نیان راد

مهاباد- « پیرزنی با روسری سفید و دستان لرزان بر گردن زخمی‌اش، جای سوختگی گاز خردل را نشان می‌دهد؛ زخمی که ٣٨ سال پیش در لحظه‌ی بمباران شیمیایی سردشت، با انداختن خود بر بمب برای محافظت از فرزندانش بر تنش نشست. با این فداکاری یکی از کودکانش را نجات داد اما دیگری برای همیشه از دست داد. چهره‌اش آمیزه‌ای از غرور مادرانه و غم ابدی است؛ سیاه و سفید بودن عکس، لحظه‌ی ایثار را جاودانه کرده و فریاد خاموش مادرانی را به تصویر می‌کشد که جهان، قربانیان واقعی جنگ‌های شیمیایی را در آنها می‌بیند.»

این داستان، توضیح یکی از قاب‌های عکسی است که در این روزهای پاییزی در یک نمایشگاه عکاسی «زخم‌های خاموش» در شهر مهاباد راوی رنج بازمانده از خردل شده است. اولین نمایشگاه انفرادی شیلان مالک با موضوع زخم ٣٨ ساله‌ی ملت کورد و یادآوری بمباران شیمیایی سردشت اکنون در ساختمان سینما جوان مهاباد، بیانگر زخمی کهن اما همچنان دردناک است.

در این نمایشگاه ٢١ عکس از تاریخ ١٧ تا ٢١ آبان‌ماه برای بازدید عموم به نمایش گذاشته شده است. عکاس مجموعه، شیلان مالک، که در دانشگاه تهران در رشته‌ی عکاسی تحصیل کرده است، این آثار را به عنوان پایان نامه‌ی خود و برای معرفی این زخم پنهان تهیه نموده است و هدف خود را از تهیه‌ی آن اینگونه شرح داد:« در تهران عدم آشنایی با شهرهایی چون مهاباد، که من از آن آمده بودم سبب شد بخواهم تاریخ ملت خود را در شهرهایی چون سردشت که نا آشناتر بود، برجسته‌تر نشان دهم و از این رو این موضوع را برای پایان نامه‌ام انتخاب کردم. می‌خواستم این رنج، درد زاده شده از حملات شیمیایی را به دیگران معرفی کنم و حتی اگر تعداد این افراد کم هم بودند برای من قدمی به سوی آگاهسازی سایرین نسبت به این تاریخ و رویداد بود. از سوی دیگربعد از گذشت ٣٨ سال، دیگر کسی سراغ این زخم کهن نیامده بود و همین مسائل نیز، هدف برپایی این نمایشگاه در این مکان شد.»

او که به مدت بیش از ۶ ماه در حال تهیه‌ی عکس و روایات بوده است، می‌گوید تعداد عکس‌ها و حتی روایات موجود بیشتر از چیزی است که اکنون در دید عموم قابل مشاهده است اما در خصوص نمایش آثار و تهیه‌ی روایات به ویژه برای زنان موانعی وجود داشته است:« زنانی که بر تنشان آثار سوختگی و زخم داشتند معمولا نمی‌خواستند جلوی دوربین ظاهر شوند و برخی تصاویر چون زخمی که بر سینه‌ی یکی از زنان بود، امکان نمایش نداشت.»

شیلان مالک، سبک آثار خود را کاملا مستند و بدون هیچ تغییری معرفی کرده و دلیل سیاه‌وسفیدی عکس‌ها را بازتاب بیشتر احساسات موجود در آن به ویژه حس «غم و رنج» خواند.

هریک از ٢١ عکس این مجموعه، داستانی دردناک دارد که پس از هفتم تیر ۱۳۶۶ و با اصابت بمب‌های شیمیایی به چهار نقطه پرازدحام شهر سردشت به دستور صدام حسین و رژیم بعث شروع شد، داستانی که با شهادت ۱۱۹ نفر و مصدومیت شیمیایی بیش از هشت هزار نفر با گازهای سمی، هنوز هم در صدر جنایات جهانی علیه بشریت است. بسیاری از بازماندگان این رویداد هنوز با رنج فراوان و عوارض تنفسی، پوستی و چشمی ناشی از گاز خردل زندگی می‌کنند.