زنان متحمل بیشترین هزینه‌های جنگ؛ کمترین نقش در صلح
شرایط زنان در منطقه‌های جنگ‌زده بسیار نگران‌کننده است، لذا نیازمند افزایش هماهنگی و ایجاد شبکه‌های حمایتی مختص زنان برای محافظت از آنها در برابر خطرات و آسیب‌هایی است که با آن روبرو هستند.
حنان حارت
مراکش - سازمان‌های زنان و مدنی در پیشبرد برنامه‌های آگاه‌سازی برای پشتیبانی از هر نوع تغییر قانونی به منظور نهادینه‌سازی فرهنگ برابری تلاش می‌کنند تا اطمینان حاصل شود که این سیاست‌ها در عمل نیز به طور موثر اجرایی می‌شوند.
کریمه غانم، چهره‌ای شناخته‌شده در عرصه رسانه‌ای، فعالیت‌های مدنی و حقوق بشر و رئیس مرکز بین‌المللی دیپلماسی، در مصاحبه‌ای با این خبرگزاری، بر اهمیت افزایش نقش زنان در مناطق درگیر جنگ به عنوان بازیگران کلیدی در مذاکرات بین‌المللی و تقویت موقعیت آنها در فرآیندهای دیپلماتیک به منظور حل و فصل اختلافات تاکید نمود.
شما به عنوان یکی از تاثیرگذارترین زنان در آفریقا انتخاب شدید و همچنین برای جایزه رهبران زن برجسته در زمینه حامیان حقوق بشر و مسائل زنان در آفریقا در سال ٢٠٢۴ نامزد شده‌اید. چه تاثیری می‌خواهید بر جای بگذارید؟
انتخاب من به عنوان یکی از صد زن تأثیرگذار در آفریقا به خاطر مجموعه‌ای از ابتکارات مدنی و بشردوستانه‌ای است که در سراسر کشورهای آفریقایی، به ویژه در زمینه‌هایی چون پشتیبانی از موضوعات عمومی، مسائل مربوط به جنسیت، حقوق زنان و کودکان، و نیز حقوق نوجوانان، به اجرا درآورده‌ام. این فعالیت‌ها هم در سطح ملی و هم در ابعاد منطقه‌ای و بین‌المللی صورت گرفته است.
ما از تغییر سیاست‌ها و قوانین حمایت می‌کنیم، به ویژه آن دسته از سیاست‌هایی که به صورت تبعیض‌آمیز، مانع از حضور فعال و مؤثر زنان در فرایندهای تصمیم‌گیری می‌شوند. در سطح ملی، به وسیله مجموعه‌ای از ابتکارات فردی، پروژه‌های اختصاصی سازمان ما، یا همکاری با دیگر انجمن‌ها، سهیم شده‌ایم. ما بر این باوریم که پشتیبانی باید از طریق ایجاد ائتلاف‌ها و شبکه‌هایی صورت گیرد که می‌توانند با انتشار مجموعه‌ای از نوشته‌های حمایتی شامل پیشنهادات برای تغییرات قانونی و سیاستی در سراسر آفریقا، تأثیر گسترده‌تری ایجاد کنند.
ما همچنین از سری مکانیزم‌هایی که توسط کمیته‌های مشورتی اتحادیه آفریقا و همین‌طور در سطح بین‌المللی توسط سازمان ملل متحد ارائه می‌شوند، پشتیبانی می‌کنیم. این مکانیزم‌ها امکان ارائه گزارش‌های موازی یا برگزاری سلسله جلساتی در امتداد جلسات عمومی یا نشست‌های شورای حقوق بشر در ژنو را به ما می‌دهند، که فرصت‌هایی برای حمایت از حقوق زنان و پیگیری اجرای قطعنامه‌های مختلف سازمان ملل در این زمینه را فراهم می‌آورد.
اما در رابطه با نوع تأثیری که امیدواریم ایجاد کنیم، از طریق توانمندسازی زنان، به ویژه با فراهم آوردن ابزارهای لازم برای اطمینان از شنیده شدن آنها توسط تصمیم‌گیرندگان، محقق خواهد شد. این فرآیند شامل افزایش توانایی آنها برای دفاع از خود در قبال مسائلی است که به طور مستقیم به آنها مربوط می‌شود، و همچنین موقعیت‌دهی به آنها به عنوان نیروهای پیشنهادی و تأثیرگذار در سیاستگذاری‌های عمومی و به عنوان عاملانی برای ایجاد تغییر در قوانین، به خصوص قوانینی که امیدواریم منجر به کاهش فرهنگ تبعیض و تقویت برابری در بخش‌های مختلف شود.
تأثیر واقعی امروزی در توانمندسازی زنان در زمینه‌های مدنی، سیاسی و اقتصادی نهفته است، که منجر به تقویت صدا، ارتقاء جایگاه و افزایش مشارکت مؤثر آنها در فرآیندهای تصمیم‌گیری، چه در سطح محلی، ملی یا بین‌المللی خواهد شد.
