ز. پینار ارول

استانبول - در روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان در ۲۵ نوامبر، زنان در بسیاری از کشورهای جهان با اعتراضاتشان به خیابان‌ها آمدند. در ترکیه نیز این روز همچون گذشته با ممنوعیت‌ها همراه بود. عصر دوشنبه که برای راهپیمایی ۲۵ نوامبر فراخوان داده شده بود، پلیس استانبول با تمام نیرو در حالت آماده‌باش بود. با این حال، حضور گسترده پلیس نتوانست مانع فریاد اعتراض زنان به زبان‌های مختلف شود.

از ظهر، خروجی تونل در بی‌اوغلو که محل تجمع اعلام شده بود، در اشغال پلیس و سپس در محاصره کامل قرار گرفت. خودروهای متعدد بازداشت، ماشین‌های آب‌پاش و خودروهای پلیس در اطراف تونل در رفت‌وآمد بودند، گویی نیروی پلیس برای مقابله با یک تهاجم دشمن آماده می‌شد. مترو از ساعت ۱۵:۰۰ در ایستگاه‌های نزدیک به این نقطه بدون توقف حرکت می‌کرد.

 

دانش‌آموزان به خانه فرستاده شدند

در تمام مدارس منطقه بی‌اوغلو، دانش‌آموزان زودتر از معمول، در ساعت ۱۲:۳۰ به خانه فرستاده شدند و این تصمیم همان روز به والدین اطلاع داده شد. با نزدیک شدن به ساعت تظاهرات عصر، پلیس نخست با گروه کوچکی از زنان که با وجود مسدود بودن راه‌ها به خیابان استقلال رسیده بودند، برخورد کرد. پس از راهپیمایی کوتاهی در خیابان، میان معترضان و پلیس درگیری رخ داد.

 

حمله به زنان

هنگامی که زنان قصد داشتند از خیابان استقلال به سمت چپ بروند تا به گروه‌های دیگر در کاراکوی بپیوندند، پلیس اصرار داشت آنها را از سمت راست خیابان خارج کند. پس از مشاجره و با وجود پذیرش زنان برای خروج از سمت راست، پلیس به بهانه سردادن شعارهای «ساکت نمی‌شویم، نمی‌ترسیم، اطاعت نمی‌کنیم» و متعاقب آن شعار «ژن، ژیان، آزادی»، گروه را متفرق کرد و اولین بازداشت‌ها را انجام داد.

گولسرن گونگوردو، دبیر زنان خبر-سن که در محل حاضر بود، به عملکرد پلیس اعتراض کرد: «نیروهای امنیتی که وظیفه محافظت از زنان را دارند، کوشیدند صدای آنها را خفه کنند و با خشونت آنها را در ۲۵ نوامبر به سکوت وادارند. در حالی که ما می‌خواستیم با دوستان زن خود دیدار کنیم و به زنان در کاراکوی بپیوندیم، آنها مانع ما شدند. ما را با خشونت و کشان‌کشان از خیابان‌ها بیرون و دوستانمان را بازداشت کردند.»

 

پس از بسته شدن همه مسیرها، نقاط تجمع جدیدی مشخص شد

در پی آن، همراه با زنانی که به این ترتیب از خیابان استقلال بیرون رانده شده بودند، از راه شیشانه و پس از پیمودن مسیرهای طولانی به کاراکوی رسیدیم. در استانبول، سال‌هاست که پلیس به‌ویژه در روزهای ۸ مارس و ۲۵ نوامبر، تمام راه‌های منتهی به مرکز شهر را به روی تظاهرات زنان می‌بندد، و زنان در گذر از این موانع و پیدا کردن یکدیگر کارکشته شده‌اند. هنگامی که تونل و خیابان استقلال به محاصره درآمد، تظاهرکنندگان کاراکوی را برای گردهمایی انتخاب کردند. در نهایت، گروهی از زنان موفق شدند در میدان اسکله کاراکوی دور هم جمع شوند، پلاکارد اعتراضی را به نمایش بگذارند و بیانیه‌شان را قرائت کنند.

جلوی گروه دیگری در ورودی یوکسک کالدیریم گرفته شد. در حالی که کاملاً در محاصره پلیس بودند، خبرنگاران تا حد امکان از آنها دور نگه داشته شدند. با این حال، زنان بیرون از محاصره پلیس نیز جمع شدند و فضای بیرون از محاصره نیز تا واپسین ساعات به محل تظاهرات تبدیل شد.

به گزارش پلتفرم زنان ٢۵ نوامبر، ١۶٩ زن که در این گردهمایی شرکت کرده بودند، توسط پلیس استانبول همراه با ضرب و شتم و شکنجه دستگیر شدەاند.  

 

زنان اعتراض کردند

زنی به نام آسیه در این نقطه، تک‌نفره در برابر پلیس‌هایی که برای جلوگیری از نزدیک شدن به زنان محاصره شده صف کشیده بودند، به اعتراض ایستاد. دریافتیم که آسیه با روسری سفیدش که تنها مقابل پلیس ایستاده و اعتراض می‌کرد، از اسنلر آمده است. او گفت که روز پیش نیز در اعتراض به قیم در اسنلر حضور داشته و افزود: «پلیس آنجا هم مانع قرائت بیانیه شده است.»

در این لحظه، توجه ما به گردشگران بسیاری جلب شد که در تلاش برای بازگشت به هتل‌هایشان، کنجکاوانه نظاره‌گر رویدادها بودند. پلیس برای مدتی طولانی از بازداشت خودداری می‌کرد و می‌کوشید از نمایش خشونت معمول بپرهیزد. در میان ده‌ها خودروی پلیس عبوری از خیابان، خودروی پلیس گردشگری نیز به چشم می‌خورد.

