فریاد صلح یک زن: پژواک مبارزه‌ای جهانی برای آزادی
هولیا آلوکمن، عضو جنبش زنان آزاد (ت‌ژ‌آ)، با تأکید بر مبارزه مشترک زنان کورد و فمینیست برای صلح، گفت: «فریاد یک زن برای حقوق و صلح، نه تنها برای خود، بلکه برای تمام زنان جهان است.»
آرژین دیلک اونجل
آمد- زنان همواره در خط مقدم آسیب‌های ناشی از جنگ و درگیری قرار دارند و اغلب به عنوان «ابزاری برای انتقام از دشمن» مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرند. در جغرافیای جنگ‌زده، زنان کشته می‌شوند، پیکرشان در معرض دید عموم قرار می‌گیرد، هدف تجاوز قرار می‌گیرند، به فحشا کشیده می‌شوند و در فقری عمیق فرو می‌روند.
زنانی که سال‌هاست زخم‌های عمیق جنگ را بر روح و روان خود حمل می‌کنند، تاریخچه‌ای طولانی در مبارزه برای دستیابی به صلحی شرافتمندانه دارند. نمونه‌های جهانی در کشورهایی چون کلمبیا، سوریه، ایرلند شمالی و آفریقای جنوبی، گواه مقاومت زنان برای پایان دادن به مخاصمات و آغاز فرایندهای مذاکره است.
لاینحل ماندن مسئله کورد، همچون دیگر مناطق درگیر جنگ، به بحران‌های گسترده‌ای در عرصه‌های مختلف دامن زده است. علی‌رغم فرصت‌های متعدد برای حل این مسئله، هیچ‌یک به کار گرفته نشد و آتش جنگ شعله‌ورتر گشت.
فراخوان «صلح و جامعه دموکراتیک» از سوی رهبر خلق کورد، عبدالله اوجالان، در ۲۷ فوریه، چشم‌انداز نوینی را گشود. در پاسخ به این فراخوان، حزب کارگران کوردستان با برگزاری دوازدهمین کنگره خود در روزهای ۵ تا ۷ مه ۲۰۲۵، تصمیم به توقف فعالیت‌های نظامی خود گرفت. این تحولات، گفتمان صلح را بار دیگر در فضای سیاسی کشور زنده کرد.
برای بررسی نقش زنان در فرایند حل مسئله کورد، مذاکرات صلح و چشم‌انداز آنان برای صلحی پایدار، با هولیا آلوکمن، عضو جنبش زنان آزاد (ت‌ژ‌آ)، به گفتگو نشسته‌ایم.
هولیا آلوکمن با تأکید بر اینکه زنان اگرچه در آغاز جنگ‌ها نقشی ندارند اما بزرگ‌ترین قربانیان آن هستند، به رنج‌های بی‌شمار زنان کورد در جریان دهه‌ها جنگ و درگیری اشاره می‌کند.
روندهای درگیری و کوچ
«جمهوری ترکیه بر بنیان انکار، آسیمیلاسیون و نادیده‌انگاری بنا شده و همواره با قیام‌های مردمی روبرو بوده است. در قیام‌هایی چون شیخ سعید، درسیم و کوچگیری، این زنان بودند که سنگین‌ترین بها را پرداختند. اگر دوران پرالتهاب پس از دهه ۱۹۹۰ را در نظر بگیریم، با واقعیت کوچ اجباری ناشی از درگیری‌های نظامی روبرو می‌شویم. زنان وادار به ترک روستاها و کاشانه خود شدند. آنان از ریشه‌های فرهنگی و زبانی خود کنده شده و از هویت و سرزمین مادری‌شان دور افتادند. زنی که پیش از این نیز به دلیل زن بودن رنج می‌برد، هنگامی که به اجبار به سرزمینی دیگر کوچانده شد، این بار به دلیل هویت دوگانه‌ی کوردی و زن بودن، با ستمی مضاعف روبرو گشت.»
«در دهه ۹۰، ابزارهایی چون تجاوز در بازداشتگاه‌ها، شکنجه زنان حین تخلیه روستاها، و تهدید مردان بازداشتی از طریق خانواده‌هایشان، به روشی سیستماتیک برای درهم شکستن مقاومت زنان و کل جامعه بدل شد. در آن شرایط، به دلیل شدت خشونت دولتی، دیگر اشکال خشونت اجتماعی مانند ازدواج کودکان، ازدواج اجباری و خشونت خانگی، در حاشیه قرار می‌گرفت. با این همه، در تمامی آن سال‌ها، فریاد صلح‌خواهی زنان کورد، چه به شکل سازمان‌یافته و چه فردی، هرگز خاموش نشد.»
