«در راهپیمایی شب فمینیستی ۸ مارس، ده‌ها هزار زن شرکت می‌کنند»
دیلک باشالان، رئیس انجمن زمان زن، با تسریع در فعالیت‌های خود و همزمان با نزدیک شدن به هشتم مارس، بر اهمیت اتحاد و همبستگی بین زنان تأکید کرد.
سرپیل ساوملو
استانبول - در ترکیه، موجی نگران‌کننده از قتل‌های زنان به دست مردان روزانه گزارش می‌شود، که هر ساله روند افزایشی دارد. موارد مرگ مشکوک زنان نیز به همان اندازه توجهات را به خود جلب کرده است. علی‌رغم شدت یافتن این وضعیت، هیچ مطالعه یا بیانیه رسمی توسط نهادهای دولتی درباره آمار قتل‌های زنان یا میزان خشونت علیه زنان منتشر نشده است. آمار جمع‌آوری شده از رسانه‌ها بین سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۳، نشان می‌دهد که ۱۸۹۷ زن توسط مردان در این کشور به قتل رسیده‌اند و ۱۱۲۳ مورد دیگر به عنوان مرگ‌های مشکوک ثبت شده‌اند.
در ترکیه زنان اغلب به دلیل تصمیم‌گیری‌هایشان در خصوص زندگی شخصی خود، توسط مردان نزدیکشان، به قتل می‌رسند. در حالی که خانه‌ها، که باید محل امنی برای زنان باشند، بە مکان صحنه‌هایی از خشونت و قتل شده‌اند. در کنار این، خشونت‌های علنی علیه زنان در اماکن عمومی نیز به طور فزاینده‌ای مورد توجه قرار گرفته است. بر اساس آخرین گزارش‌ها، ۴۳.۶ درصد از زنان در داخل خانه‌های خود احساس ناامنی می‌کنند، نشان‌دهنده وضعیت نگران‌کننده امنیت زنان در این کشور است. افزون بر این، عدم پیگیری قضایی مناسب پس از جنایات، سیاست‌های بی‌مجازاتی، و حملات به دستاوردهای حقوقی زنان از جمله مسائل اصلی مطرح شده به سوی گرامیداشت ۸ مارس، روز جهانی زنان، به شمار می‌روند.
زنانی که به شجاعت در برابر حملات گوناگون مقاومت می‌کنند، با فشارها و تلاش‌هایی برای افزایش سرکوب روبرو می‌شوند. بازداشت‌ها، دستگیری‌ها، یورش‌های منزل و اقدامات وحشت‌آفرین دیگر، زنان فعال را در معرض چالش‌های بی‌شماری قرار می‌دهد. با این حال، این زنان با دلاوری و افزایش شمارشان، به مبارزه‌ی خود ادامه داده و میدان‌ها و فضاهای عمومی را با حضور فعال خود پر می‌کنند.
در آستانه روز جهانی زنان، ۸ مارس، گفت‌وگویی با دیلک باشالان، رئیس انجمن زمان زن، انجام شد و درباره برنامه‌ها و اهداف زنان در سراسر کشور، استراتژی‌های عملی در مناطق مختلف شرقی و غربی و نحوه تحقق شعار «مبارزه مشترک» در خیابان‌ها صحبت شد.
«عدم مجازات مجرمین، عامل اصلی رشد خشونت در جامعه»
دیلک باشالان، با اشاره به داده‌های مربوط به ترکیه، روند رو به رشد خشونت علیه زنان را تأیید کرد و بیان داشت: «افزایش خشونت تنها محدود به قتل‌های زنان نمی‌شود، بلکه شامل انواع دیگری چون خشونت روانی، آزار و اذیت و خشونت اقتصادی می‌شود. این بدان معناست که زنان در این کشور با انواع مختلف خشونت روبرو هستند.»
