گاواره - روز گذشته ۳۰ شهریورماه ۱۴۰۳ هشتمین جشنوارەی کهن‌آواهای تنبور و موسیقی کوردی به همت و میزبانی خانەی تنبور روستای بانزلان پایان و مراسم اختتامیەی آن با شکوه هرچه تمامتر و شور و اشتیاق هنرمندان و هنردوستان و مهمانان برگزار شد.

در روز دوم و پایانی این جشنواره بخش مقام‌نوازی ردەی سنی نوجوانان از ساعت ۹ الی ۱۰:۳۰ و بخش مقام‌نوازی جوانان از ساعت ۱۰:۳۰ الی ۱۲ برگزار شد و طی آن هنرمندان و هنرجویان شرکت‌کننده در حضور داوران و تماشاگران به اجرای مقام‌های موسیقی درخواستی داوران پرداختند. طبق برنامەی پیشتر منتشرشده رٲس ساعت ۱٨ مراسم اختتامیەی جشنواره آغاز شد و طی آن هنرمندان دعوت شده اجراهای زیبایی داشتند که با تشویق و ابراز احساسات مهمانان روبرو شد و در نهایت این مراسم ساعت ۲۳ با اعلام هنرمندان برتر شرکت‌کننده در جشنواره پایان یافت.

 

جشنوارەی تنبور و خودمدیریتی جامعەی یارسان

هر بینندەی مهمانی با حضور در همایش‌ها، جشن‌ها و جشنوارەهای منطقەی یارسان متوجه نکتەی روشن و آشکاری می‌شود و آن این است که کوردهای یارسان خود سرزمین و جامعەی خود را اداره می‌کنند و سلطەی حکومت مرکزگرا بر آنان کمرنگ است. این جشنوارە نمودی از خودمدیریتی و خودسازماندهی جامعەی یارسان بود. از تٱسیس و ادارەی تماما مردمی خانەی تنبور گرفته تا برگزاری سالانەی جشنواره با تلاش و همت خود این مردم، همگی نشان از مدیریت مردم بر جامعەی خود و سرزمینشان دارد. با وجود این نیز هر مهمانی از دیگر مناطق روژهلات، بخش‌های دیگر کوردستان یا ایران بسیار مورد استقبال میزبانان و مردم منطقه قرار می‌گیرد و با فرهنگ والای خود جو بسیار سالم و دلنشینی را تجربه می‌کند.

 

جشنی برای هنرنمایی نوباوەگان

رویکرد جشنواره نسبت به «سن» رویکردی بسیار دمکراتیک و تبعیض‌زداست. این جشنواره که در سه ردەی سنی نونهالان، نوجوانان و جوانان برگزار می‌شود، در طی این هشت سال موجب رشد و نمو تنبورنوازانی فراوانی شده است که هر بینندەای از مشاهدەی هنرنمایی آنان متحیر می‌شود. بعضی از این هنرمندان هر ساله در جشنواره شرکت داشتەاند و به نوعی با جشنواره و در خانەی تنبور بزرگ شدەاند. یکی از تبعیض‌های موجود در جامعه «پیرسالاری» است که این رویکرد جشنواره در راستای تبعیض‌زدایی در این عرصه قرار دارد.

 

خانەای عاری از جنسیت‌زدگی

در خانەی تنبور و جشنوارەی کهن‌آواهای تنبور و موسیقی کوردی نگاه جنسیت‌زده و تبعیض جنسیتی به حاشیه رانده شده است. در این مرکز زنان چه از نظر پوشش و چه از نظر هنری بدون محدودیت به فعالیت می‌پردازند. حضور اکثریتی هر سالەی زنان جوان در میان نفرات برتر جشنواره و ظهور استعدادهایی همچون «دریا کاکایی» و «رها افضلی» در عرصەی موسیقی نتیجەی چنین نگاه عاری از تبعیضی است. در سراسر جشنوارەی امسال زنان بدون محدویت به نوازندگی و خوانندگی پوشش اختیاری پرداختند. در بخشی از مراسم اختتامیه گروه موسیقی «نیشتمان» از شهر مریوان به اجرای چند قطعه موسیقی پرداختند که خوانندەی گروه زنی جوان به نام «پرند رحمانی» بود که صدای دلنشین است بسیار مورد توجه تماشاگران قرار گرفت. «شورش سعیدزاده» مدیر گروه در ابتدای اجرایش عنوان کرد که «من خواننده نیستم و تنها به این دلیل با پرند همراهی - با صدای پایین - می‌کنم که مشکل شرعی نداشته باشد (با خنده)».