مذاکرات طولانی این گروه با پلیس برای پیوستن به جمعیتی که برای قرائت بیانیه در میدان اسکله گرد آمده بودند، بی‌نتیجه ماند. ساعاتی بعد، پلیس مداخله کرد و شماری از معترضان را بازداشت کرد. در نهایت، در این ۲۵ نوامبر که هزاران پلیس در آن حضور داشتند، نه منع تظاهرات و نه منع شعارها، به‌ویژه «ژن، ژیان، آزادی» کارساز نبود... زنان بار دیگر موفق شدند در قلب شهر یکصدا فریاد برآورند.

 

زنان شرکت‌کننده در تظاهرات چه می‌گویند؟

به دلیل ممانعت از ورود به نقطه تجمع پیش از ساعت تظاهرات، زنان در گروه‌های مختلف می‌کوشیدند در خیابان‌های اطراف یکدیگر را بیابند. ما نیز در این خیابان‌ها می‌گشتیم و با برخی از آنها گفت‌وگو می‌کردیم. چرا در ۲۵ نوامبر به خیابان آمده‌اند؟ درباره محاصره پلیس و ممنوعیت شعار «ژن، ژیان، آزادی» چه می‌اندیشند؟

لارا، سخنان خود را با این جمله آغاز می‌کند که «دلیل حضور ما در ۲۵ نوامبر، اعتراض به خشونت علیه زنان است» و چنین ادامه می‌دهد: مسئله تنها خشونت فیزیکی نیست، خشونت‌های روانی و جنسی هم هست. نظام مردسالار ما را به خاطر زن بودن و هویت زنانه‌مان در تنگنا قرار می‌دهد و سرکوب می‌کند؛ به همین دلیل ما همچنان به اعتراض در خیابان‌ها ادامه خواهیم داد. بیشترین ضربه همیشه در خیابان‌ها به ما وارد می‌شود، اما خیابان‌ها متعلق به ماست. هر قدر هم که بخواهند ما را بترسانند، عقب‌نشینی نخواهیم کرد. در مورد محاصره پلیس، بله، دولت کار خودش را می‌کند، ولی ما زنان این را نمی‌پذیریم. این یک سازوکار سرکوب است، اما ما پیوسته با آن مخالفت خواهیم کرد. ممنوعیت شعار «ژن، ژیان، آزادی» بر مبنای سیاست تبعیض، سرکوب و ارعاب وضع شده، و این واقعاً علیه هویت زنان است. وقتی می‌بینیم این شعار در بسیاری از نقاط جهان، از هند تا آمریکا سر داده می‌شود، ممنوعیت آن در ترکیه هم به معنای سرکوب جنبش زنان است و هم سرکوب کوردها. وقتی همین شعار به ترکی سر داده می‌شود، اعتراضی نیست اما همین که به کوردی بیان می‌شود، ممنوع می‌شود؛ این آشکارا نشان از نژادپرستی دارد. به همین دلیل، ما همچنان از پذیرش چنین رویکردهایی سر باز خواهیم زد.»

 

«برای دفاع از هویتمان اینجا هستیم»

فیلیز، از دیگر شرکت‌کنندگان در تظاهرات می‌گوید: «ما در ۲۵ نوامبر برای دفاع از کار، تن و هویتمان اینجا هستیم. نظام مردسالار زندگی را در همه عرصه‌ها برای زنان تنگ می‌کند. ما در خیابان و خانه، همیشه، از نزدیک‌ترین مردان گرفته تا خشونت دولتی در خیابان، با زنجیره‌ای از خشونت روبروییم. ما برای نه گفتن به این خشونت و اعتراض به آن در خیابانیم و در خیابان خواهیم ماند. وقتی به خشونت پلیس در اینجا می‌نگریم، می‌بینیم دولت وظیفه‌اش را انجام می‌دهد. ما به این، خشونت مردسالار دولتی می‌گوییم. این شکل‌گیری خشونت علیه زنان از سوی دولت و تلاشی برای کمرنگ کردن حضور ما در خیابان است. درباره شعار 'ژن، ژیان، آزادی'، آری، این به مسئله کورد مربوط می‌شود. این زخم و نقطه ضعف دولت است. شعاری که از مهسا امینی برخاست و جهانی شد را به دلیل تعلق به یک هویت و یک ملت ممنوع می‌کند. این دو رویه دارد: نخست ممنوعیت زبان و فرهنگ یک ملت، و دوم معنای 'زن، زندگی، آزادی'. اینجا سرکوبی دوگانه در جریان است.»

 

«برای امید به نیرومند شدن اینجا هستیم»

نوران می‌گوید: «ما در خیابانیم چون امروز یکی از روزهایی است که باید سازمان‌یافتگی‌مان را نشان دهیم.» او معتقد است که ممنوعیت شعار «ژن، ژیان، آزادی» نمایشی از سرکوب سیاسی است. زینب نیز می‌گوید: «ما خشونت فزاینده را می‌بینیم و برای همبستگی اینجاییم. من اینجا هستم چون امیدوارم تأکید شود که تنها نیستیم و امیدوارم نیرو بگیریم.»

سودا، یکی دیگر از شرکت‌کنندگان می‌گوید: «ما برای حقوق زنان و مبارزه اینجاییم. در سال‌های گذشته تظاهرات بسیاری اینجا برگزار شد و مشکلی پیش نیامد. بعدها فشارها را افزایش دادند و محدودیت‌ها را بیشتر کردند. ممنوعیت شعار 'ژن، ژیان، آزادی' خود محرک خشونت علیه زنان است. در نهایت این شعار 'زن، زندگی، آزادی' است. نمی‌دانم از نظر چه کسی بد است. شاید چون کوردی است آن را ممنوعش کرده‌اند.»