دیلک باشالان همچنین تأکید کرد که ریشه اصلی افزایش خشونت، سیاست‌هایی است که مجازات مناسبی برای مرتکبین در نظر نمی‌گیرد. او این مسئله را کلیشه‌ای خواند، اما تأکید کرد که واقعیت دارد.
نابرابری در عدالت؛ مبارزه برای تغییر نگرش به قتل زنان
دیلک باشالان، در ادامه بحث خود، توضیح داد: «ما نمی‌گوییم که هر فردی برای همیشه پشت میله‌های زندان باقی بماند. با این حال، در سال‌های اخیر، تغییراتی در قانون اعمال شده که به برخی زندانیان آزادی مشروط می‌دهد. این آزادی‌های مشروط برای زندانیان سیاسی یا زنانی که تنها در دفاع از خود عمل کرده‌اند، اعمال نمی‌شود. در عوض، در مواردی نظیر قتل‌های زنان، تجاوز و سوءاستفاده، ما شاهد وجود تخفیف در مجازات‌ها یا آزادی مشروط برای مجرمین هستیم.»
دیلک باشالان با ارائه نمونه‌ای تکان‌دهنده، به مواردی اشاره کرد که در آنها اجرای قوانین به ناعدالتی منجر شده است. وی از موردی یاد کرد که در آن، یک مرد پس از حمله با چاقو به همسرش و افتادن به دام قانون، تحت شرایط آزادی مشروط آزاد شده و سپس به قتل همسرش دست زده است. وی تأکید کرد: «این مثال باید برای قانون‌گذاران یک زنگ هشدار باشد تا بازنگری در سیاست‌های فعلی انجام دهند. قتل یک انسان نباید این قدر آسان باشد. این مسئله، اهمیت بررسی و تأمل در روند قضایی و قانونی را نشان می‌دهد.»
دیلک باشالان به تجربیات ناخوشایند و خشونت‌آمیزی که زنان در جامعه با آن مواجه هستند، اشاره کرد و خاطرنشان کرد: «این واقعیت‌هایی است که ما به طور روزمره با آنها روبرو هستیم. زنان باردار نیز از خشونت مصون نیستند. حتی خنده در اماکن عمومی یا پوشیدن لباس‌های معمولی می‌تواند منجر به آزار کلامی شود. واکنش نشان دادن به این آزارها گاهی اوقات خشونت فیزیکی را به دنبال دارد.»
وی در ادامه افزود: «زنان ممکن است هنگام راه رفتن در مراکز خرید یا خیابان‌ها، بدون رضایت خود فیلمبرداری شوند و ویدئوهای آنها در شبکه‌های اجتماعی منتشر گردد. این نوع رفتارها، نشان‌دهنده یک مشکل عمیق‌تر است که در جامعه‌ای با سیاست بی‌مجازاتی ریشه دوانده است. با این حال، ما در مقابل چنین رفتارهایی سکوت نخواهیم کرد و مبارزه‌مان را با قدرت بیشتری ادامه خواهیم داد.»
«از ضعف مخالفین، قدرت به دست آمد»
دیلک باشالان در بخشی از سخنان خود، نگاه انتقادی به نقش احزاب مخالف در تشدید وضعیت خشونت علیه زنان داشت. وی تأکید کرد که افزایش خشونت مسئله‌ای نیست که به تازگی پدید آمده باشد، بلکه ناشی از سکوت و عدم اقدام کافی از سوی بخش‌های مختلف جامعه است و در این خصوص ابراز داشت: «عدم مخالفت کافی و مؤثر، دلیل اصلی تقویت قدرت موجود است. حقوق ما به تدریج و در پرده‌ای از سکوت، از طریق رأی‌گیری‌هایی که در مجلس انجام شد، از دست رفت. این رأی‌گیری‌ها که مستقیماً بر جنگ، تورم و بنابراین بر تمام جنبه‌های زندگی ما تأثیر گذاشته‌اند، متأسفانه با حمایت احزاب مخالف نیز روبرو شدند، که به طور غیرمستقیم در تقویت قدرت موجود و غصب حقوق زنان دست داشتند. این روند تا سال ۲۰۱۵ به طور خاص مشهود بوده است.»