تٲمل در این سخن هر شنوندەای را به درک وضعیت و شرایط فعالیت هنری در ایران می‌رساند و تشویق تماشاگران در واکنش به این سخن نشان می‌داد که مردم نسبت به این مسئله درک بسیار بالایی دارند و هرگونه مبارزەای در راستای برابری را حمایت می‌کنند.

 

حضور هنرمندانی از سراسر روژهلات کوردستان

چه در بخش رقابت جشنواره، چه در اجراهای مراسم اختتامیه و چه به عنوان مهمان و تماشاگر، هنرمندان و هنردوستان از سراسر روژهلات کوردستان شرکت داشتند. گروه موسیقی نیشتمان از مریوان، گروه موسیقی «شاحوشین» از منطقەی یارسان، گروه دفنوازی «کیا» از کرماشان به سرپرستی هنرمندی «دنیا شهیدی»، هنرمندان «فواد یاره» از بوکان و «شورش محمودی» از مهاباد، شاعر سعید عبادتیان از شهر گیەلان برخی از هنرمندان حاضر در مراسم اختتامیه بودند. در بخش رقابت جشنواره نیز هنرمندانی از شهرهای ایلام، شاباد، گیەلان، کرماشان، همدان، روانسر، جوانرو و خود منطقەی یارسان شرکت داشتند.

 

درخشش زنان تنبورنواز جشنواره

در این جشنواره بیش از پنجاه هنرمند در دو بخش «بداهە‌نوازی» و «مقام‌نوازی» و در سه ردەی سنی نونهالان، نوجوانان و جوانان به رقابت پرداختند که طی آن در بخش مقام‌نوازی در گروه ب جوانان «مهسا لطفی» مقام اول و «یاسمین محمدی» مقام سوم را کسب کردند. در بخش مقام‌نوازی در گروه الف جوانان «رومینا نوروزی» مقام اول و «سارا کاکایی» مقام سوم را به دست آوردند. در بخش بداهەنوازی جوانان «دریا کاکایی» و «رها افضلی» مشترکا به مقام دوم رسیدند. همچنین در بخش مقام‌نوازی نونهالان «کیانا محمدیان» به عنوان مقام سوم برگزیده شد.

 

موسیقی کوردی باعث ارتباط بهتر جوامع می‌شود

در حاشیەی این مراسم با چند تن از زنان هنرمند شرکت‌کننده در جشنواره گفتگو داشتیم. یکی از این هنرمندان دینا عبدی بود که برای اولین بار در جشنواره شرکت می‌کرد. وی دربارەی خودش، خانەی تنبور و تٲثیری که بر هنرجویان می‌گذارد عنوان کرد: «خانەی تنبور نه تنها جای تنبورنوازان بلکه جای تمامی سازهای ایرانی و سازهای سنتی مثل تنبک، سرنا و غیره است. خانەی تنبور باعث شد که من شور و شوق بگیرم و بتوانم در جشنواره شرکت کنم، انرژی بگیرم و به تنبورنوازی ادامه دهم. نە تنها به من بلکه به همەی نوازندگان این شور و شوق را می‌دهد که در این مکان حضور یابند و نوازندگیشان را ادامه دهند و باعث پیشرفتشان شود. نزدیک به هشت سال است که استاد علی‌اکبر مرادی خانەی تنبور را تٲسیس نموده و هر ساله جشنواره را برگزار کرده که باعث پیشرفت نوازندگان سنتی شده است. برای من باعث افتخار است که جزو بداهەنوازان نوجوان بودم و براساس دو مقام «غریبی» و «هجرانی» بداهەنوازی‌ام را اجرا کردم. به عنوان یک زن کورد و نوازندەی تنبور باور دارم که موسیقی، موسیقی کوردی و مقامی باعث ارتباط بهتر جوامع در کل دنیا می‌شود».

