«ژن، ژیان، آزادی»؛ تبارشناسی یک خیزش
خیزش «ژن، ژیان، آزادی» که پس از قتل ژینا امینی بی‌وقفه ادامه یافت، همچنان به‌عنوان منبع امید و الهام دوران طنین‌انداز است. دیلان گوینچ، عضو جنبش زنان آزاد، معتقد است: «حضور زنان ایران در خیابان‌ها یک خشم موقتی نبود، بلکه نتیجه اراده‌ای برای تغییر بود.»
آرژین دیلک اونجل
آمد - سه سال از قتل ژینا (مهسا) امینی، زن ۲۲ ساله کورد اهل سقز، در تهران می‌گذرد. ژینا امینی در پایتخت ایران به بهانه «عدم رعایت حجاب اسلامی» توسط «گشت ارشاد» بازداشت و در بازداشتگاه کشته شد.
پس از قتل ژینا امینی در ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۲، هیچ‌چیز در ایران و به‌ویژه در شرق کوردستان به روال سابق بازنگشت. در ایرانی که شاهد قیام‌های بسیار علیه رژیم‌های سرکوبگر بوده، جرقه قیامی نوین زده شد. قتل ژینا امینی به اعتراضاتی چندماهه در تهران، دیگر شهرها و تقریباً در سراسر جهان انجامید.
پژواک مقاومت دوران؛ ژن، ژیان، آزادی
جمعیت حاضر در مراسم خاکسپاری ژینا امینی، خشم خود را با سردادن شعار ابراز کرده و عهد مقاومت بستند. در ادامه، پلیس با گاز اشک‌آور و گلوله‌های پلاستیکی به راهپیمایان حمله کرد که به زخمی شدن بسیاری انجامید. اعتراضات به‌سرعت اوج گرفت و خشونت نامتناسب پلیس، قتل‌عام‌های جدیدی را رقم زد. ایران از یک سو صحنه سرکوب و از سوی دیگر، مقاومت زنان، مردان و به‌ویژه نسل جوان بود.
درست در چنین شرایطی، آن شعار تاریخ‌ساز از خیابان‌ها برخاست: «ژن، ژیان، آزادی». این شعار که به پژواک مقاومت قرن بیست‌ویکم تبدیل شد، نماد مبارزات زنان گشت.
شعار «ژن، ژیان، آزادی» که بیانگر طغیان مشترک زنان بود، به صدایی علیه قوانین ذهنیت مردسالار تبدیل شد. این شعار، نماد نفی خشونت تحمیلی بر زنان و هرگونه سرکوب مبتنی بر بدن زن بود. «ژن، ژیان، آزادی» تنها یک شعار نبود، بلکه طغیانی علیه بحران‌های اجتماعی و اقتصادی نیز بود و این مسیر مقاومت زنان، به مبارزه‌ای برای یک زندگی آزاد و دموکراتیک برای تمام خلق‌ها بدل شد.
فلسفه عبدالله اوجالان
شعار «ژن، ژیان، آزادی» شالوده مبارزه در جنبش آزادی‌بخش کورد بوده است. این شعار که از پارادایم «زن‌آزادی‌خواه» رهبر خلق کورد، عبدالله اوجالان، نشأت گرفته، بیانگر طغیان علیه یک سیستم و در عین حال، سازندگی سیستمی نوین است. با این فلسفه عبدالله اوجالان، انقلاب زنان در شمال و شرق سوریه به وقوع پیوست، در شرق کوردستان به نماد خیزش علیه رژیم سرکوبگر تبدیل شد و در شمال کوردستان، به گسترش هرچه بیشتر مبارزات زنان کورد یاری رساند.
در آستانه سالگرد خیزش «ژن، ژیان، آزادی»، با دیلان گوینچ، از اعضای جنبش زنان آزاد (TJA)، درباره مبارزات زنان و تأثیرات این خیزش گفت‌وگو کردیم.
نامی که به نماد مقاومت بدل شد
دیلان گوینچ در ابتدای سخنان خود، ژینا امینی را برجسته‌ترین نماد مقاومت زنان ایران در برابر سرکوب توصیف کرد. دیلان گوینچ در ارزیابی قیامی که پس از این قتل‌عام آغاز شد، گفت: «زنان ایران می‌خواستند در شخصیت ژینا امینی، آزادی خود را فریاد بزنند.»
دیلان گوینچ با اشاره به اینکه دولت ایران دارای نظامی جنسیت‌زده، میلیتاریستی و مردسالار است، افزود: «به همین دلیل، پس از قتل ژینا، زنان با گردهمایی و سازماندهی نشان دادند که چگونه می‌توانند انقلابی را رهبری کنند. آغاز این قیام در ایران بسیار مهم است، زیرا طغیان زنان علیه یک حاکمیت سرسخت و مستبد، به رویدادی الهام‌بخش و امیدآفرین برای تمام زنان جهان تبدیل شد.»
