شهلا محمدی

مرکز خبر - پوکی استخوان یا استئوپروز (Osteoporosis) بە معنی تراکم استخوان است کە قدرت و  استحکام استخوان را کاهش دادە و فرد در معرض شکستگی استخوان قرار می‌گیرد.

این بیماری کە با عنوان "بیماری خاموش" شناختە می‌شود امروزە  در میان افراد مسن و سالمند بسیار شایع است و حتی در مواردی افراد نە چندان مسن را نیز درگیر عوارض خود می‌کند.

پوکی استخوان معمولا بتدریج پیشرفت می‌کند و تا وقتی کە شکستگی ایجاد می‌شود هیچ علامتی از خود بروز نمی‌دهد، پوکی استخوان یا استئوپروز می‌تواند در هر استخوانی از بدن ایجاد شود ولی معمولاً شکستگی ناشی از آن، در استخوان‌های ستون مهره‌ها، لگن و ران دیده می‌شود.

اغلب افراد مسن بە پوکی استخوان دچار خواهند شد اما این بیماری ممکن است حتی قبل از یائسگی در زنان آغاز  و شکستگی‌های ناشی از آن در سنین بالاتر ایجاد شود.

با این حال زنان بیشتر در معرض پوکی استخوان قرار دارند و بیشترین افرادی کە در معرض شکستگی ناشی از پوکی استخوان قرار می‌گیرند، زنان یائسه هستند. پزشکان کاهش استروژن را از دلایل شایع بودن این بیماری در میان زنان یائسە می‌دانند و میزان ابتلای زنان بە آن هم سطح ابتلا بە بیماری‌هایی همچون سرطان پستان و رحم در نظر گرفتە شدە است.

شکستگی‌های لگن وخیم‌ترین عارضه استئوپروز یا پوکی استخوان توصیف شدە است کە سە چهارم شکستگی‌های لگنی در زنان رخ می‌دهد، چرا کە بیشتر زنان پس از یائسگی دچار کاهش تودە‌ی استخوانی در گردن و استخوان ران می‌شوند.

 

عوامل ابتلای زنان بە پوکی استخوان

افزایش سن، عوامل ژنتیکی، استعمال دخانیات و الکل، سبک زندگی، نداشتن تحرک بدنی و ورزش مناسب و کافی، کمبود مواد معدنی مانند کلسیم، پروتئین و ویتامین دی، بیماری‌های مانند پرکاری تیروئید، کم کاری غدد جنسی، آرتریت روما توئید، گوشینگ، دیابت و مصرف طولانی مدت برخی داروها همانند کورتن، لووتیروکسین، فورزماید، هپارین از عوامل ابتلا بە پوکی استخوان شناختە شدەاند، اما زنان بە دلیل بارداری، شیردهی و یائسگی بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند.

سن آغاز قاعدگی: بر اساس مطالعات مختلف صورت گرفته، بین سن آغاز قاعدگی و تراکم استخوان ارتباط وجود دارد بطوری که اگر قاعدگی در سنین بالاتری اتفاق بیافتد به نسبت تراکم استخوانی کاهش می‌یابد. زیرا اگر سن قاعدگی پائین‌تر باشد بدن فرد طولانی مدت در تماس با استروژن قرار می‌گیرد و وجود هورمون استروژن در افزایش تراکم استخوان موثر است.

بارداری: بارداری از جمله مواردی می‌باشد که تحت کنترل کیفیت زندگی فرد قرار دارد، بطوری که با توجه به مطالعات در صورتی که تعداد بارداری بیش از دو باشد و فرد در دوران بارداری تغذیه‌ی خوبی نداشتە نباشد میزان کلسیم مورد نیاز برای جنین تامین نمی‌شود و در این شرایط جنین از کلسیم استخوان‌های مادری برداشت می‌کند، لذا میزان تراکم استخوانی مادر کاهش می‌یابد و بدین ترتیب با افزایش تعداد بارداری تراکم استخوانی به شدت کم می‌شود بطوری که اگر تعداد بارداری بیش از پنج بار باشد اثرات آن بیشتر می‌شود. بە همین دلیل تغذیە‌ی مناسب مادر بە ویژە مصرف کلسیم بسیار مهم است، مصرف شیر و لبنیات، سبزیجاتی همانند بروکلی، ساردین و سویا می‌تواند از ابتلای مادر بە پوکی استخوان جلوگیری کند.