 

این برابری ریشه در آیین یارسان و فرهنگ کوردی دارد

کانی سیمانی از شهر کرند نیز دیگر هنرمندی بود که مقابل دوربین ما قرار گرفت و دربارەی وضعیت زنان و مسئلەی جنسیت در جامعه به طور کلی و در خانەی تنبور به صورت ویژه گفت: «ساز تنبور تنها سازی است که خانه دارد و خانەی آن به لطف استاد علی‌اکبر مرادی در روستای بان‌زلان تٲسیس شده است. متٲسفانه همەی ما می‌دانیم که در جامعه بین موسیقی زنان و مردان تبعیضی وجود دارد و بان‌زلان تنها جایی است که این تبعیض را نمی‌بینیم و آزادی کامل برای موسیقی زنان و خوانندگی وجود دارد. واقعا اینجا همگی مانند خواهر و برادر در کنار همدیگر برای اعتلای نام تنبور تلاش می‌کنند. به لطف استاد مرادی اینجا کلاس‌های آموزش تنبورنوازی برای عموم برگزار می‌شود».

کانی سیمانی همچنین به ریشەهای این نگاە برابری‌خواهانه در آیین یارسان و فرهنگ کوردستان اشاره نمود و گفت: «برابری‌ای که در این منطقه و میان کوردهای کرماشان دیگر مناطق وجود دارد را ما حتی از رقص کوردی هم می‌توانیم متوجه شویم که زن و مرد برابر و در کنار همدیگر می‌رقصند، پایکوبی می‌کنند، زندگی می‌کنند. چه در کار و مشاغل و چه در زندگی [این برابری وجود دارد] و بخشی از این مسئله برمی‌گردد به آیین یارسان که در این منطقه مردم اکثرا به این آیین متعهدند و پیرو آن هستند. ما در آیین یارسان چه در مراسم نذر و نیار و چه در زندگی عادی برابری زن و مرد را می‌بینیم. در نذر و نیازهایی که صورت می‌گیرد مردان به یک صورت کمک می‌کنند، خرید می‌کنند و برگزاری مراسم و زن‌ها پشت جشن و حتی با درجەای بالاتر فعالیت می‌کند. پخت نان در دست زنان است. نکتەی دیگری هم که می‌خواهم بدان اشاره کنم این است که بخشی از این مسئله به ریشەی کوردها دارد. ما در زبان کوردی زن را «آفرت» می‌نامیم که به معنی آفریننده، یعنی بعد از خداوند باارزش‌ترین موجود در زمین برایمان زنانند که بعد از خداوند آفرینندەی دوم هستند».

 

ارزش نهادن به زنان در جشنواره را حفظ کردەاند

رومینا نوروزی هنرمند غیر کوردی است برای ششمین سال پیاپی در این جشنواره شرکت می‌کند و توانست مقام اول را در بخش مقام‌نوازی جوانان کسب کند. وی دربارەی این تجربه عنوان کرد: «تقریبا از ده سالگی شرکت در مسابقات موسیقی و تنبورنوازی را آغاز کردم. از سال ۱۳۹۷ به شرکت در این مسابقه شروع کردم و یکی از بهترین تجربەهای من شرکت در «جشنوارەی کهن‌آواهای تنبور» در روستای بان‌زلان در خانەی تنبور است که استاد علی‌اکبر مرادی عزیز زحمت برگزاری آن را می‌کشند. تشکر ویژەای از ایشان داریم که هم ارزش نهادن به زنان در جشنواره را حفظ کردەاند و برابری میان تمام شرکت‌کنندەها را برقرار کردەاند و همین‌طور اهمیتی که به شرکت‌کنندەها در همەی ردەهای سنی از کودکان تا بزرگسالان می‌دهند. از استاد گرامی و همین‌طور شما عزیزان خیلی تشکر می‌کنم».

مبینا نوروزی سخنانش را با پیامی زیبا دربارەی همبستگی به پایان برد و گفت: «من امسال مقام اول را در بخش مقام‌نوازی در گروه سنی جوانان الف را کسب کردم. در این جشنواره مهم نیست که چقدر قوی باشید، مهم این همبستگی و همکاری و همدلی است که با همدیگر دارند. به عنوان مثال اگر یکی از بچەها استرس یا تپش قلب دارد، بقیە او را آرام می‌کردند و خیلی ممنونم از رقبای عزیزم که پشت من بودند و من را حمایت کردند».