پابرهنه تا آزادی: روایت زنان شنگال از مقاومت و پیروزی
زنان ایزدی که روزی از ترس «فرمان» پابرهنه به کوه‌ها پناه برده بودند، امروز روایت می‌کنند چگونه با همان پاهای برهنه، این بار از شوق آزادی، به خانه‌هایشان بازگشتند.
جیلان روژ
شنگال- سرزمین کهن شنگال، که در سوم اوت ۲۰۱۴ به اشغال گروهک داعش درآمده بود، پس از یازده ماه نبرد نفس‌گیر و تن به تن، سرانجام در سیزدهم نوامبر ۲۰۱۵ به دست مبارزان آزادی رها شد. فرزندان این سرزمین باستانی، بی‌وقفه و شبانه‌روز در سنگرها ایستادند و محله به محله، کوچه به کوچه با وحشيانه ترين گروهک تاریخ جنگیدند تا هر وجب از خاک شنگال را آزاد کردند.
پس از رهایی شهر، ایزدی‌ها با شور و شعفی وصف‌ناپذیر به سرزمین اجدادی خود بازگشتند. آنها با الهام از اندیشه‌های عبدالله اوجالان، رهبر خلق کورد، به سازماندهی نو پرداختند و شنگال را از نو بنا کردند.
اما پیش از روایت این پیروزی، باید به یاد آوریم که چگونه و به دست چه کسانی، شنگال در توطئه‌ای شوم به دشمن فروخته شد.
خیانتی که ایزدی‌ها را به کام مرگ فرستاد
در دهم ژوئن ۲۰۱۴، داعش به موصل یورش برد و در کمتر از یک روز، بی‌آنکه با مقاومتی جدی روبرو شود، شهر را به تصرف خود درآورد. با سقوط موصل، سایه شوم ترس بر شنگال افتاد و ایزدی‌ها در وحشتی عمیق فرو رفتند. در این میان، پیشمرگه‌های حزب دموکرات کوردستان(پ د ک) که متعهد به حفاظت از شنگال بودند، پس از تصاحب سلاح و مهمات، ناگهان شهر را ترک کردند.
این خیانت بزرگ حزب دموکرات، راه را برای نابودی جامعه ایزدی هموار کرد. در سوم اوت ۲۰۱۴، گروهک داعش وحشیانه به شنگال حمله کردند. ایزدی‌ها برای نجات جان خود به کوه‌های اطراف پناه بردند، اما هزاران نفر قتل‌عام شدند. داعش هزاران زن و کودک را به اسارت گرفت و در برابر چشمان بهت‌زده جهانیان، زنان ایزدی را در بازارهای برده‌فروشی به حراج گذاشت.
اما سرنوشت شوم برنامه‌ریزی شده برای ایزدی‌ها با مداخله به‌موقع گریلاهای آزادی تغییر کرد. نیروهای مدافع خلق (ه پ گ)، یگان های زنان آزاد-ستار(یژاستار)، یگان های مدافع خلق( ی پ گ) و نیروهای مدافع زنان( ی پ ژ) با گشودن یک کریدور انسانی، توانستند هزاران ایزدی را از مرگ حتمی نجات دهند.
پاسخ ایزدی‌ها به «فرمان»: برخاستن برای دفاع از خویش
حضور گریلاهای آزادی در شنگال، سرآغاز فصلی نو در تاریخ ایزدی‌ها شد. دختران و پسران جوان ایزدی که دریافته بودند تنها راه بقا، آموختن دفاع از خود است، به آموزش‌های نظامی روی آوردند. این حرکت که با چند نفر آغاز شد، در مدتی کوتاه به تشکیل ارتش دفاعی ایزدی‌ها انجامید.
در ارتفاعات کوه‌های شنگال، یگان‌های مختلفی شکل گرفت: یگان‌های مقاومت شنگال(ی ب ش)، یگان‌های مدافع زنان شنگال(ی پ ژ شنگال) که بعدها به یگان‌های زنان شنگال )ی ژ ش) تغییر نام داد. اینگونه بود که ایزدی‌ها در برابر فرمان (قتل‌عام)، راه مقاومت مسلحانه را برگزیدند.