در مورد فعالیت‌هایتان برای دفاع از حقوق زنان مراکشی برایمان بگویید؟
فعالیت‌های من به عنوان یک فعال رسانه‌ای بیست سال پیش آغاز شد، با تمرکز عمده بر چالش‌هایی که زنان در مواجهه با فرهنگ تبعیض و نگرش‌های مردسالارانه تجربه می‌کنند. به عنوان یک داوطلب، با چندین سازمان، بویژه در زمینه مقابله با خشونت جنسیتی، همکاری کرده‌ام. در ائتلاف‌های حقوقی و سازمان‌های زنان برای ارائه پیشنهادات قانونی به منظور اصلاح مجموعه‌ای از قوانین که موجب بروز بحث‌های گسترده در جامعه شده بودند، مشارکت داشتم. با چالش‌های ناشی از دیدگاه‌های مردسالارانه و فرهنگ‌های حاکم مواجه شدیم و با گروه‌های مختلف برای توسعه برنامه‌های آگاه‌سازی همکاری کردیم، به امید اینکه این تغییرات قانونی با تغییر نگرش‌ها همراه شوند و فرهنگ برابری به عنوان فرهنگ غالب در سیاست‌ها، قوانین، نهادها و اجرا مستقر شود.
آیا تحقق اصل برابری کامل بین جنسیت آسان است؟
با وجود پیشرفت‌هایی که در اصلاح قوانین، طراحی برنامه‌ها، و پیاده‌سازی ابتکارات مدنی برای تغییر دیدگاه‌ها حاصل شده است، همچنان شاهد حضور فعالیت‌هایی در برخی نهادها هستیم که تحت تأثیر فرهنگ یا اندیشه‌های مردسالارانه قرار دارند، که این امر مانع از دستیابی زنان به جایگاه‌های تصمیم‌گیری می‌شود. این مسئله در سطوح مختلف عملکرد سیاسی و مدنی قابل مشاهده است. از این رو، ضرورت دارد که امروزه شاهد یک تحول اجتماعی در راستای تحقق فرهنگ برابری از طریق آموزش و برنامه‌های تعلیمی باشیم. آنچه اکنون شاهد آن هستیم، حاصل آن چیزی است که در گذشته کاشته‌ایم. آموزش اهمیت بالایی دارد و برای جا افتادن فرهنگ برابری بین جنسیت‌ها، لازم است که از سنین پایین شروع به کار کنیم. هرچند کارگاه‌هایی برای اصلاح قانون خانواده داریم، بدون تغییر برنامه‌های آموزشی و ایجاد برنامه‌های آگاهی‌رسانی برای هدف‌گیری افکار عمومی از طریق رسانه‌ها و جامعه مدنی، این تغییرات سیاسی و قانونی اثربخش نخواهند بود.
چه اصلاحاتی را زنان مراکشی برای تحقق دموکراسی و برابری خواستار هستند و نقش گروه جوان در ایجاد تغییر چیست؟
در قالب مرکز بین‌المللی دیپلماسی، ما بر روی پروژه‌ای با عنوان «صدای زنان جوان در اصلاح قانون خانواده و قانون کیفری» کار کردیم. این پروژه موفق شد بیش از ۲۲۰ فعال اجتماعی را گردهم آورد تا چالش‌های موجود در قانون خانواده و پیشنهاداتی برای اصلاح قوانین تبعیض‌آمیز را بررسی کنیم و همچنین برای تقویت بیان و مشارکت زنان جوان در این زمینه فعالیت کنیم؛ آنها اغلب با مسائل مربوط به ازدواج کودکان، مشکلات نسب و ولایت، و دیگر مسائل موجود در قانون خانواده روبرو هستند.
ما دو مورد یادداشت را به کمیته متولی بازبینی قانون خانواده ارائه دادیم. یادداشت اول به پیشنهادات ما برای بازنگری در قانون خانواده اختصاص داشت، که پوششی از مسائلی چون ازدواج کودکان، مشکلات مرتبط با حقوق گروه‌های خاص نظیر افراد با نیازهای ویژه، چالش‌های مهاجران و اتباع مراکش مقیم خارج از کشور را در بر می‌گرفت. همچنین، شامل بندهای مربوط به نسب، فرزندخواندگی، طلاق، ازدواج و بیش از همه، حضانت مشترک بود و خواستار لغو بندهای ٢٠ و ٢١ قانون خانواده می‌شد که به قاضیان اجازه می‌دهد ازدواج کودکان را تأیید کنند.
یادداشت دوم به موضوع حقوق زنان در مناطق درگیری و مناطق آسیب‌دیده از فجایع طبیعی و بشری می‌پرداخت. در این یادداشت، ما یک تحلیل حقوقی در مورد نقض حقوق زنان در جریان زلزله الحوز که در ماه سپتامبر گذشته مراکش را تکان داد، ارائه کردیم.
