زن و انتخابات شهرداری در لیبی؛ چشم اندازهای توانمندسازی و چالشها
زنان لیبیایی بهویژه با وجود نظام سهمیهبندی (کوتا) و تلاشهای آگاهیبخشی اجتماعی، بر این باورند که انتخابات شوراهای محلی فرصتی مهم برای تقویت مشارکت زنان و توانمندسازی سیاسی و اجتماعی آنان است.

منی توکا
لیبی - با آغاز مجدد انتخابات شوراهای محلی در چند شهر لیبی، موضوع مشارکت زنان در فرآیند انتخاباتی به یکی از محورهای اصلی گفتوگوهای سیاسی و اجتماعی تبدیل شده است. زنان لیبیایی تلاش میکنند با حضور در انتخابات و نامزدی در شوراهای محلی، جایگاه خود را در تصمیمسازیها تثبیت کرده و به الگوی توانمندسازی سیاسی و اجتماعی بدل شوند.
خدیجه بدر، یکی از نامزدهای انتخابات شورای محلی، گفت که با وجود تقسیمات سیاسی و تأخیر در برخی انتخابات، هنوز فرصت برای حضور زنان وجود دارد. او توضیح داد که در شهرهای بزرگ مانند طرابلس و بنغازی، آگاهی عمومی نسبت به توانایی زنان بیشتر است، اما در شهرهای کوچکتر هنوز موانع اجتماعی دیده میشود.
او افزود که شرکت زنان در انتخابات خود نوعی پیروزی است، زیرا ترس را از بین میبرد و دیگر زنان را به مشارکت تشویق میکند. حضور زنان در شوراها نیز باعث پیگیری مسائل مربوط به آنان، دفاع از حقوقشان و اصلاح دیدگاههای سنتی درباره نقش زن میشود.
خدیجه بدر توضیح داد که با هیچگونه آزار یا خشونت سیاسی روبهرو نشده است، اما برخی از زنان از تبلیغات انتخاباتی آنلاین نگران هستند، مانند دستکاری در تصاویر یا بدنامسازی، و این تنها جنبهای است که باعث ترس آنها هنگام ورود به رقابتهای انتخاباتی میشود. وی افزود: «در شهرهای بزرگتر مانند طرابلس و بنغازی، وضعیت بهتر است؛ آگاهی اجتماعی بیشتری درباره توانایی زنان برای مشارکت سیاسی وجود دارد، در حالی که برخی از شهرهای کوچکتر همچنان با محدودیتهای اجتماعی یا شرایط خاصی مواجهاند که ممکن است مانع مشارکت زنان شود.L
او بر این باور است که شرکت زنان در انتخابات، چه در سطح شوراهای محلی، چه پارلمان و حتی ریاستجمهوری، خود بهتنهایی یک پیروزی محسوب میشود، زیرا ترس را از میان برمیدارد و زنان دیگر را تشویق میکند تا در هر عرصهای که احساس توانایی میکنند، نامزد شوند و مشارکت داشته باشند.
خدیجه بدر در مورد حضور زنان در شوراهای محلی، گفت: این حضور به زنان امکان میدهد مسائل مرتبط با زنان را پیگیری و از حقوق آنها دفاع کنند، به توانمندسازی اجتماعی کمک نمایند و در آگاهیبخشی و تغییر اجتماعی سهم داشته باشند، بهویژه در زمینههایی که به دغدغههای زنان مربوط است. او افزود که مشارکت زنان در شوراها فرصتی برای اصلاح دیدگاههای نادرست اجتماعی درباره نقش و توانایی زنان در رهبری فراهم میکند.
وی تأکید کرد که «حضور زنان در فهرستهای انتخاباتی سنگبنای اصلی برای رسیدن آنها به مراکز تصمیمگیری در آینده است، و انتخابات کنونی نسبت به گذشته فضای گستردهتری فراهم کرده است. امیدواریم با افزایش آگاهی اجتماعی، زنان بتوانند به جایگاههای تصمیمگیری در شوراهای محلی دست یابند. »
وی همچنین بر اهمیت آگاهیبخشی اجتماعی برای تشویق زنان به نامزدی و مشارکت، و درک اهمیت رأی زنان در انتخابات تأکید کرد، چرا که هر رأی تأثیرگذار است و میتواند تفاوتی ایجاد کند.
آگاهی انتخاباتی و نقش جامعه مدنی
فوزیه بلال، روزنامهنگار و سفیر آگاهی انتخاباتی، با اشاره به اینکه میتوان آگاهی زنان را در انتخابات شوراهای محلی از طریق کارزارهای آموزشی و برنامههای جامعه مدنی افزایش داد، گفت: «ما متوجه شدیم برخی از زنان به دلیل تجربههای پیشین که نمونههای موفقی از حضور زنان در صحنهی انتخاباتی نشان نداد دچار بیانگیزگی هستند. این موضوع باعث بیاعتمادی و کاهش تمایل برخی از زنان به نامزدی یا مشارکت در رأیگیری شد.»
وی در مورد دشواریهایی که زنان در روند انتخاباتی با آن روبهرو هستند، توضیح داد: «این دشواریها جنبهی امنیتی نیز دارند، بهویژه در شرایط کنونی که دولت دچار دوگانگی است و برخی گروههای مسلح بر مناطق مختلف کنترل دارند. زنان از انواع خشونت، بهویژه قتل، در هراساند. افزون بر این، پیشتر مواردی از آتشسوزی در مراکز انتخاباتی و جلوگیری از دسترسی برخی افراد به این مراکز رخ داده است.»
