نقض نظام‌مند حقوق زندانیان از سوی دولت ترکیه
یتر ارل توما، ریاست مشترک انجمن حمایت از خانواده زندانیان با هشدار نسبت به نقض نظام‌مند حقوق زندانیان تأکید کرد: آنچه امروز در زندان‌ها می‌گذرد، به شکنجه‌ای سازمان‌یافته تبدیل شده است.
مدینه مامداوغلو
آمد - بر اساس گزارش مشترک چهار نهاد حقوقی و مدنی، از جمله کانون وکلای دیاربکر، انجمن حقوق بشر (İHD)، انجمن (ÖHD) و انجمن حمایت از خانواده زندانیان (TUAY-DER)، وضعیت پنج زندان منطقه در شرایط بحرانی قرار دارد. بررسی‌های میدانی و مصاحبه با زندانیان در زندان‌های ارزنجان، ارزروم، آمد، ملتی و خارپت، از نقض گسترده حقوق انسانی حکایت دارد.
این گزارش به‌ویژه در مورد وضعیت زندانیان زن هشدار می‌دهد. مشکلات این گروه از زندانیان نه‌تنها بدون راه‌حل باقی مانده، بلکه آنها با رفتارهای غیرانسانی مانند بازرسی‌های برهنه در هنگام ورود و خروج مواجه هستند. علاوه بر این، زندانیان با محدودیت‌های جدی در انتقال به بیمارستان روبرو هستند و با وجود بازرسی‌های مکرر اتاق‌ها و استفاده از دستبند دوگانه، حتی از دسترسی به آب آشامیدنی سالم و غذای کافی نیز محروم شده‌اند.
«در زندان‌های زنان شکنجه به رویه‌ای نظام‌مند تبدیل شده است»
گزارش تفصیلی از وضعیت زندان‌های زنان، الگوی مشترکی از نقض حقوق بنیادین را در تمامی زندان‌ها نشان می‌دهد. در زندان‌های زنان آمد، ارزروم و ارزینجان، هرگونه تلاش زندانیان برای بیان مشکلات با واکنش تنبیهی روبرو می‌شود. علاوه بر این، زندانیان از حقوق اولیه فرهنگی نیز محروم شده‌اند؛ به طوری که کتاب‌ها و لوازم تحریر ارسالی برای آنها به طور مرتب ضبط می‌شود.
نمونه‌های تکان‌دهنده‌ای از تبعیض و فشار روانی نیز در این گزارش به چشم می‌خورد. در زندان زنان ارزنجان، زندانیانی که به زبان ترکی تسلط ندارند، مورد بازخواست و تحقیر قرار می‌گیرند. در زندان زنان آمد نیز، حق ارتباط زندانیان با دنیای بیرون به شدت محدود شده و اکثر نامه‌های ورودی و خروجی آنها مشمول سانسور می‌شود.
به گفته یتر ارل توما، ریاست مشترک انجمن حمایت از خانواده زندانیان و محکومان (TUAY-DER)، تلاش‌های قانونی برای پیگیری حقوق نقض‌شده زندانیان به نتیجه نرسیده است. وی با ابراز نگرانی عمیق، تأکید کرد که دامنه این نقض حقوق فراتر از محیط زندان رفته و خانواده‌های زندانیان را نیز تحت تأثیر قرار داده است.
محرومیت از حقوق اولیه انسانی: از کمبود غذا تا آب آلوده
یتر ارل توما در تشریح وضعیت بحرانی زندان‌ها، از نقض گسترده حقوق اولیه زندانیان پرده برداشت. به گفته وی، این وضعیت در تمامی زندان‌ها، اعم از زندان‌های زنان و مردان، به طور یکسان جریان دارد و حق حیات زندانیان را به طور جدی تهدید می‌کند. وی در تشریح وضعیت زندان آمد، به نقض مکرر حقوق اساسی اشاره کرد: زندانیان در مسیر بیمارستان مجبور به بازرسی برهنه می‌شوند، سلول‌ها به طور غیرقانونی هفته‌ای دو بار بازرسی می‌شوند و وسایل شخصی زندانیان بدون هیچ دلیلی مصادره می‌شود.