وی افزود: «دوره پس از ۲۰۱۵ را به دقت بررسی نمی‌کنم، زیرا تغییرات اعمال شده کافی نبوده‌اند. در این دوره، مصونیت بسیاری از نمایندگان مجلس لغو و عضویت برخی دیگر نیز پایان یافت. این اتفاقات نشان‌دهنده این واقعیت است که قبل از سال ۲۰۱۵، قدرتی در حال تقویت بود که ساختار فعلی را شکل داد. این قدرت در عرض یک یا دو سال به این وضعیت نرسیده است، بلکه بر پایه‌ای از آمادگی و تقویت در طول زمان استوار بوده است. اکنون ما زنان، عمیقاً سختی‌ها و پیامدهای این تقویت قدرت را تجربه می‌کنیم.»
حضور پایدار زنان در خیابان‌ها؛ نمادی از مقاومت و ایستادگی
دیلک باشالان در مورد اهمیت مداوم مبارزه برای کنوانسیون استانبول و چالش‌های مرتبط با دفاع از آن توضیح داد: «زنان با قاطعیت و پایداری به دفاع از کنوانسیون استانبول ادامه می‌دهند، حتی در شرایطی که این دفاع به طور غیرعادلانه به عنوان جرم تلقی می‌شود. در تجربه‌ای شخصی که من با آن مواجه شدم، صرف داشتن و توزیع اعلامیه‌های مربوط به کنوانسیون در انجمن ما به عنوان جرم شناخته شد. همچنین، مشارکت من در فعالیت‌ها و تجمعاتی که به کنوانسیون استانبول مرتبط بودند، به عنوان اقدامات جرم‌آمیز تلقی گردید. این موضوع برجسته‌سازی می‌کند که چگونه فعالیت‌های مشروع ما در دفاع از حقوق زنان به طور نادرست به چالش کشیده می‌شود و ضرورت بررسی دقیق و جامع مشکلات پایه‌ای و طولانی‌مدتی که ما با آنها روبرو هستیم را نشان می‌دهد.»
دیلک باشالان، با اشاره به تحول عمده‌ای که در جامعه به وقوع پیوسته است، بر وحدت و اتحاد زنان در مقابله با نقض حقوق تاکید کرد. او بیان داشت: «با نزدیک شدن به ۸ مارس، اهمیت اتحاد زنان بیش از پیش مشهود می‌شود. ما برنامه‌ریزی کرده‌ایم که در طول یک هفته، دو تجمع بزرگ در استانبول برگزار کنیم. اولین تجمع در ۳ مارس در کادیکوی به مناسبت روز جهانی زن برگزار شد، که شاهد حضور گسترده سازمان‌های زنان بود. این سال، شاهد رشد و گسترش بیشتری نسبت به سال‌های گذشته بوده‌ایم. همچنین، ما به سنت حضور در خیابان استقلال در تقسیم در روز ۸ مارس ادامه داده‌ایم. در راهپیمایی شب فمینیستی ۸ مارس، انتظار می‌رود که ده‌ها هزار زن مشارکت کنند. این حضور نمایانگر یک تحول اجتماعی است که در آن زنان از مبارزه برای حقوق خود دست نمی‌کشند.»
«قطعاً پاسخگو خواهیم بود»
در تداوم سخنان خود، دیلک باشالان با تأکید بر اینکه زنان تنها به قراردادهای بین‌المللی محدود نمی‌شوند و قوانین ملی برای حمایت از آنها وجود دارد، بر نقش اجرای این قوانین در عمل تمرکز کرد. او به قانون شماره ۶۲۸۴ اشاره کرد و گفت: «قوانینی همچون قانون ۶۲۸۴ برای محافظت از زنان در برابر خشونت خانگی وجود دارند، اما متأسفانه گاهی اجرای آنها به صورت ناکافی یا نامناسب انجام می‌شود. این مشکلات اجرایی می‌توانند از بی‌توجهی یا تردید مقامات اجرایی ناشی شوند، به طوری که زنانی که به دنبال حمایت هستند، ممکن است با موانعی در دسترسی به حقوق خود مواجه شوند.»