اراده تغییر در برابر ساختار مردسالار
دیلان گوینچ با بیان اینکه هدف زنان، نمایش حضور خود در برابر سیستم بود، اظهار داشت: «ما با واقعیتی روبه‌رو هستیم که در آن ذهنیت مردسالار ریشه‌دارتر شده و جنسیت‌زدگی، نابرابری و میلیتاریسم در همه عرصه‌ها در حال افزایش است و آزادی‌های زنان نابود می‌شود. این به معنای ساختن همان سیستم مردسالاری است که دولت-ملت به ارمغان آورده است. زنان هرگز در این سیستم جایگاهی نداشته‌اند، بلکه به خانه رانده شده و به یک ابژه تبدیل شده‌اند. حضور زنان ایران در خیابان‌ها یک خشم موقتی نبود، بلکه نتیجه اراده‌ای برای تغییر بود.»
فلسفه‌ای وحدت‌بخش برای زنان خاورمیانه
دیلان گوینچ با بیان اینکه مبارزات زنان، قرن بیست‌ویکم را به «قرن زنان» تبدیل کرده است، گفت: «در این قرن، جنبش‌های فمینیستی و جنبش زنان کورد در خاورمیانه و جهان مبارزات مهمی داشتند. اما پس از ژینا امینی، فلسفه 'ژن، ژیان، آزادی' در جهان طنین‌انداز شد. معمار این فلسفه، عبدالله اوجالان است. این فلسفه ضمن بیان یک موضع، راه‌حلی برای بحران‌های خاورمیانه نیز ارائه می‌دهد و به امیدی برای تمام زنان استثمارشده بدل شده است. به همین دلیل، زنان پس از ژینا امینی، سازماندهی و ایجاد خطوط مقاومت را مبنای کار خود قرار دادند. در این اعتراضات، از آمریکای لاتین تا اروپا و خاورمیانه، زنان برای دفاع از مبارزات و حقوق زنان سرکوب‌شده، به قتل‌رسیده و نادیده‌گرفته‌شده به میدان آمدند. مبارزه مشترک زنان علیه نظام مردسالار جهانی با شعار 'ژن، ژیان، آزادی' به صدایی واحد تبدیل شد. از این رو، معتقدم این فلسفه دستاوردهای نظری و عملی بسیاری به همراه داشته است.»
مبارزات زنان در ترکیه و کوردستان
دیلان گوینچ ادامه داد: «در ترکیه، زنان به قتل می‌رسند. ما با سیستمی مبتنی بر دولت-ملت روبه‌رو هستیم که زن را نادیده می‌گیرد، در خانه حبس می‌کند و به ابژه بدل می‌سازد. جنبش آزادی‌بخش زنان با مبارزات بزرگ و پرداخت بهایی سنگین به دستاوردهایی رسیده، اما همواره با تلاش برای جرم‌انگاری مواجه بوده است. این نادیده گرفتن، بخشی از یک سیاست سیستماتیک و برنامه‌ریزی‌شده دولتی برای حذف زنان از سیاست و تمام عرصه‌های زندگی است. برای نمونه، سال ۲۰۲۵ 'سال خانواده' نام‌گذاری شده، اما شاهدیم که دقیقاً در همین سالی که به عنوان حفاظت از خانواده اعلام شده، زن‌کشی افزایش یافته است. نیت اصلی، حفاظت از زن نیست، بلکه سازماندهی سیستمی است که زن را در خانه محبوس و از مبارزه دور نگه دارد.»
اثبات توانایی در خط مقدم نبرد
دیلان گوینچ با اشاره به اینکه فلسفه «ژن، ژیان، آزادی» در شمال و شرق سوریه تجسم یافته است، خاطرنشان کرد: «شکل‌گیری دفاع مشروع زنان در روژاوا علیه تاریکی داعش، به جهان نشان داد که زنان برای حفاظت از زندگی خود می‌توانند در هر عرصه‌ای مبارزه و مقاومت کنند. آنان همواره می‌دانستند که چگونه با مبارزه در تمام عرصه‌های زندگی، موجودیت خود را حفظ کنند و در خط دفاع مشروع علیه داعش، توانایی خود را به جهان اثبات کردند.»
دیلان گوینچ همچنین با اشاره به «روند صلح و جامعه دموکراتیک» که با فراخوان رهبر خلق کورد، عبدالله اوجالان، آغاز شد، سخنان خود را این‌گونه به پایان برد: «ما معتقدیم که روند صلح و جامعه دموکراتیک تنها با آزادی زنان ممکن است. در جامعه‌ای که زن آزاد نباشد، نمی‌توان از آزادی سخن گفت. به همین دلیل، از تمام زنان می‌خواهیم با حمایت از روند جامعه دموکراتیک و اتحاد بر سر مسئله آزادی زن، یک خط مبارزه مشترک ایجاد کنند. هم‌زمان، یک زن‌کشی سیستماتیک در جریان است که با نسل‌کشی‌های زبانی و زیست‌محیطی همراه است. ما زنان می‌توانیم با سازماندهی در برابر سیاست‌های زندگی‌ستیز، این روند را معکوس کنیم.»