زنان فلسطینی از فشار جنگ رنج می‌برند، چگونه می‌توان از آنها در سطح آفریقایی و منطقه‌ای حمایت کرد؟
در بیشتر جنگ‌ها، زنان و کودکان به شدت در معرض نقض حقوق بشر قرار می‌گیرند، که این خود نقض واضحی از کلیه میثاق‌های بین‌المللی از جمله حقوق بشردوستانه است. لازم است که امروزه یک حرکت اجتماعی و عملی از سوی جامعه بین‌المللی برای پایان دادن به جنگ‌ها شکل بگیرد، به ویژه با توجه به آگاهی روزافزون درباره مسائلی مانند وضعیت فلسطین و به خصوص شرایط زنانی که با شکنجه، آوارگی و انواع گوناگون تبعیض مواجه هستند.
وقتی شاهد وقایع در حال رخ دادن در غزه و پیچیدگی‌های مختلف بحران‌ها در منطقه هستیم، از خود می‌پرسیم که نقش تصمیمات بین‌المللی و سازمان ملل را، که غالباً در مورد جلوگیری از هدف قرار دادن غیرنظامیان به اجرا درنمی‌آید، چیست؟. این موضوع با ضرورت تقویت نقش زنان در ترویج صلح و امنیت همراه است.
وقتی نگاهی به آمار بین‌المللی انداخته می‌شود، مشخص می‌شود که بیش از ۷۵٪ از زنان در سطح جهانی به نوعی مورد خشونت و شکنجه قرار می‌گیرند، اما در مقابل، تنها ۶٪ از زنان به عنوان رهبران در پشت میز مذاکرات بین‌المللی مرتبط با امنیت و صلح حضور دارند. بنابراین، زمان آن فرا رسیده که نقش زنان فلسطینی به عنوان مذاکره‌کنندگان در این توافق‌نامه‌ها و همچنین در نقش‌های میانجیگری دیپلماتیک برای حل مناقشات، تقویت شود. نقش جامعه مدنی در این میان، مشارکت در حمایت و دفاع از حقوق زنان فلسطینی است.
چگونه می‌توان یک هماهنگی زنانه در منطقه تشکیل داد، با در نظر گرفتن اینکه مسائل مشابه هستند؟
تقویت هماهنگی بین گروه‌های مختلف سازمان‌های زنان، به خصوص آنهایی که در زمینه اجرای برنامه‌های مرتبط با زنان، صلح و امنیت فعالیت دارند، امری ضروری است. این نیاز به دلیل وجود چالش‌های تقریباً مشابه در مناطق مختلف است، هرچند که راهکارها ممکن است بسته به شرایط خاص هر کشور، تفاوت داشته باشند. با این حال، زنان همواره با مسائلی مانند شکنجه و آوارگی دست و پنجه نرم می‌کنند. در نتیجه، افزایش هماهنگی و همکاری بین سازمان‌ها، مخصوصاً در کشورهایی که برنامه‌های ملی مشخصی برای پیشبرد اهداف زنان، صلح و امنیت دارند، امری حیاتی است.
مراکش که دو سال پیش این برنامه را تصویب کرده، از جمله کشورهای پیشگام در این زمینه است و توجه ویژه‌ای به تغییرات آب و هوایی و تأثیرات آن بر آوارگی، پناهندگی و مهاجرت دارد. در این مسیر، آوارگان و پناهندگان اغلب در معرض خطر آزار، شکنجه و قربانی شدن در جرائم سازمان‌یافته هستند. مراکش به عنوان یکی از کشورهای پیشرو در سطح آفریقا در استحکام بخشیدن به ارتباط بین امنیت، صلح و توسعه شناخته می‌شود.
وضعیت دشواری برای زنان در مناطق درگیری مانند سوریه، سودان، عراق و یمن وجود دارد. راه حمایت از آنها چیست؟
زنان در مناطق درگیری نمادی از مقاومت و شجاعت به شمار می‌روند. با وجود چالش‌های بی‌شماری که با آنها روبرو هستند، مبارزات آنها با مبارزات سیاسی و مدنی صلح‌آمیز متداول ما متفاوت است. این زنان در معرض خطراتی نظیر قتل، تجاوز، انواع آزارهای جنسی، شکنجه، ناپدید شدن اجباری و حبس قرار دارند. آزادی‌های فردی در این مناطق تقریباً ناپدید هستند و مشاهده می‌کنیم که فعالان و مبارزان عقیدتی چگونه مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند.
برای بهبود وضعیت این زنان، ضروری است که در سطح بین‌المللی تلاش‌هایی برای افزایش آگاهی جامعه جهانی انجام شود تا از آنها محافظت شود. با توجه به روز جهانی زن، امیدوارم که زنان در سراسر جهان فرصتی برای مشارکت و تأثیرگذاری فعال در تصمیم‌گیری‌ها داشته باشند، به طوری که تلاش‌های بین‌المللی برای حمایت از حقوق زنان در مناطق درگیری تقویت شود و دیگر شاهد نقض حقوق آنان نباشیم.