ود همچنین تأکید کرد که این سازمان به ارائه مشاوره حقوقی به زنان ادامه خواهد داد و بر اهمیت پیگیری و اطمینان از اجرای قوانین تأکید کرد. «ما به زنان آموزش می‌دهیم که چگونه از حقوق خود آگاه شوند و برای دریافت حمایت قانونی اقدام کنند. با وجود این، مواردی وجود داشته که زنان با وجود داشتن حکم حفاظتی، به دلیل عدم اجرای کافی این قوانین، جان خود را از دست داده‌اند.»
او در پایان تأکید کرد که سازمان‌های زنان و مدافعان حقوق بشر به ثبت و پیگیری این موارد ادامه خواهند داد و برای بهبود اجرای قوانین و تغییرات مثبت در جامعه تلاش می‌کنند. «ما این وضعیت‌ها را به دقت ثبت می‌کنیم و متعهد هستیم که برای اصلاحات قانونی و اجرایی که زنان را محافظت می‌کند، تلاش کنیم.»
«زنان کورد هرگز از کنوانسیون استانبول برخوردار نبودند»
دیلک باشالان در سخنان خود به تفاوت‌های جغرافیایی در اجرای قوانین و کنوانسیون‌های حمایتی از زنان اشاره کرد و با تأکید بر نبود عملیاتی شدن قانون شماره ۶۲۸۴ و کنوانسیون استانبول در برخی مناطق کوردستان ترکیه، به ویژه در آمد، باتمان و وان، نکاتی را مطرح کرد. او با استناد به مواردی مانند گولیستان دوکو، ایپک ار و فردوس بابات، به چالش‌هایی که زنان در این مناطق با آن روبرو هستند و عدم حمایت قانونی کافی برای آنها اشاره کرد. دیلک باشالان توضیح داد که چگونه ناکامی در پیدا کردن گولیستان دوکو و پایان دادن به سرنوشت او، نمونه‌ای از عدم اجرای قوانین و حمایت‌های لازم است. او به مورد موسی اورهان، مجرم پرونده ایپک ار، اشاره کرد که علی‌رغم مجازات، آزاد است.
دیلک باشالان همچنین به نابرابری در برخورد با زنان مبارز و مجرمین اشاره کرد، بیان داشت که زمانی که زنان برای حقوق خود و در مقابل ظلم ایستادگی می‌کنند، با سخت‌ترین مجازات‌ها مواجه می‌شوند و گاهی به زندان می‌افتند، در حالی که افرادی که زنان را به مرگ سوق می‌دهند به راحتی آزاد می‌شوند و حتی ممکن است تشویق شوند. او این وضعیت را به عنوان یک سیستم حمایتی ناعادلانه توصیف کرد که به قاتلین اجازه می‌دهد بدون مجازات مناسب، آزاد باشند. دیلک باشالان تأکید کرد که این وضعیت نشان‌دهنده عمق نابرابری و تبعیض علیه زنان کورد و نادیده گرفتن جدی فرهنگ و زبان آنها است، که در نهایت به عدم تأثیرگذاری از دست دادن زندگی‌ها منجر می‌شود و به قاتلین اجازه داده می‌شود بدون عواقب مناسب، به فعالیت‌های خود ادامه دهند.
