سوماکرمی

جوانرو- در شهرهای کوردستان، از جوانرو تا روانسر، نام «تنبلی تخمدان» کمتر شنیده می‌شود؛ اما نشانه‌هایش در زندگی بسیاری از زنان حضور دائمی دارد. بی‌نظمی قاعدگی، اضافه‌وزن، موهای زائد و اضطرابی که هر روز سنگین‌تر می‌شود. خیلی از زنان این تغییرات را به سن، خستگی یا فشار زندگی نسبت می‌دهند و سال‌ها نمی‌دانند بیماری‌ای در بدن‌شان در جریان است.

یکی از متخصصان زنان در جوانرو، ب.محمدی، می‌گوید بسیاری از بیمارانش حتی نمی‌دانند چه خطری آن‌ها را تهدید می‌کند. او می‌گوید استرس، فشارهای اقتصادی، تحرک پایین و تغذیه نامناسب در مناطق مرزی به‌قدری شدید است که «تنبلی تخمدان» در این شهرها چهره گسترده‌تری دارد. اما بیشتر زنان زمانی به مطب او می‌رسند که شرایط‌شان پیچیده‌تر شده است.
به گفته او: «زن فقط وقتی مراجعه می‌کند که برای بارداری به مشکل خورده، در حالی که عوارض بیماری خیلی فراتر از ناباروری است.»

 

تجربه‌ای که طولانی می‌شود

خدیجه.ی، زن ۴۲ ساله ساکن جوانرو، سال‌ها تصور می‌کرد دیرآمدن پریود و خستگی‌های مداوم نشانه نزدیک شدن به یائسگی است.
او می‌گوید: «هر سه ماه یک بار پریود می‌شدم و فکر می‌کردم طبیعی است. اما اضافه‌وزن عجیب و موهای زائدی که لیزر هم کم‌شان نمی‌کرد وادارم کرد بالاخره آزمایش بدهم.»

وقتی جواب سونوگرافی مشخص کرد که مبتلا به PCO است، تازه فهمید چرا حال و انرژی‌اش سال‌هاست افت کرده است. پزشک از او خواست وزنش را پایین بیاورد تا از خطر دیابت و فشار خون دور شود.

خدیجه می‌گوید: «باشگاه؟ ورزش در خانه؟ همه‌اش برایم سخت بود؛ فکر می‌کردم مسخره‌ام می‌کنند.»

با این حال حالا می‌داند درمان تنها با دارو پیش نمی‌رود و تغییر سبک زندگی بخش ثابت مسیر است؛ مسیری که برای بسیاری از زنان در این مناطق با امکانات محدود و فشار اجتماعی، سخت و طولانی است.

حنیفه اصلانی(اسم مستعار)، زن ۲۷ ساله‌ای که چند سال است با این بیماری زندگی می‌کند، از زاویه‌ دیگری مشکل را توضیح می‌دهد. او می‌گوید: «دکتر رژیم داده بود. مغزیجات، میوه‌های خاص، میان‌وعده سالم… من فقط یک هفته توانستم ادامه بدهم، هزینه‌اش برایم سنگین بود.»

ظاهر او هم تحت تأثیر بیماری تغییر کرده؛ موهای زائد، ریزش موی شدید و آکنه‌ای که هر بار اطرافیان را به حرف می‌اندازد.
«در مهمانی نگرانم موهایم بریزد. حتی همسرم می‌گوید چرا مثل بقیه نیستی. همین حرف‌ها اضطرابم را بیشتر می‌کند.»

 

پشت صحنه بیماری؛ آن‌چه دیده نمی‌شود

آمارها نشان می‌دهد داستان خدیجه و حنیفه محدود به چند نفر نیست. در یک مطالعه در تهران روی ۱۸۴ زن مبتلا، بیش از ۸۰ درصد آن‌ها درجاتی از اضطراب، افسردگی یا اختلال عملکرد اجتماعی تجربه کرده بودند؛ به‌طوری‌که ۹۱ درصد با اختلال در کارکرد اجتماعی، ۸۹ درصد با علائم جسمانی ناشی از استرس، ۷۵ درصد با نشانه‌های اضطراب و بیش از ۳۳ درصد با درجاتی از افسردگی دست‌وپنجه نرم می‌کردند.

پزشکان می‌گویند افزایش هورمون‌های مردانه، مقاومت به انسولین و نامنظمی قاعدگی تنها ظاهر بیماری است؛ در پشت آن، خطرهایی مثل دیابت، فشار خون بالا، مشکلات قلبی و سرطان آندومتر وجود دارد.

این‌ها همان چیزهایی است که زنان معمولاً درباره‌اش اطلاعی ندارند. پزشک جوانرویی می‌گوید: «اغلب زنان فقط وقتی مراجعه می‌کنند که بارداری‌شان ناموفق می‌شود، یا مدام سقط دارند. اما ریشه مشکل از سال‌ها قبل شروع شده.»

 

تابوها؛ مانعی قدیمی و پابرجا

ب.محمدی می‌گوید دختران نوجوان بیش از همه در معرض خطر خاموش‌ماندن بیماری‌اند. یکی از مراجعه‌کنندگان او دختر مجردی بود که با صورت پر از آکنه و ریزش شدید مو آمده بود. «دو ماه پریود نشده بود، اما خجالت می‌کشید به خانواده بگوید. هنوز رفتن دختر مجرد به پزشک زنان در این شهرها تابو است.»

بسیاری از دختران با همین سکوت، بیماری را تا سال‌ها با خود حمل می‌کنند؛ تا زمانی که دیرتر از حد معمول وارد مسیر درمان شوند.

 

بیماری خاموش، فشارهای بلندمدت

تنبلی تخمدان برای بسیاری از زنان کوردستان فقط یک اختلال هورمونی نیست؛ مجموعه‌ای از دردهای جسمی، فشارهای اقتصادی، قضاوت‌های ظاهری، خجالت از مراجعه و ناآگاهی فرهنگی‌ست. بیماری‌ای که اگر زود تشخیص داده شود قابل کنترل است، اما در سایه سکوت، سال‌ها به آرامی پیش می‌رود.

افزایش آگاهی، امکان مراجعه آسان‌تر به پزشک زن، و فضایی که زنان بتوانند بدون خجالت از بدن‌شان حرف بزنند، تنها راه کاهش این آسیب گسترده است.