صلح در گرو دموکراسی: ارزیابی کنشگران از روند تحولات ترکیه
گروهی از زنان کنشگر در حوزه‌های گوناگون، در گفتگو با خبرگزاری ما به ارزیابی آخرین تحولات «روند صلح و جامعه دموکراتیک» پرداختند. آنان تأکید کردند که راه حل نهایی در گرو مبارزه برای دموکراسی است.
الیف آکگول
استانبول- به دنبال فراخوان عبدالله اوجالان، رهبر خلق کورد، و در چارچوب روند «صلح و جامعه دموکراتیک»، حزب کارگران کوردستان (پ‌ک‌ک) طی مراسمی در سلیمانیه واقع در اقلیم فدرال کوردستان، سلاح را از میان برمی‌دارد. عبدالله اوجالان نیز در ادامه فراخوان ۲۷ فوریه، پیام دوم خود را با عنوان «صلح و جامعه دموکراتیک» از زندان امرالی منتشر کرد. در بیانیه ویدیویی او که پس از ۲۶ سال برای نخستین بار منتشر می‌شد، آمده است: «مرحله کنونی، اقدام عملی و برداشتن گام‌های نوین را ایجاب می‌کند. درک اهمیت تاریخی این مقطع، پایبندی به الزامات آن و برداشتن گام‌های ضروری برای پیشرفت، امری اجتناب‌ناپذیر است.»
به دنبال این فراخوان تاریخی، کنفدرالیسم جوامع کوردستان (ک‌ج‌ک) در دهم ژوئیه بیانیه‌ای منتشر کرد. در این بیانیه تأکید شده است: «ما مصمم هستیم گامی را که رهبر آپو از ما خواسته است، برداریم. این گام نوین را با در نظر گرفتن منافع خلق خود و دیگر خلق‌ها برمی‌داریم. اما باید دانست که این روند یک‌جانبه پیش نمی‌رود و تنها به اقدامات ما وابسته نیست. بنابراین، همه طرف‌ها باید با رویکردی درست، گام‌های لازم را بردارند.»
در همین راستا، شماری از کنشگران اجتماعی دیدگاه‌ها و انتظارات خود را از این روند با ما در میان گذاشته‌اند.
صلح راه را برای دموکراسی هموار خواهد کرد
اسین ایزل اویسال، دبیرکل سازمان «ما به قتل زنان پایان خواهیم داد»، یادآور شد که سخن گفتن از صلح در این سرزمین تازگی ندارد. به گفته او، تجارب پیشین نشان می‌دهد که طرح مسئله صلح در جامعه و فراگیر شدن آن، مسیر دموکراسی را هموارتر می‌کند. او با اشاره به تجمع «ابتکار زنان برای صلح» در آنکارا گفت: «ما از نقاط مختلف ترکیه گردهم آمدیم تا بیانیه مشترک خود را مقابل مجلس بخوانیم. این گردهمایی ثابت کرد که برای صلح، مسافت‌های طولانی بی‌معناست و همین حضور، گواه اهمیت حل این مسئله است.»
او در ادامه افزود: «امروز شاهدیم که حق انتخاب کردن و انتخاب شدن ما نقض و غصب می‌شود. اگرچه بازتاب این وضعیت در غرب ترکیه به تازگی نمایان شده، خلق کورد سال‌هاست با آن دست به گریبان است. شهرداران منتخب این خلق برکنار و به جای آنان بارها قیم گماشته شده است. ابراز عقیده سیاسی یا سخن گفتن به زبان مادری در دوره‌های گوناگون جرم تلقی شده و این روند همچنان ادامه دارد. استقرار صلح به معنای پایان تمام این بی‌عدالتی‌ها و برچیده شدن بسترهای آن است و به همین دلیل آن را بسیار ارزشمند می‌دانیم.»
عدالت اجتماعی و صلح باید در نظر گرفته شود
ایزل سزر، عضو هیئت مدیره اتحادیه کارگران مطبوعات (DİSK Basın-İş)، روند کنونی از میان بردن سلاح را نقطه عطفی تاریخی می‌داند که می‌تواند به دهه‌ها درگیری پایان دهد و حقوق شهروندی برابر را برای خلق کورد تضمین کند. به باور او، «برای صلحی پایدار، سکوت سلاح‌ها کافی نیست. باید اراده‌ای برای یک راه حل دموکراتیک شکل بگیرد تا خلق‌ها بتوانند با هویت، زبان و فرهنگ خود آزادانه زندگی کنند.» او افزود: «دولت باید به این مسئله نه فقط از زاویه امنیتی، بلکه با رویکرد عدالت اجتماعی و صلح بنگرد. مواجهه با گذشته پر از درگیری و تلاش برای تحولی که آینده را تضمین کند، امری ضروری است.»