زنان کورد با مقاومت، سیاست‌های آسیمیلاسیون را به چالش کشیدند
«زنان کورد با مقاومتی جانانه، سیاست‌های سیستماتیک آسیمیلاسیون دولت ترکیه را خنثی کرده و از فرهنگ خود در هر شرایطی پاسداری کردند. از دهه ۹۰ میلادی، سخن گفتن درباره جنایت تجاوز در بازداشتگاه‌ها، همواره برای زنان امری فوق‌العاده دشوار بوده است. با این حال، حتی در فضایی که عاملان حکومتی از مصونیت کامل برخوردار بودند، زنان از پیگیری و افشای این جنایات دست نکشیدند. آنان فریاد زدند که زن‌کشی در دهه ۹۰ ماهیتی کاملاً سیاسی داشته است. در آن دوران، این زنان بودند که تابوت خواهران مقتول خود را بر دوش می‌کشیدند و با این کار، تابوی برتری مردان در مراسم خاکسپاری را می‌شکستند. پس از دهه ۹۰، چشم‌انداز رهبر خلق کورد، عبدالله اوجالان، با این مضمون که "آزادی جامعه در گرو آزادی زن است"، به یک اصل پذیرفته‌شده در جامعه تبدیل شد. این نیاز به سازماندهی مستقل و رویارویی با مشکلات همواره در میان زنان وجود داشته است؛ زنانی که همسر، فرزند یا پدرشان زندانی یا کشته می‌شد، ناگزیر به تأمین معاش خانواده روی می‌آوردند و همزمان در برابر سیاست‌های آسیمیلاسیون می‌ایستادند. این مبارزه درونی، در نهایت به یک حرکت سازمان‌یافته با چشم‌اندازی ایدئولوژیک تبدیل شد که تا امروز ادامه دارد. نمونه بارز آن روژاوا است؛ جایی که زنان در تمامی عرصه‌های نظامی، سیاسی و در قالب مدل ریاست مشترک، پیش از هرچیز بر سازماندهی مستقل خود تأکید ورزیدند. این اصرار بر حفظ استقلال جنبش زنان کورد، ریشه‌ای عمیق در تاریخ مبارزات آنان دارد.»
فراخوانی راهگشا
«فراخوان عبدالله اوجالان، فراخوانی راهگشا بود که با استقبال مثبت زنان روبرو شد. زنان به خوبی به مبارزات او برای آزادی زن آگاه‌اند و متقابلاً برای آزادی خود او نیز همواره در میدان مبارزه حضور دارند. با فراخوان او و متعاقباً تصمیم حزب کارگران کوردستان برای توقف مبارزه مسلحانه، دوره جدیدی آغاز شد که باز هم زنان پیشگامان اصلی آن هستند.»
فرصت‌های تازه برای راه‌حل
«مبارزه مسلحانه در زمان آغاز آن از سوی حزب کارگران کوردستان، روشی برای دستیابی به حقوق بود، اما این روند سال‌ها در یک بن‌بست فرسایشی و تخریب متقابل گرفتار شد. فراخوان اخیر می‌تواند به این دور باطل پایان دهد و فرصت‌های جدیدی برای یک راه‌حل پایدار ایجاد کند. البته هنوز تاجران اسلحه و جنگ‌طلبانی هستند که بر طبل درگیری میان خلق‌های کورد و ترک می‌کوبند. اما پرسش اصلی این است: خواست جامعه چیست؟ جامعه ترکیه سال‌هاست که زیر فشار و آشوب داخلی زندگی می‌کند و طیف وسیعی از مشکلات، از ناامیدی جوانان به آینده گرفته تا پایمال شدن حقوق کارگران و بحران عمیق اقتصادی، در این کشور وجود دارد. در چنین فضایی، حتی برگزاری یک کنفرانس مطبوعاتی ساده جرم است و صدها نفر با احکام حبس ابد در زندان‌ها به سر می‌برند. فعالیت سیاسی جرم است. در کیفرخواست من، شرکت در راهپیمایی‌های ۲۵ نوامبر و ۸ مارس جرم‌انگاری شده است. من به دلیل دفاع از حقوق زنان و حمایت از مدل ریاست مشترک، "تروریست" خوانده می‌شوم. این موانع باید از سر راه مبارزات حق‌طلبانه جامعه برداشته شود. روند کنونی، فرصتی بی‌نظیر برای حل این مشکلات از مسیر دموکراسی و صلح است. پایان درگیری مسلحانه، راه را برای مبارزه سیاسی هموارتر خواهد کرد و این خواست اصلی ماست.»