پس از استقرار سیستم دفاعی، نوبت به آزادسازی مناطق اشغالی رسید. پیش از آنکه عملیات آزادسازی مرکز شنگال آغاز شود، بسیاری از روستاها و شهرک‌ها در شمال و جنوب کوهستان شنگال آزاد شده بودند. این موفقیت‌ها به تشکیل «فرماندهی ایزیدخان برای آزادسازی شنگال» انجامید که در بیست‌ونهم ژانویه ۲۰۱۵، با مشارکت یگان‌های مقاومت شنگال، یگان‌های مدافع زنان شنگال و نیروهای مدافع شنگال (ه پ ش) اعلام موجودیت کرد.
نبرد خانه به خانه برای آزادی
آزادسازی مرکز شنگال، نبردی سهمگین را می‌طلبید. داعش با استقرار نیروهای گسترده در مرکز شهر، خود را برای مقاومتی طولانی آماده کرده بود.
فرماندهی این عملیات سرنوشت‌ساز بر عهده عگید جویان، فرمانده جاودانه نیروهای مدافع خلق(ه پ گ) بود، که شانه به شانه مام زَکی شنگالی، شبانه‌روز طرح آزادسازی را تدارک می‌دیدند. در حالی که گروهک های داعش در هر خانه و کوچه سنگر گرفته بودند، مبارزان آزادی با فداکاری و تقدیم خون خود، وجب به وجب شهر را آزاد کردند.
سرانجام در سیزدهم نوامبر ۲۰۱۵، پس از یازده ماه نبرد بی‌امان در کوچه‌پس‌کوچه‌های شنگال، پرچم پیروزی بر فراز شهر به اهتزاز درآمد. این پیروزی، ثمره عملیاتی بود که در ابتدای سال ۲۰۱۵ با تشکیل «فرماندهی ایزیدخان برای آزادسازی شنگال» آغاز شده بود.
در خط مقدم نبرد، در حالی که شروانان آزادی با نثار جان خود از شنگال دفاع می‌کردند، پشت جبهه نیز مردم با تمام توان در تلاش بودند. آنان که فرزندانشان در سنگرهای پیشین با دشمن می‌جنگیدند، با تهیه غذا و تدارکات، از مقاومت پشتیبانی می‌کردند.
اینگونه بود که شنگال در یک خیزش مردمی و با اتحاد شروانان و شهروندانش، از لوث وجود گروهک داعش پاک شد. این نه تنها یک پیروزی نظامی، که نمایشی از اراده جمعی یک ملت برای آزادی بود.
وارونه‌نمایی حقیقت توسط (پ د ک)
پس از آزادی شنگال، حزب دموکرات کوردستان(پ د ک)همان حزبی که ایزدی‌ها را بی‌پناه رها کرده و گریخته بود، در تلاشی مذبوحانه به تحریف تاریخ پرداخت. مسعود بارزانی، رهبر (پ د ک)، برای پنهان کردن همدستی‌اش در «فرمان» (قتل‌عام) ایزدی‌ها، با گستاخی تمام از صفحه تلویزیون‌ها ادعا کرد که تنها نیروهای پیشمرگه در آزادسازی شنگال نقش داشته‌اند.
این در حالی است که جهانیان در سوم اوت ۲۰۱۴ شاهد بودند چگونه نیروهای (پ د ک)، ایزدی‌ها را در برابر داعش تنها گذاشته و از شهر گریختند.
اما واقعیت چیز دیگری بود؛ در طول روند آزادسازی و پس از آن، جامعه ایزدی، به‌ویژه زنان، با عزمی راسخ به آموزش و سازماندهی خود پرداختند. این خودسازی و تشکیلات‌دهی، پاسخ کوبنده آنها به «فرمان» بود.
«رویای بازگشت به خانه، به حقیقت پیوست»
در آستانه سالگرد آزادسازی شنگال، با زنانی که شاهد آن روزهای سرنوشت‌ساز بودند گفتگو کردیم؛ زنانی که امروز با غرور از آزادی شهرشان و شهیدانی که این آزادی را ممکن ساختند، سخن می‌گویند.
قیمت خودادا، عضو مجلس خودمدیریتی منطقه سردشت، که در زمان آزادسازی در منطقه کَرسه حضور داشت، خاطرات آن روزها را اینگونه روایت می‌کند:
«بازگشت به خانه و پاکسازی شنگال از گروهک داعش برایمان مثل یک رویا بود. اما مبارزان این رویا را به واقعیت تبدیل کردند. آنها با نثار جان خود و تحمل سختی‌های بی‌شمار، لحظه‌ای در راه آزادی شنگال تردید نکردند. در این راه، مبارزان بسیاری به شهادت رسیدند تا ما امروز بتوانیم در خانه‌هایمان باشیم.»