ایزل سزر در پایان گفت: «ما به عنوان فعالان رسانه‌ای، مسئولیت دوگانه‌ای بر دوش داریم. باید هم راویان حقیقت باشیم و هم در اجتماعی کردن صلح بکوشیم. در فضایی که هر تلاشی برای صلح با انگ مجرمانه روبرو می‌شود و روزنامه‌نگاری جرم است، دفاع از آزادی بیان و بازتاب دادن ندای صلح‌خواهی خلق‌ها، وظیفه بنیادین ماست.»
راه‌حل در مبارزه برای دموکراسی است
سلما گورکان، معاون دبیرکل حزب کار (EMEP)، معتقد است تا زمانی که مسئله کورد حل نشود، تأثیرات آن از مرزهای سیاست داخلی ترکیه فراتر خواهد رفت.
او در ارزیابی خود می‌افزاید: «تحولات اخیر خاورمیانه، ترکیه و منطقه را به مرحله‌ای نوین وارد کرده است. تصمیم برای از میان بردن سلاح باید فرصتی برای تقویت مبارزات دموکراتیک تلقی شود. اما گفتمان دولت با عنوان "ترکیه بدون ترور" نه تنها به حل دموکراتیک مسئله کمکی نمی‌کند، بلکه ریشه اصلی آن را می‌پوشاند. یک راه حل صلح‌آمیز و دموکراتیک که بر حقوق برابر استوار باشد، علاوه بر تسریع روند دموکراتیزه شدن کشور، برگ برنده‌ای مهم را از دست قدرت‌های امپریالیستی و متحدان منطقه‌ای آنها خارج می‌کند. همان قدرت‌هایی که برای حفظ هژمونی خود، از دامن زدن به اختلافات مذهبی و ملی هیچ ابایی ندارند.»
او در پایان تأکید می‌کند: «اگرچه دولت برای حل مسئله کورد ناگزیر به برداشتن گام‌های حقوقی، سیاسی و اداری است، اما نباید فراموش کرد که راه حل نهایی در انحصار اقدامات دولت نیست. این پیروزی تنها از مسیر مبارزات دموکراتیک به دست خواهد آمد.»
ما به همان اندازه که صلح می‌خواهیم، خواهان برابری و دموکراسی نیز هستیم
سزین اوچار، معاون ریاست مشترک حزب سوسیالیست ستمدیدگان (ESP)، بر این باور است که «روند کنونی در کنار فرصت‌ها، خطراتی نیز به همراه دارد.» او هشدار می‌دهد: «دولت ترکیه در تلاش است تا تسلیم را بر جنبش کورد و همه نیروهای انقلابی و سوسیالیست تحمیل و آنها را تصفیه کند.» به گفته او، اگرچه جامعه ترکیه از سال ۲۰۱۵ «در محاصره یک تهاجم تصفیه‌گرانه» بوده است، اما این روند فرصت‌های جدیدی نیز ایجاد می‌کند: «امروز مسئله کورد به یک گفتگوی عمومی تبدیل شده است. این امر می‌تواند زهر شوونیسم و سوسیال‌شوونیسم را که سال‌هاست کارگران و زحمتکشان، به‌ویژه در غرب ترکیه، را مسموم کرده و آنها را از مسئله کورد دور نگه داشته است، خنثی کند. بنابراین، این روند فرصتی مغتنم برای سوسیالیست‌ها، میهن‌دوستان و انقلابیون است تا هم کارگران ترک را با قدرت بیشتری سازماندهی کنند و هم درباره حقوق دموکراتیک و ملی خلق کورد به عنوان یک طرف به رسمیت شناخته‌شده، سخن بگویند.»
او با انتقاد از بی‌عملی دولت در چند ماه گذشته، می‌گوید: «اینکه دولت گام قابل‌توجهی برنداشته، نشانه خوبی نیست. تا امروز هیچ اقدام ملموسی از سوی دولت ندیده‌ایم. جنبش کورد حرف خود را زده است و اکنون نوبت دولت ترکیه است که قدم پیش بگذارد، اما هنوز این کار را نکرده است.»