یتر ارل توما در ادامه به مشکلات اساسی‌تری نیز اشاره کرد. به گفته وی، زندانیان از دسترسی به آب آشامیدنی سالم محروم هستند و غذای توزیع شده نه تنها ناکافی است، بلکه از کیفیت بهداشتی مناسبی نیز برخوردار نیست. وضعیت در زندان ارزینجان حتی وخیم‌تر است، جایی که زندانیان زن به دلیل مقاومت در برابر بازرسی‌های غیرقانونی، شش ماه از حق درمان و مراجعه به بیمارستان محروم شده‌اند. وی تأکید کرد که این نقض حقوق در تمام زمینه‌ها، از تغذیه گرفته تا خدمات درمانی و فضای اجتماعی، به رویه‌ای معمول در همه زندان‌ها تبدیل شده است.
سانسور نامه‌ها و تشدید محدودیت‌ها؛ زندانیان در انزوای کامل
یتر ارل توما در تشریح عمق فاجعه در زندان‌ها، از رسیدن نقض حقوق به سطح انزوای کامل سخن گفت. به گفته وی، نامه‌های به زبان کوردی یا ماه‌ها بدون رسیدگی نگه داشته می‌شوند یا اصلاً به دست زندانیان نمی‌رسند. حتی نامه‌های دیگر نیز پس از سانسور شدید به زندانیان تحویل داده می‌شوند. این محدودیت‌ها تا جایی پیش رفته که حتی ساده‌ترین وسایل شخصی مانند موچین از زندانیان زن گرفته می‌شود. توما با اشاره به وخامت وضعیت بیماران در زندان، از برخورد غیرانسانی مدیریت و کارکنان اداری و ممانعت خودسرانه از درمان زندانیان خبر داد.
در ادامه، یتر ارل توما به گسترش دامنه این نقض حقوق به خارج از زندان‌ها اشاره کرد. به گفته وی، خانواده‌های زندانیان نیز از این وضعیت در امان نیستند و هرگونه اعتراض آنها برای افشای این شرایط، با سرکوب مواجه می‌شود. وی با درخواست از وزارت دادگستری برای مداخله فوری در این وضعیت، تأکید کرد: «خواسته مشترک خانواده‌ها و زندانیان، پایان دادن به این روند غیرقانونی است.»
تلاش برای خاموش کردن صدای اعتراض؛ «می‌خواهند کسی نبیند، نشنود و نگوید»
یتر ارل توما در بخش پایانی سخنانش، تصویر جامعی از وضعیت نگران‌کننده زندان‌ها ارائه کرد. بر اساس گزارش‌های رسیده از خانواده‌های زندانیان، بیشترین شکایت‌ها مربوط به بدرفتاری و توهین‌های مکرر مدیریت زندان‌ها نسبت به زندانیان و خانواده‌های آنهاست. این رفتارها از مرز آزار کلامی فراتر رفته و به خشونت فیزیکی نیز کشیده شده است. حتی در موارد متعددی، زندانیان به دلیل مصرف غذاهای نامناسب دچار مسمومیت شده‌اند.
وی با اشاره به بی‌توجهی سیستماتیک به درخواست‌های زندانیان افزود: «هیچ درخواستی، حتی برای مراجعه به بیمارستان یا انتقال به زندان دیگر، پذیرفته نمی‌شود.» یتر ارل توما در ادامه به تلاش‌های مدنی برای تغییر این وضعیت اشاره کرد: «ما هفته‌ها مقابل زندان‌ها تجمع کردیم تا صدای اعتراض به این انزوا و نقض حقوق را به گوش مسئولان برسانیم. اما حتی تجمع مسالمت‌آمیز مادران نیز با مانع‌تراشی روبرو شد. هدف آشکار است: می‌خواهند این نقض حقوق و شکنجه‌ها نامرئی بماند و کسی از آن سخن نگوید.»