شیردهی: در دوران شیردهی میزان تراکم استخوانی مادر کاهش می‌یابد که البته پس از اتمام این دوران تراکم استخوانی به وضعیت قبل باز می‌گردد، میزان هورمون استروژن در دوران بارداری به طور معمول بالا می‌باشد و سپس در دوران شیردهی این هورمون کاهش و هورمون پرولاکتین افزایش می‌یابد. مطالعات نتایج متفاوتی را گزارش کرده‌اند، در این دوران نیز در صورتی که کلسیم کافی در رژیم غذایی مادر قرار نداشته باشد برداشت کلسیم از استخوان‌های مادر رخ می‌دهد. در دوران شیردهی نیز تغذیە‌ی مناسب و مصرف کلسیم می‌تواند بر تراکم استخوانی مادر تاثیر داشتە باشد.

 

یائسگی: پوكي استخوان در زنان چهار برابر مردان مشاهده می‌شود بطوريكه از هر هشت مرد بالای ۵۰ سال يك نفر و از هر دو زن بالای ۵۰ سال يك نفر و به استئوپروز مبتلا می‌باشد. یکی از مهم‌ترین علل شیوع بیشتر این بیماری در زنان یائسگی می‌باشد اگر یائسگی در سنین کمتری آغاز شود، خطر ابتلا به پوکی استخوان بیشتر خواهد شد، زنانی که یائسگی زودرس دارند(قبل از ۴۵ سالگی) و نیز خانم‌هایی که تخمدان‌هایشان در سنین پایین با جراحی برداشته‌اند بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند و همینطور هرچه تعداد سال‌های یائسگی افزایش یابد شیوع این بیماری به طبع آن بالا می‌رود که یکی از مهمترین علل آن هورمون استروژن می‌باشد.

 

عوامل کاهش ابتلا بە پوکی استخوان

قرص‌های پیشگیری از بارداری: مصرف قرص‌های پیشگیری از بارداری "ال دی و اچ دی" می‌تواند اثر محافظتی برای استخوان‌ها داشته باشد و بدین ترتیب خطر ابتلا به استئوپروز را کاهش می‌دهد.

خوردن مواد غذایی حاوی کلسیم، به خصوص در اوايل کودکی باعث استحكام استخوان‌ها در بزرگسالی خواهد شد.

مصرف مواد غذایی غنی‌شده با کلسیم مثل شیر و پنیر، راهی مناسب برای دریافت کلسیم است.

فعاليت بدنی و ورزش کردن باعث تحریک ترشح هورمون رشد و افزايش توده‌ی استخوانی خواهد شد.

خودداری از مصرف بیش از حد برخی از مواد غذایی همانند كافئين، چرا کە مصرف زياد کافئین می‌تواند مانع جذب كلسيم بدن و پوکی استخوان‌ها شود.

خودداری از مصرف سیگار و الکل چرا کە مصرف آنها می‌تواند موجب بروز پوکی استخوان شود و مصرف آنها همراه با کورتون می‌تواند احتمال بروز پوکی را افزایش دهد.

مصرف روزانه‌ی کلسیم برای تمام دختران زیر ۱۸ سال در حدود ۱۳۰۰ میلی‌گرم در نظر گرفته شده است.

مصرف روزانه‌ی کلسیم برای تمام زنان در فاصله‌ی ۱۸ تا ۵۰ سالگی بین ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ میلی‌گرم توصیه شده است.

مصرف روزانه‌ی کلسیم برای مردان نیز در فاصله‌ی ۱۸ تا ۵۰ سالگی ۱۰۰۰ میلی‌گرم توصیه شده است.

در دوران بارداری بدن زنان به روزانه ۱۰۰۰ میلی‌گرم کلسیم نیاز دارد.

کلسیم توصیه‌شده برای مادران شیرده، روزانه ۱۰۰۰ میلی‌گرم است.