فوزیه بلال افزود: «برخی از زنان از اهمیت نقش خود آگاه نیستند و نمیدانند که مشارکت آنها در انتخابات میتواند بر حوزههایی چون بهداشت، آموزش، نظافت شهری و خدمات اجتماعی تأثیر بگذارد. همچنین برخی رسوم و باورهای اجتماعی مانع از نامزدی زنان یا حتی حضورشان در مراکز رأیگیری میشود.»
وی دربارهی چالشهایی که با آن روبهرو شدهاند افزود: «این چالشها بیشتر به سنتها و عادات قبیلهای مربوط میشود که گاه آزادی زنان در نامزدی یا رأی دادن را محدود میکند. با این حال، سطح آگاهی در حال افزایش است و همین موضوع کمک کرده تا زنان توانمندتر شوند و بتوانند شخصاً برای ثبتنام و رأی دادن اقدام کنند.»
فوزیه بلال در پایان صحبتهای خود گفت: «امیدواریم کارزارهای آگاهیبخشی در طول سال ادامه داشته باشند و جوانان از طریق مدارس و مراکز اجتماعی با مفهوم و سازوکار انتخابات آشنا شوند تا روند انتخاباتی به امری طبیعی و پذیرفتهشده تبدیل شود. همچنین باید الگوهای موفق و الهامبخش معرفی شوند تا به تشویق زنان برای نامزدی و مشارکت کمک کنند، بهگونهای که حضور زنان در مراکز تصمیمگیری بخشی از فرآیند توانمندسازی اجتماعی و سیاسی شود.»
حمایت از توانمندسازی زنان و تضمین مشارکت مؤثر
زینب مصباح، مسئول واحد توانمندسازی زنان در دفتر مدیریت انتخاباتی شهر سبها، گفت: «ما بر اساس تصمیم کمیسیون عالی انتخابات که در روزهای اخیر صادر شده است ازسرگیری انتخابات شوراهای محلی برای گروه سوم را پیگیری میکنیم. طبق این تصمیم، انتخابات در تعدادی از شهرداریها پس از دورهای از تعلیق و تأخیر از سر گرفته خواهد شد. از جمله شهرداریهایی که انتخابات در آنها از سر گرفته میشود، شهرداری سبها است. در حال حاضر انتخابات در میان ۱۲ تا ۱۶ شهرداری برگزار خواهد شد. تقسیمبندی شهرداریها بر اساس مرحلهای صورت گرفته که انتخابات در آن متوقف شده بود؛ در ۱۶ شهرداری، انتخابات پس از آمادهسازی فهرست رأیدهندگان متوقف شد، در حالی که در برخی دیگر، پیش از توزیع کارتهای رأیدهی متوقف گردید، و سبها در میان همین شهرداریها قرار داشت.»
وی در اشاره به موانعی که زنان با آن روبهرو هستند، افزود: «مهمترین آنها خشونت انتخاباتی است، چه فیزیکی و چه مجازی، که شامل تهدید، اخاذی و انتشار تصاویر یا اطلاعات نادرست دربارهی نامزدهای زن میشود. همچنین موانع اجتماعی و سیاسی همچون کمبود حمایت از زنان نامزد در طول فرایند انتخاباتی و تبلیغات نیز وجود دارد.»
او توضیح داد که «نظام سهمیهبندی (کوتا) حق زنان را در مشارکت سیاسی، رأی دادن و مشارکت در بهبود روند انتخاباتی تضمین میکند، اما بهتنهایی کافی نیست؛ زیرا زن برای حضور در جایگاه شایستهاش نیازمند حمایت مادی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است.»
او تأکید کرد که «حضور زنان در دفاتر انتخاباتی باعث تشویق دیگر زنان به ورود در فرآیند سیاسی و مطالبهی حقوقشان میشود، و برنامههای آموزشی گوناگون، مانند برنامهی زنان پیشرو و دورههای آموزش پروژههای کوچک برای زنان، با هدف تقویت تواناییهای آنان و تبدیلشان به الگو برای دیگران برگزار میشود.»
زینب مصباح همچنین توضیح داد: «یک محیط انتخاباتی سالم بر سه پایه استوار است: امنیت، آگاهیبخشی و جامعهای که پذیرای آگاهی است. کمیسیون عالی انتخابات با بیطرفی کامل عمل میکند و قوانین و مقررات را برای تضمین انتخاباتی عادلانه و مشارکتی مؤثر برای همهی گروهها اجرا میکند.»
شایان ذکر است که کمیسیون عالی ملی انتخابات لیبی روز شنبه ۱۸ اکتبر، مرحلهی سوم انتخابات شوراهای شهری را پس از حدود سه ماه توقف در شرق و جنوب کشور آغاز کرد. در این مرحله، رأیگیری در ۱۶ شهرداری در چارچوب نخستین بخش از این مرحله آغاز شده است؛ در حالیکه کل این مرحله ۲۷ شهرداری را در بر میگیرد. همچنین اعلام شد که رأیگیری برای بخش دوم، شامل ۱۱ شهرداری دیگر، از روز دوشنبه آغاز خواهد شد.