری باشد. در هر توقف، پزشک یا کارشناس بهداشت از اتوبوس پیاده شده، میان چادرها حرکت می‌کند و برگه‌های صورتی کوچکی را توزیع می‌کند که مراحل خودآزمایی را با تصاویر ساده شرح می‌دهد. برگه‌ها این سؤالات را مطرح می‌کنند: «آیا شکل سینه شما تغییر کرده است؟ آیا توده‌های کوچکی حس کرده‌اید؟ آیا دچار درد غیرعادی شده‌اید؟»
در میانه این رنج‌ها، انجمن «فرهنگ و اندیشه آزاد» همچنان به توزیع بسته‌های بهداشتی ساده میان زنان نیازمند ادامه می‌دهد. این بسته‌ها که شامل نوار بهداشتی و مقداری مواد ضدعفونی‌کننده است، تلاشی هرچند کوچک برای کاستن از بار هزینه‌هایی است که به دلیل محاصره و ویرانی سر به فلک کشیده‌اند.
پیامی برای هر زن
ایمان الحویحی توضیح می‌دهد: «یک بسته بهداشتی شاید دنیا را تغییر ندهد، اما پیامی برای هر زن است که به او می‌گوید تو هنوز مهم هستی و هنوز حقی بر گردن ما داری.» او می‌افزاید: «زمانی که مرکز به دلیل شدت بمباران برای مدتی کوتاه تعطیل شد، ما یک تیم سیار را در خیابان‌ها نگه داشتیم. از مکانی به مکان دیگر می‌رفتیم و به دنبال هر فضایی برای برگزاری جلسات بودیم، چون می‌دانستیم هر روز تأخیر می‌تواند به قیمت جان یک نفر تمام شود.»
از زمان آغاز جنگ در هفتم اکتبر ۲۰۲۳، بیماران سرطانی در غزه با یک تراژدی روزافزون دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این فاجعه از مرزهای درد جسمی فراتر رفته و به مبارزه‌ای روزمره با نبود دارو، توقف درمان و فروپاشی کامل نظام سلامت تبدیل شده است. آمارهای رسمی از وجود بیش از ۱۳ هزار بیمار سرطانی در نوار غزه خبر می‌دهند که در میان آن‌ها حدود ۴۲۰۰ زن و ۷۵۰ کودک نیز حضور دارند. نزدیک به ۵۰۰۰ بیمار، که اکثرشان زن هستند، برای درمان، تشخیص یا پرتودرمانی باید فوراً از غزه خارج شوند، اما بسته بودن گذرگاه‌ها و مخالفت با صدور مجوزها، آنان را در شرایطی مرگبار اسیر بیماری کرده است.
در این نبرد که نه میان ابزارهای پزشکی، بلکه میان امید و رنج در جریان است، اتوبوس صورتی نمادی از مقاومت و پیامی از امید برای زنان است. این اتوبوس به آن‌ها یادآوری می‌کند که فراموش نشده‌اند و در قلب این جنگ ویرانگر، هنوز نوری سوسو می‌زند. آگاهی از بیماری خود یک سلاح است و تلاش برای حفظ سلامتی در میان آوار، والاترین شکل مبارزه است. پایان پویش اکتبر نباید نقطه پایانی بر این تلاش‌ها باشد، بلکه باید سرآغازی باشد برای گشایش گذرگاه‌ها، بازسازی بیمارستان‌ها، تأمین داروها و حفاظت از مراکز درمانی در برابر بمباران‌ها. هر روزی که درمان یک بیمار به تأخیر می‌افتد، روزی دیگر به تاریخ بلند رنج‌های این مردم افزوده می‌شود.