مین قاتل خاموش کودکان
درحال حاضر ایران جزو ۳ کشور دارای بیشترین اراضی آلوده به‌مین در جهان است که بالغ بر ۴۲ هزار کیلومترمربع از اراضی آن آلوده به مینهای عمل‌نکرده است. استان‌هاى ایلام، خوزستان، کرماشان و اورمیە و سنە به ترتیب آلوده‌ترین نقاط مین‌گذاری شدە هستند.
سایدا شیرزاد
مرکز خبر- مین، تنها کِشته‌ای است که درو نمی‌شود مگر به قیمت جان یا بخشی از جان یک انسان! با این حساب آیا می‌توان گفت میلیون‌ها مین خنثی نشده روی زمین، ستاندن جان میلیون‌ها انسان را به انتظار نشسته‌اند؟ و نیز آیا می‌توان گفت تا وقتی حتی یک مین خنثی نشده روی زمین باقی مانده، جنگ در سراسر گیتی پایان نیافته است؟
شمار مین‌هایی که در سراسر جهان پخش شد‌ه‌اند روشن نیست، اما گمان زده می‌شود که تا سال ۱۹۹۷، یعنی زمان ممنوع شدن مینهای زمینی، حدود ۱۱۰ میلیون مین در بیش از ۷۰ کشور کار گذاشته شده باشند.
روز جهانی آگاهی از خطرات مین
سال ٢٠٠۵، مجمع عمومی سازمان ملل متحد، روز ۴ آوریل را به نام «آگاهی از مخاطرات مین» نامگذاری کرد. طبق اعلام نهادهای بین‌المللی، در حال حاضر در زمین‌های حدود ۶۰ کشور جهان، مینهای ضد نفر کاشته شده و همچنان جان شهروندان غیرنظامی در این کشورها که اغلب، کشورهای درگیر جنگ و مخاصمات بین‌المللی هستند، بابت عواقب مرگبار انفجار این قاتلان کوچک، در معرض خطر است.
در حالی که طی دو دهه اخیر، تعداد امضاکنندگان پیمان اتاوا (معاهده‌ای که اجرای آن از مارس ١٩٩٩ با امضای ١٣٣ کشور جهان با تاکید بر منع استفاده، نگهداری، ساخت و جابه‌جایی مین ضد نفر و نابودی این نوع از مین‌ها آغاز شده)، به بیش از ١۵٠ کشور افزایش یافته، هنوز ۳۱ کشور عضو سازمان ملل متحد از جمله آمریکا، روسیه، چین، ایران، امارات متحده عربی، اسراییل، هند، عربستان سعودی و... عضو پیمان اتاوا نیستند که این امتناع از عضویت می‌تواند به معنای تداوم روند ساخت، نگهداری، خرید و فروش مینهای ضد نفر توسط کشورهایی باشد که حاضر نیستند به این معاهده بین‌المللی ملحق شوند.
مین چیست؟
مین مقداری ماده منفجره یا ماده دیگری است که در محفظه‌ای فلزی، چوبی یا پلاستیکی در اندازه‌های گوناگون قرار دارد و برای نابودی هر چیزی اعم از خودروها، کشتی‌ها، قایق‌ها، هواپیماها و زخمی کردن افراد به‌کار می‌رود.
بر اساس تعریف مندرج در پیمان اتاوا مین هر وسیله‌ای است که روی سطح زمین یا زیر خاک قرار می‌گیرد و طوری طراحی شده که در اثر حضور، نزدیکی و یا با تماس یک فرد منفجر شود.
طبق آمار منتشره، در حال حاضر ۱۲۰ تا ۱۴۰ میلیون مین در جهان کار گذاشته شده که ۴ میلیون آن باقی‌مانده جنگ جهانی دوم است. سرعت مین‌گذاری ۴ برابر بیش از سرعت خنثی‌سازی مین‌ها است و گردآوری مینهای کارگذاشته شده کنونی به ۳۰۰ میلیارد دلار هزینه و هزار سال زمان نیاز دارد.
ایران در زمره کشورهای دارای بیشترین اراضی آلوده به مین
درحال حاضر ایران جزو ۳ کشور دارای بیشترین اراضی آلوده به‌مین در سراسر جهان است که بالغ بر ۴۲ هزار کیلومترمربع از اراضی آن آلوده به مینهای به‌جامانده و عمل‌نکرده جنگ عراق علیه ایران است و بیش از ۴ میلیون و ٢٠٠ هزار هکتار از خاک ۵ استان ایران آلوده به مین است.
استان‌هاى ایلام با مساحت ١ میلیون و ۷۰۰ هزار هکتار، خوزستان با مساحت ١ میلیون و ۳۸۰ هزار هکتار، کرماشان با مساحت ۶۹۱ هزار هکتار، اورمیه با مساحت ۵۹ هزار هکتار و سنه با مساحتى به وسعت ١ هزار و ۴۸۰ هکتار، بنا به تحقیق انجمن حمایت از مصدومین مین ایران، به ترتیب آلوده‌ترین نقاط ایران از این منظر به‌حساب مى‌آیند.