«شوق بازگشت به خانه، مرا پابرهنه به خانەسور کشاند»
قیمت خودادا با یادآوری روزهای آزادسازی می‌گوید: «وقتی مبارزان آمدند، تعدادشان چنان اندک بود که همه می‌پرسیدند چطور این نیروی کوچک می‌تواند شنگال را آزاد کند. اما آنها شانه به شانه فرزندان ما جنگیدند و شهر را آزاد کردند. در تمام مدت آزادسازی، ما از روستای کَرسه چشم به راه بودیم و لحظه‌شماری می‌کردیم. وقتی خبر پاکسازی کامل شنگال رسید، چنان شوقی در دلم جوشید که پابرهنه، تمام راه از کَرسه تا خانه‌ام در خانەسور را پیاده طی کردم.»
«اتحاد ایزدی‌ها، تنها راه مقابله با توطئه‌هاست»
قیمت خودادا، با اشاره به گذشت ده سال از آزادسازی شنگال، تاکیید می‌نمايد که توطئه‌ها علیه ایزدی‌ها همچنان ادامه دارد: «امروز به خاطر سیاست‌های پلید دشمن، بسیاری از هم‌میهنان ما هنوز در اردوگاه‌ها به سر می‌برند. خائنان، همان‌ها که شنگال و ایزدی‌ها را فروختند، اکنون مانع بازگشت آوارگان می‌شوند. در حالی که هر انسانی آرزوی بازگشت به سرزمین مادری‌اش را دارد، دست‌های پنهان همچنان مانع‌تراشی می‌کنند.»
او در پایان با تأکید بر ضرورت وحدت ایزدی‌ها، خواستار هوشیاری در برابر توطئه‌های دشمنان شد.
«شادی رهایی، در سایه یاد شهیدان»
پاکیز جلال، عضو سازمان خانواده‌های شهدا، یکی دیگر از شاهدان آزادسازی شنگال است. او که آن روزها در روستای گوه‌بَل ساکن بود، خاطراتش را اینگونه روایت می‌کند:
«آزادی شنگال، احساسی دوگانه در دل‌هایمان برانگیخت؛ شادی رهایی در یک سو و سنگینی داغ شهیدانمان در سوی دیگر. وقتی پس از آزادسازی به مرکز شنگال رسیدیم، با صحنه‌هایی روبرو شدیم که هرگز از یادمان نخواهد رفت: خانه‌های ویران و استخوان‌های قربانیان «فرمان» در هر گوشه پراکنده بود.»
او با صدایی آمیخته به غرور و اندوه ادامه می‌دهد: «این تصاویر تا زنده‌ایم پیش چشمانمان خواهد بود و در تاریخ ثبت خواهد شد. ما به آزادی شنگال و شهیدانمان می‌بالیم. سرزمین ما با خون شهیدانمان آزاد شد و تا پایان، راه آنها را ادامه خواهیم داد. این عهدی است که با شهیدانمان بسته‌ایم.»
«زنان ایزدی، پیشگامان تغییر»
پاکیز جلال، عضو سازمان خانواده‌های شهدا، با نگاهی به تحول جایگاه زنان پس از «فرمان»، چنین می‌گوید: «زنان ایزدی با الهام از اندیشه و فلسفه رهبر آپو، اکنون به مرحله‌ای رسیده‌اند که می‌توانند هر مسئولیتی را بر عهده بگیرند. به قول پیشینیان ما، شیر شیر است، چه ماده باشد چه نر. امروز دیگر مرزی میان توانایی‌های زن و مرد نیست و زنان می‌توانند در هر عرصه‌ای موفق شوند.»
او در پایان با لحنی هشدارآمیز افزود: «اما نباید فراموش کنیم که تهدید «فرمان» هنوز پایان نیافته است. خاندان بارزانی و(پ د ک)، همان‌ها که شنگال و مردمش را به دشمن فروختند، اکنون نیز با همدستی با دشمنان، به حمله علیه ما ادامه می‌دهند.»