ذهنیت مردسالار و نظام سرمایهداری الگوهای تازهای از خشونت را بازتولید میکنند
خشونت علیه زنان در اقلیم کوردستان تشدید یافته و گزارشها در فاصلهی سالهای ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۵ از قتل ۴۲ زن و خودکشی شماری دیگر در شرایطی مشکوک حکایت دارد. فعالان و روزنامهنگاران بر ضرورت تقویت آگاهی و شفافیت برای مقابله با این نقضها تأکید میکنند.
هِلین احمد
سلیمانیه - خشونت علیه زنان همچنان در سراسر جهان در حال افزایش است و اقلیم کوردستان نیز از این پدیده مستثنی نیست. روزانه خبرهایی از قتل زنان در شهرهای مختلف اقلیم کوردستان ثبت میشود که بیانگر تشدید خشونت علیه آنان به دلیل سیاستهایی است که کشورهای اشغالگر با همکاری نیروهای مردسالار محلی اعمال میکنند.
واقعیت خشونت در اقلیم کوردستان، زنان را در معرض موجهای مکرر خشونت قرار میدهد. حتی زمانی که احزاب و نیروهای سیاسی شعارهای «کار برای زنان» را مطرح میکنند، نتیجه اغلب بازتولید الگوهای تازهای از نقض حقوق آنان است. همچنین تثبیت نظام سرمایهداری و گسترش فرهنگ مردسالاری در شهرها، زندگی زنان را شکنندهتر کرده و خطر قتل و نقض حقوقشان را افزایش میدهد.
اگرچه آمار رسمی دقیقی در چهار سال گذشته در دسترس نبوده است، دادههای جمعآوریشده توسط خبرگزاری ما، ابعاد این فاجعه را آشکار میکند. از ابتدای نوامبر ۲۰۲۴ تا اواسط نوامبر ۲۰۲۵، ۴۲ زن کشته شدهاند، ۱۹ زن در شرایطی مشکوک جان خود را از دست دادهاند، پنج زن مورد هدف قتل قرار گرفتهاند و یک زن مجبور به خودکشی شده است. این ارقام نشاندهندهی چرخهی مداوم خشونت است، بهگونهای که زندگی زنان به قربانی مستقیم سیاستهای رسمی و واقعیت اجتماعی موجود تبدیل شده است.
«با وجود مبارزهی مداوم، زنان با خشونت مواجهاند»
شنه کریم، فعال حقوق زنان، توضیح داد: «زنان در طول تاریخ با اشکال متعددی از خشونت، چه جنایی، اجتماعی، سیاسی یا دینی، مواجه بودهاند و این نقضها تا امروز ادامه داشته است. با وجود اینکه برخی نهادها موانعی را که مانع مشارکت زنان میشد، برداشتهاند، زنان همچنان با چالشهای بزرگی روبهرو هستند، بهویژه از سال ۲۰۱۳ که داعش در مناطق اقلیم کوردستان جنایات تروریستی مرتکب شد و خلق کورد، بهویژه زنان، را هدف گرفت. با این حال، امروزه زنان حضور بیشتری در نهادها دارند و برای حقوق و دستاوردهای خود مبارزهی قویتری میکنند.»
وی افزود: «حضور زنان در فضای عمومی، مشارکت آنها در کار و برخورداری از استقلال اقتصادی نسبی، هنوز سلطهی ذهنیت مردسالار را که زندگی آنان را محدود میکند، پایان نداده است. با این وجود، مشارکت آنها در جامعه و نهادها به آنها کمک کرده است بخشی از حقوق خود را بشناسند. اما افزایش آگاهی زنان نسبت به حقوقشان نیازمند تلاش بیشتر و گامهای مؤثرتر است.»
شنه کریم تاکید کرد که خشونت خانگی علیه زنان متوقف نشده و زنان همچنان از سوی مقامات و سیاستمداران با نقض حقوق مواجهاند، چرا که شکل دیگری از خشونت تحت عناوین مختلف علیه آنان اعمال میشود. ادامهی این نقضها زندگی زنان را در جنبههای مختلف تحت تأثیر قرار میدهد و هر روز از طریق رسانهها خبرهایی از قتل زنان منتشر میشود و آمارها نیز بهطور مستمر در حال افزایش است.