زمانى که قطعنامه شماره ۵۹۸ در‌سال ۱۳۶۸ بین دو کشور ایران و عراق به امضا رسید، ملت کورد در کوردستان و ملت عرب در اهواز که ۸ سال تمام زیر آتش بودند، جشن گرفتند؛ چراکه گمان مى‌کردند که تاریخ آلام و دردهایشان به پایان رسیده اما متوجه نبودند که جنگ همچنان در این مناطق وجود دارد.
طبق اعلام معاون مهندسی و پدافند غیر عامل وزارت دفاع، مرکز مین‌زدایی از بدو تاسیس (از سال ١٣٨۴) تاکنون بیش از ۲ میلیون انواع مین و نزدیک به یک میلیون انواع مهمات عمل‌نکرده از جمله بمب‌ها، گلوله‌ها، خمپاره‌ها و نارنجک‌ها را کشف و منهدم و حدود ٩۵ درصد از اراضی آلوده به مین را پاکسازی کرده است.
این در حالی است که هر ساله شماری از مردم آن مناطق بر اثر انفجار مین دچار حادثه می‌شوند، جان خود را از دست داده و یا با شدت زیادی زخمی می‌شوند.
از طرفی، تغییرات جوی و جابه‌جایی و فرسایش خاک طی ۴ دهه گذشته، باعث تغییر مکان مین‌ها شده و به همین سبب، هیچ نقطه از خاک نوار مرزی در ۵ استان ذکر شده، نمی‌تواند به‌طور کامل پاک از مین تلقی شود چرا که مهم‌تر از اعلام مسئولان نهادهای نظامی، وجود تجهیزات و ادوات پیشرفته برای پاکسازی صددرصدی است که نیروهای پاکسازی در ایران، هیچگاه به‌طور کامل به این ادوات پیشرفته مجهز نبوده‌اند ضمن آنکه نقشه مینهای کاشته شده توسط نیروهای بعثی در خاک ایران هم هیچگاه در اختیار دولت‌های جمهوری اسلامی ایران قرار نگرفت.
مین در کمین کولبران و کودکان
بی‌توجهی حاکمیت ایران به استان‌های مین‌گذاری شده و به ویژه شهرهای روژهلات کوردستان، در تمامی زمینه‌ها عرصه‌ی زندگی را بر ساکنان این مناطق تنگ کرده است.
عدم ایجاد شغل در این شهرها، منجر به روی آوردن ساکنین این مناطق به شغل‌های پرخطری همچون کولبری شده است که در این راستا کولبران در معرض خطرات جدی و به خصوص رفتن بر روی مین قرار می‌گیرند. از طرفی، بارندگی، جابه‌جایی لایه‌های خاک در طول سال‌ها منجر به جابه‌جایی مین‌ها و نیز بالا آمدن آنها از زیرزمین بر روی زمین شده است که این مهم خطر انفجار مین را بیش از پیش ممکن کرده است.
طبق قانون و مصوبات موجود در قوانین دولت ایران، نهادهای نظامی موظفند در مناطق مسکونی، مراتع یا زمین‌های کشاورزی ۵ استان آلوده که خطر باقی ماندن مین و مهمات منفجر نشده وجود دارد، علایمی برای هشدار به ساکنان نوار مرزی نصب کنند و در صورت تخلف، قربانی انفجار مین یا بازماندگان او برای احقاق حق به کمیسیون ماده ٢ فرمانداری‌ها ارجاع می‌شوند تا طبق قانون، تحت پوشش خدمات قرار بگیرند.
این در حالی است که به دلایل تعلل غیرقابل توجیه در فرمانداری‌ها برای تشکیل پرونده و همچنین منتسب کردن بسیاری از قربانیان مین به کولبری و قاچاق‌بری و تردد غیرمجاز در نوار مرزی، بسیاری از قربانیان و بازماندگان ایشان از دسترسی به حقوق انسانی، درمانی، حمایتی و معیشتی بازمانده‌اند.
بعلاوه، نبود مکان‌های تفریحی برای مردم و به خصوص کودکان منجر به پناه آوردن آنها به کوه‌ها شده است. بی‌توجهی دولت در خنثی‌سازی مین‌ها و نیز عدم استفاده از نمادهای آگاهی‌سازی برای مردم آن مناطق سبب می‌شود کودکان نیز در معرض خطر جدی قرار بگیرند. به طوری که در دی ماه سال ١۴٠٠، انفجار یک مین ضدنفر در منطقه‌ی مرزی كنجان چم از توابع شهرستان مهران، منجر به مصدومیت شدید ۴ کودک شد.