«یک سیاست دوگانه وجود دارد»
در بخشی دیگر از سخنان خود، دیلک باشالان، به یک پرسش مهم پرداخت: «چرا علی‌رغم تلاش‌های ما در استانبول برای اجرای قانون شماره ۶۲۸۴، شاهد اجرای این قانون در شهرهایی مانند دیاربکر، باتمان و اورفا نیستیم؟ و چرا زنان در این مناطق از مبارزه برای این قانون خودداری می‌کنند؟»
او توضیح داد که «دلیل این امر ناشی از عدم اعتماد زنان به مقاماتی است که آنها را به عنوان عاملان خشونت می‌بینند. این نبود اعتماد موجب شده تا در این مناطق، سیاستی دوگانه در قبال خشونت علیه زنان حاکم باشد. ما تماماً آگاهیم که تفاوت‌های قابل توجهی بین چالش‌هایی که ما در استانبول با آن روبرو هستیم و مشکلاتی که زنان و سازمان‌های زنان در دیاربکر تجربه می‌کنند، وجود دارد. ما در یک محیط نسبتاً امن‌تر در استانبول زندگی می‌کنیم، در حالی که آنها در مناطقی هستند که به دلیل خطرات بیشتر، به عنوان مکان‌هایی خطرناک شناخته شده‌اند و در نتیجه، با ریسک‌های بالاتری مواجه هستند. با وجود اینکه ما در استانبول تا حدی در محیطی راحت تر زندگی می‌کنیم، فعالیت‌ها و تلاش‌هایی که در مناطقی مانند آمد انجام می‌شوند، می‌توانند عواقب و نتایج بسیار بزرگتری داشته باشند. زنان در این مناطق با خطر مجازات‌های سنگین‌تری روبرو هستند، و با افزایش این مجازات‌ها، سیاست‌های انتصابی توسط دولت، نظیر قییم، تشدید می‌شوند. همچنین، مراکز مشاوره زنان بسته شده و دسترسی به حمایت و کمک محدودتر می‌شود. در چنین شرایطی، زنانی که احساس می‌کنند نمی‌توانند درخواست کمک کنند یا احساس تعلق به جامعه خود ندارند، ممکن است به دلیل ناامیدی و تنهایی به افکار خودکشی کشیده شوند.»
هدفشان منزوی کردن جنبش زنان کورد است.
دیلک باشالان، بر ترس قدرت حاکم از قدرت و اتحاد زنان تأکید کرد و اظهار داشت که همین ترس سبب می‌شود زنان هدف حملات قرار گیرند. بشالان، که خود در ماه ژانویه تجربه بازداشت را داشته است، عنوان کرد که این بازداشت به دلیل حمایت او از فعالیت‌های جنبش زنان کورد صورت گرفته است. او با اشاره به اینکه حکومت تلاش دارد جنبش زنان کورد و نهادهایی که با آنها همکاری می‌کنند را به عنوان عناصر تروریستی معرفی کند، تصریح کرد: "ما در استانبول، همراه با زنان کرد، در چارچوب جنبش زنان کورد استانبول فعالیت می‌کنیم و همواره در کنار هم برای تقویت بنیه‌ی همدیگر و حمایت متقابل تلاش می‌کنیم. این رویکرد اساسی ماست. با این حال، نیروهای حاکم بر آن هستند تا این حرکت متحد و قدرتمند را منزوی سازند."
'مبارزه مشترک خود را ادامه خواهیم داد'
دیلک باشالان، در بخش دیگری از سخنرانی خود بیان کرد: "ما هر نوع واکنشی که از سوی مخالفان دریافت می‌کنیم، توسط فعالیت‌های جنبش زنان (TJA) به چالش کشیده می‌شود. این جنبش همواره از مواضع خود دفاع کرده و به پیشبرد مبارزه زنانه ادامه داده است، با تمرکز بر انجام فعالیت‌هایی که اساساً صلح‌آمیز هستند. TJA بارها نشان داده است که در مقابل جنگ ایستادگی کرده و برای دستیابی به صلح تلاش می‌کند، همواره به دنبال ارائه راه‌حل‌ها و گزینه‌های جایگزین برای حل تعارضات است. این فشارها نتیجه‌ای در بر نداشته‌اند، زیرا ما شاهد وجود یک جنبش زنان قوی و در حال رشد هستیم. واقعیت این است که هر چه تلاش برای منزوی کردن زنان کورد بیشتر می‌شود، حمایت اطرافیان آنها از جمله سایر سازمان‌های زنان و نهادهای مدنی، چه به صورت سازمانی و چه فردی، قوی‌تر نیز می‌شود. به نظر من، این نوع همبستگی و حمایت متقابل بین زنان و سازمان‌های حامی آنها از ارزش بسیار بالایی برخوردار است."