این فعال حقوق زنان در ادامه افزود: روز هشتم مارس بهعنوان روز جهانی زن گرامی داشته میشود، اما تناقض اینجاست که هر سال شاهد قتل زنان توسط مردان به دلیل ذهنیت مردسالار حاکم هستیم؛ این نشان میدهد که این ذهنیت و جرایم مرتبط با آن همواره خطری برای زنان محسوب میشود. بنابراین، وی بر لزوم ارتقای سطح آگاهی در خانوادهها تأکید کرد تا هر زن بتواند از حقوق خود دفاع کرده و تصمیماتش را بهصورت مستقل اتخاذ کند.
شنه کریم همچنین توضیح داد که سازمانهای زنانه و فعالان نقش محوری در ترویج آگاهی و تشویق زنان به مشارکت در این نهادها، دور از ذهنیت مردسالار، ایفا میکنند تا مشکلاتشان حل شود، خانوادهها محافظت شوند و راهحلهایی پیدا شود که به پایداری آنها کمک کند.
«زنان میان فشارهای سرمایهداری، خشونت سیاسی و نبود شفافیت»
پروِز صابر، روزنامهنگار نیز با اشاره به اینکه نظام سرمایهداری فشارهای شدیدی بر جامعه، بهویژه بر زنان وارد میکند و تأثیرات منفی آشکاری بر آنان میگذارد، گفت: مشارکت زنان در فرآیند سیاسی، چه در کمپینهای انتخاباتی و چه در رأیگیری، اغلب تنها بهصورت صوری به رسمیت شناخته میشود و به ندرت زنان به نهادهای دولتی یا پارلمان دسترسی پیدا میکنند یا سمتهای سیاسی را برعهده میگیرند. با اینکه آنان توانایی ایجاد حضور مؤثر در فعالیتهای سیاسی و مبارزه، بهویژه در موضوعات مربوط به زنان را دارند، اما مقامات و احزاب غالباً موانعی پیش روی آنان قرار میدهند که مانع مشارکت واقعیشان میشود.»
این روزنامهنگار افزود که زنان، علاوه بر خشونت سیاسی، همچنان با نقض حقوق در جامعه و نهادها مواجهاند. هر سال، در ۲۵ نوامبر، فعالیتهایی برای مقابله با خشونت علیه زنان برگزار میشود که ۱۶ روز ادامه دارد و فرصتی برای آگاهیبخشی دربارهی حقوق زنان و جوانان فراهم میکند.
پروِز صابر، همچنین تأکید کرد که این فعالیتها و کنفرانسها میتوانند در ارتقای سطح آگاهی زنان، جوانان و خانوادهها مؤثر باشند، زیرا اثر خشونت تنها به خود زن محدود نمیشود و همه اعضای خانواده را تحت تأثیر قرار میدهد. از این رو، آگاهسازی خانوادهها گامی اساسی در حل مشکلات و محافظت از جامعه در برابر چرخهی خشونت محسوب میشود.
پروِز صابر در ادامه با اشاره به اینکه آمار مربوط به خشونت علیه زنان در اقلیم کوردستان بهطور دقیق منتشر نمیشود، زیرا بسیاری از مشکلات و نقضها در خانوادهها پنهان میماند و به اطلاع جامعه یا رسانهها نمیرسد، افزود: سازمانهای جامعهی مدنی تلاشهایی برای کاهش خشونت و جرایم انجام میدهند، اما این دادهها توسط نهادهای رسمی مورد استناد قرار نمیگیرند و همین امر شکاف واضحی بین واقعیت و آنچه اعلام میشود ایجاد میکند.
وی در پایان تأکید کرد که این اختلاف، کار زنان و روزنامهنگاران را برای استناد به ارقام قابل اعتماد دشوار میکند و نشاندهندهی نیاز به شفافیت بیشتر در برخورد با این مسائل است.