این زبان زهرآگین باید تغییر کند
«یکی از گام‌های مورد انتظار از دولت حزب عدالت و توسعه در راستای راه‌حل دموکراتیک، اصلاح قانون اجرای مجازات‌ها بود که در نهایت تصویب شد. اما این بسته قضایی، با نادیده گرفتن مطالبات کلیدی مانند بهبود وضعیت زندانیان بیمار و بازنگری در احکام سنگین، موجی از ناامیدی را به همراه داشت. ده‌ها هزار فعال سیاسی در زندان‌ها محبوس هستند. روسای مشترک حزب دموکراتیک خلق‌ها، نمایندگان ما، سمرا گوزل و لیلا گووَن، و چهره‌ای مانند عایشه گوککان، همگی در زندان به سر می‌برند. صدها زندانی بیمار و سالمند که طبق قوانین موجود نیز باید آزاد شوند، همچنان از حق آزادی خود محروم‌اند.»
از مبارزه برای حقوق خود دست نمی‌کشیم
«آزادی زندانیان سیاسی یکی از اصلی‌ترین مطالبات جامعه در این روند است. این زبان زهرآگین و دیگری‌ساز که توسط بخشی از رسانه‌ها ترویج می‌شود، باید تغییر کند. بسته قضایی اخیر یک سرخوردگی بزرگ بود، اما این هرگز به معنای دست کشیدن ما از مبارزه نیست. ما به مبارزه خود ادامه می‌دهیم و مهم این است که دولت مرکزی را برای تحقق این مطالبات تحت فشار قرار دهیم.»
باید گام‌های اعتمادساز برداشته شود
«صلح، محصول نهایی یک منازعه است. برای آنکه طرفین بتوانند یکدیگر را ببخشند، باید شرایطی فراهم شود. مردم باید شاهد دستیابی به حقوق خود باشند و الزامات صلح برآورده شود. در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱، مادران سربازان و مادران گریلا دوشادوش یکدیگر ایستادند و صلح را فریاد زدند. فراهم آوردن چنین بستری تنها بر عهده یک طرف نیست؛ این دستگاه دولت است که باید برای گشودن این مسیر پیش‌قدم شود و با گام‌های عملی، به جامعه آرامش بخشد.»
«سیاست نفرتی که سال‌ها علیه کوردها ترویج شد، باید جای خود را به سیاست مبتنی بر برادری خلق‌ها بدهد. باید از خود پرسید: این نظام آموزشی، این دانشگاه‌ها و آکادمی‌ها، سال‌ها چگونه بذر دشمنی را در جامعه کاشتند؟ اکنون زمان آن است که برای زدودن این ذهنیت مسموم تلاش شود.»
زنان باید با هویت مستقل خود در مذاکرات صلح حضور یابند
«زنان باید با هویت مستقل خود پای میز مذاکرات صلح بنشینند. ما هرگز سرنوشت صلحی را که پس از یک جنگ مردسالارانه به دست می‌آید، به دست مردان نخواهیم سپرد.»
مبارزه مشترک با جنبش فمینیستی
جنبش زنان آزاد (ت‌ژ‌آ) در ۳۱ مه، راهپیمایی بزرگی را با شعار «زنان، پیش به سوی صلح اجتماعی و راه‌حل دموکراتیک» در آمَد سازماندهی کرد که با حضور زنانی از سراسر ترکیه و کوردستان برگزار شد. هولیا آلوکمن این حرکت را نمادی از مطالبات زنان دانست و با اشاره به حضور مشترکشان با جنبش فمینیستی، بر اهمیت این همبستگی تأکید کرد:
«ما زنان قاطعانه خواهان صلح هستیم. حضور زنان در مذاکرات صلح و به‌کارگیری خرد زنانه در شکل‌دهی به بافت اجتماعی، یک ضرورت است. همبستگی میان زنان کورد و فمینیست‌ها ریشه‌دار است و در عرصه‌های گوناگونی، از جمله مبارزه با زن‌کشی و مطالبه صلح، خود را نشان می‌دهد. ترک و کورد در برابر قوانینی مانند کاهش سن ازدواج یا سیاست‌های به ظاهر حامی "خانواده" همواره موضعی مشترک داشته‌اند. ابتکار "قطار صلح" در دهه ۲۰۰۰، گردهمایی مادران سربازان و گریلاها، و تأسیس اخیر "ابتکار زنان: ما به صلح نیاز داریم"، همگی نمونه‌هایی از این مبارزه مشترک هستند. اکنون نیز گفتگوها با فمینیست‌های ترکیه‌ای برای ساختن روندی مشترک به سوی صلح و دموکراسی ادامه دارد.»
راهی جز مبارزه نیست
هولیا آلوکمن سخنان خود را با این جمله به پایان رساند: «مبارزه جنبش زنان کورد ابعادی جهانی یافته است. ما مبارزه می‌کنیم، چون راه دیگری برایمان نمانده است. وظیفه ماست که برای ساختن آینده‌ای بهتر برای نسل‌های بعد از خود، این مبارزه را ادامه دهیم.»