در بخشی از سخنرانی خود، دیلکباشالان به تجربه شخصی خود و دیگر زنان در دوره بازداشت اشاره کرد: "در دوره‌ای که ما، ۱۹ نفر، در بازداشت به سر می‌بردیم و در استانبول به همراه مادران حضور داشتیم، شاهد بازداشت افراد کاملاً مستقل از یکدیگر بودیم. همه ما در پی یافتن دلیل این اقدام بزرگ بودیم. در روز دوم، به این نتیجه رسیدیم که هدف، ایجاد ارتباطی اجباری با جنبش زنان (TJA) بوده است، به طوری که حتی یک تماس تلفنی ساده، حضور در کنار هم در یک اعتراض، یا قرار گرفتن در کنار یکدیگر در یک عکس، به عنوان دلیلی برای مجرم شناخته شدن ما تلقی می‌شد. پیام واضحی که از این اقدامات دریافت کردیم این بود که اجازه نداریم در کنار یکدیگر باشیم یا به صورت متحد سازماندهی و فعالیت کنیم. با این حال، ما به سازماندهی و ادامه مبارزه مشترک خود اصرار داریم."
'دیگر اجازه نخواهیم داد زمان زنان را بدزدند'
دیلک باشالان، در پایان اظهارات خود، بر اهمیت وحدت و همبستگی میان زنان تأکید کرد و بیان داشت که این اتحاد آنها را قدرتمندتر از هر زمان دیگری ساخته است. او گفت: "ما قادریم بدون در نظر گرفتن هیچ تفاوتی و بدون هرگونه 'اما' و 'اگری'، متحد و کنار هم باشیم. به عنوان نمونه، زمانی که به زنان روژاوا در دیاربکر یا اعضای جنبش زنان (TJA) حمله می‌شود، ما در استانبول فوراً واکنش نشان می‌دهیم. در زمان از دست دادن گاریبه گزر، تمامی پلتفرم‌های زنان در استانبول به صدا درآمدند. ما هر سال در خیابان‌ها برای گولیستان دوکو هستیم و پیگیر سرنوشت او می‌شویم.اتحاد ما زنان نه تنها ما را قدرتمندتر می‌کند بلکه به ما امکان می‌دهد تا از یکدیگر الهام بگیریم. این قدرت وحدت زمانی که موضوع زندگی یک زن یا کودک مطرح است، بیشتر نمایان می‌شود. ما می‌توانیم در برهه‌های مختلف، از جمله در زمان انتخابات یا زمانی که دستاوردهایمان تهدید می‌شود، متحد بمانیم. امیدوارم که این وحدت بتواند الگویی برای پیشروی زنان در کل جامعه باشد، به ویژه در مقابله با چالش‌های ناشی از جنگ‌ها و مردسالاری." او همچنین از شعار انجمن زمان زن برای روز جهانی زن در ۸ مارس پرده برداشت: "'زمان زیادی از ما گرفتید، حالا زمان زنان است'. با این پیام، ما در راهپیمایی شرکت خواهیم کرد و دیگر اجازه نخواهیم داد که زمان و حقوق ما زنان نادیده گرفته شود. با تلاش بیشتر و سازماندهی مؤثرتر، ما در آینده حضوری پررنگ‌تر خواهیم داشت."