زنان در هنر؛ چرخه‌ی اینجا، اکنون و فرداهای از بین‌رفته‌ی این زنان باید متوقف شود
رتبه‌ی برتر نان گلدین در فهرست برترین‌های جهان هنر، سالی قدرتمند را برای خالقان زن رقم زد. اما هنوز تا شناخت آنها مسیر طولانی پیش روست.
مرکز خبر- گزارش شکاف جنسیتی جهانی مجمع جهانی اقتصاد سال ۲۰۲۳، تمامی هشدارهای لازم را داد و اعلام کرد پیشرفت به سوی برابری بین مردان و زنان در بهترین حالت کند و ناهموار بوده و در بدترین حالت رو به عقب است.
در ظاهر، به نظر می‌رسد دنیای هنر با طراحی مجموعه‌ای از چالش‌ها، برای حل مسائل برابری جنسیتی، روندی رو به جلو در پیش گرفته است. تنها در لندن، اقداماتی از قبیل بازخوانی آثار زنان در گالری ملی پرتره و اقداماتی به منظور جلب توجه بیشتر به زنان هنرمند انجام شده است. همچنین برای اولین بار گالری‌های اصلی آکادمی سلطنتی، منحصرا به یک هنرمند زن اختصاص داده شد.
در سطح بین‌المللی، ArtReview امسال زنان را در صدر قرار داد و جایگاه برتر در فهرست Power ۱۰۰ از تأثیرگذارترین افراد دنیای هنر را به عکاس آمریکایی نان گلدین واگذار کرد. برجسته‌ترین دستاورد او کمپینی علیه مولتی میلیاردر ساکلر بود که شرکتش، Purdue Pharma، به اپیدمی مواد افیونی در آمریکا دامن زد. اما فعالیت او، که نام او را بر زبا‌ن‌ها انداخته است، ریشه در کار او به عنوان یک ناظر عکاس پیشکسوت دارد. او حدود ۵۰ سال است که بر زندگی عاطفی مردمی که به دلیل تمایلات جنسی، اعتیاد یا خودداری‌های ساده از عرف به حاشیه‌ی جامعه رانده شده‌اند، تمرکز کرده است، تاریخ‌های جایگزین را ثبت کرده و نسل جوان هنرمند را برای ادامه‌ی این کار ترغیب کرده است.
تاریخ غنی و متنوع هنر فمینیستی تقابلی، در حال حاضر نمایشگاهی با عنوان «زنان در شورش» در تیت بریتانیا به نمایش گذاشته است. این رویداد نخستین نمایشی است که هنر فعال زنان را بین سال‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۹۰ مورد تحلیل و بررسی قرار می‌دهد. دیدن فیلم‌های ثبت‌شده از حیرت در چهره‌ی مردم زمانی که فمینیسم موج دوم برای بار اول به خیابان‌ها می‌آید، بسیار جذاب و قابل‌توجه است. دیدن چالش‌های وحشیانه‌ای که جنبش پانک برای مبارزه با توقعات جنسیتی ایجاد کرد و احساس حیرت از اینکه آن همه انرژی پر جوش و خروش کجا رفت، به راستی تکان‌دهنده است.
لیست ArtReview’s Power ۱۰۰ تنها شامل هنرمندان نمی‌شود، بلکه گالریست‌ها و مجموعهأداران بسیاری را نیز در بر می‌گیرد. انتخاب این زنان کاملا بر حق است. نمایشگاه «زنان در شورش» توسط پنج زن سرپرستی شد. اما کسانی که حفظ تعادل را در این تصمیم‌گیری‌ها بر عهده دارند، لزوماً خودی‌های دنیای هنر یا زنان نیستند.
توجهی که پائولین بوتی هنرمند پاپ، که در حال حاضر از یکی از اکتشافات دوره‌ای خود لذت می‌برد، داده شد؛ توسط رمان‌نویس اسکاتلندی، علی اسمیت آغاز شد. در واقع شناخته‌شدن او به مدد چهار نفر ممکن شد: دو موزه‌دار/مورخ هنر که نقاشی‌های او را ردیابی کرده و از فراموشی نجات دادند، همسر خواهر کشاورز او، که نقاشی‌های بوتی را حتی تا سال‌ها پس از مرگ نابهنگامش بر اثر سرطان (در سن ۲۸ سالگی) در انبار خود نگهداری کرده بود. و کن راسل، که پائولین بوتی را در فیلم تاثیرگذار خود در سال ١٩۶٢ Pop Goes the Ease گنجاند.
به این موارد می‌توان خود اسمیت را نیز اضافه کرد. او بوتی را به یکی از عناصر کلیدی و تاثیرگذار در راهنمای رمان‌های چهارگانه‌اش، «فصل‌ها» تبدیل کرد و بدین ترتیب او را به خوانندگانی فراتر از دنیای هنر تجسمی معرفی کرد. برای اسمیت، در رمان «پاییز»، بوتی نماینده‌ی تمام زنانی است که «نادیده گرفته می‌شوند، مدت‌ها گمشده می‌مانند، سال‌ها بعد کشف می‌شوند، از نو نادیده گرفته شده، گمشده و تا ابد دوباره کشف می‌شوند.»
تاریخ هنر، قرن‌هاست که توسط زنان فراموش شده‌اش به تسخیر درآمده است. سونیا بویس، یکی از هنرمندان بخشی از نمایشگاه «زنان در شورش»، که به جنبش هنرهای سیاه‌پوستان بریتانیا در دهه ١٩٨٠ اختصاص داده شده بود، گفت: «به نظر می‌رسد همه‌ی این اتفاقاتی که برای زنان در هنر می‌افتد، در واقع چرخه‌ها و موج‌های بی‌پایان می‌آیند و می‌روند. ای کاش اینطور نبود».
نزدیک به چهار دهه گذشت تا بویس و یکی دیگر از هنرمندان زن برجسته، لوباینا هیمید، اولین زنان رنگین‌پوست بریتانیایی شوند که به ترتیب برنده‌ی شیر طلایی در دوسالانه ونیز و جایزه ترنر می‌شوند.
بسیاری معتقدند کە قطعا این دستاوردها مایه‌ی شعف و شادی هستند، اما به یاد‌آوردن و در خاطر نگاه‌داشتن این هنرمندان زن مهم‌تر است و باید از همین امروز آغاز شود.