او برخوردهای اخیر با شهرداری‌های حزب جمهوری‌خواه خلق و بازداشت‌های روز جهانی کارگر و راهپیمایی افتخار را نشانه‌ای از نیات واقعی دولت در این روند می‌داند. سزین اوچار همچنین یادآوری می‌کند که مسائل کلیدی در مسیر حل مسئله کورد، همچون وضعیت زندانیان بیمار، قانون مبارزه با تروریسم و آزادی زندانیان سیاسی، همچنان به قوت خود باقی است.
به باور او، «نمی‌توان با خلق و ملت کورد مذاکره کرد اما همزمان در غرب کشور به فاشیسم دامن زد. این درک درستی از دموکراسی نیست.» با این حال، او تأکید می‌کند که شرایط کنونی خاورمیانه به این روند اهمیتی تاریخی بخشیده و حل مسئله کورد را به یک موضوع جهانی تبدیل کرده است. سزین اوچار در پایان بر لزوم توضیح این شرایط برای زحمتکشان ترک و کورد تأکید می‌کند: «ما صلح می‌خواهیم، اما به همان اندازه خواهان به رسمیت شناختن حقوق دموکراتیک ملت کورد، برابری و آزادی هستیم.»
روند باید برای جامعه تشریح شود
دکتر پینار سایپ، فعال حوزه بهداشت عمومی، بر اهمیت صلح برای سلامت جامعه تأکید می‌کند. او با اشاره به پیامدهای جنگ می‌گوید: «جنگ آسیب‌های روانی و اجتماعی عمیقی بر جای می‌گذارد و مشکلات اقتصادی نیز از نتایج غیرمستقیم آن است.» دکتر سایپ معتقد است که «فضای به دور از جنگ و درگیری، هم به ترمیم این آسیب‌ها کمک می‌کند و هم شرایط اقتصادی را بهبود می‌بخشد. به همین دلیل ما پزشکان، این روند را برای سلامت عمومی جامعه مفید ارزیابی می‌کنیم.» او همچنین بر لزوم شفافیت، پیشبرد روند در مجلس و «آگاه‌سازی و تشریح ابعاد آن برای مردم» به عنوان یک ضرورت تأکید کرد.
پیشرفت بدون وقفه این روند، نمونه‌ای برای جهان خواهد بود
اوزگه آکمان، سخنگوی حزب جنبش کارگری (EHP)، معتقد است که این روند «نتیجه مبارزات خلق کورد است و می‌تواند زمینه‌ساز گام‌های مهمی باشد.» به گفته او، حزبش از همان ابتدای دوره جدید قانون‌گذاری و پس از دست دادن نمایندگان حزب دم با دولت باغچلی، رهبر حزب حرکت ملی‌گرا، چنین ارزیابی‌ای داشته است. اوزگه آکمان با اشاره به اینکه تحولات جهانی، منطقه‌ای و داخلی، این وضعیت را قابل‌پیش‌بینی کرده بود، بر اهمیت دستیابی به نتایج مثبت تأکید می‌کند.
او می‌گوید: «مبارزات چندین ساله خلق کورد برای برابری، نمونه‌ای الهام‌بخش برای تمام گروه‌های جامعه است که با نابرابری دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. پذیرش موجودیت این خلق و رسیدن به مرحله از میان بردن سلاح پس از یک مبارزه طولانی برای صلح، بی‌تردید راه را برای تحولات بزرگ‌تر هموار خواهد کرد.»
اوزگه آکمان با انتقاد از رویکرد دولت حاکم می‌گوید: «در شرایطی که دولت هیچ راه‌حلی ارائه نمی‌دهد و فضای ضدموکراسی را تشدید می‌کند، موجی از ناامیدی جامعه را فرا می‌گیرد.» با این حال، او می‌افزاید که حل مسئله کورد می‌تواند کلید حل دیگر مشکلات کشور باشد. او با اشاره به «مزیت بزرگ مبارزات جنبش کورد که همواره در اتحاد با دیگر ستمدیدگان پیش رفته است»، این مبارزه را برای همه گروه‌های تحت ستم امیدبخش توصیف می‌کند. آکمان در پایان تأکید کرد: «پیشرفت بی‌وقفه این روند نه تنها برای خلق‌های ترکیه و خاورمیانه، بلکه برای حل بسیاری از بحران‌ها در جهانی که به آستانه جنگ رسیده، یک الگوی موفق خواهد بود.»