نفس جاویدان

تهران- چهارشنبه ١٢ اردیبهشت، انجمن زنان پژوهشگر تاریخ و باشگاه اندیشه یادبودی را برای زن فرهنگ و نشر ایران شهلا لاهیجی برگزار کردند.

شهلا لاهیجی در ۴ اردیبهشت سال ١٣٢١در تهران به دنیا آمد. او نخستین فرزند خانواده بود. وی سال ١٣٣٧ شانزده ساله بود که به عنوان مسئول تهیه‌ی شش برنامه‌ی هفتگی رادیویی به رادیو شیراز می‌رفت اما آشنایی‌اش با رسانه و مدیریت آن از دبستان آغاز شد. او با انجمن جهانی زنان نویسنده و روزنامه‌نگار مکاتبه کرد و به عضویت آنان در آمد. او زنان فعال قبل از انقلاب ۵٧ و بعد از آن بود. یکی از دوستانش در خاطراتش می‌گوید: بعد از انقلاب ۵٧ که به ایران بازگشت و مرا دید صورتش از خشم گل انداخته بود گفت «می‌بینی» گفت «چی را می‌بینم» گفت «جبه گیری علیه زنان را» بعد با لحنی نزدیک به گریستن گفت «١٨ اسفند بودی؟» گفتم «نه» گفت «خبرهایش را هم نشنیدی؟» گفتم «ای کم و بیش» گفت «شعار می‌دادند یا روسری یا توسری».

سال ١٣۶٢ شهلا لاهیجی با کمک روشنک داریوش انتشارات روشنگران را در تهران تأسیس کرد. سه سال بعد نشر «روشنگران و مطالعات زنان» را به ثبت رساند و ده سال بعد موفق به کسب پروانه نشر شد تا سرانجام مؤسسه انتشاراتی روشنگران و مطالعات زنان تأسیس شد. او نخستین ناشر زن ایرانی بود. دو کتاب «زن در جست‌وجوی رهایی» و «سیمای زن در آثار بهرام بیضایی» در فهرست نخستین کارهای منتشر شده از سوی نشر روشنگران قرار دارد.

در این این یادبود مینو مرتاضی لنگرودی گفت: ما با درباره‌ی تفاوت‌های مردسالاری و پدر سالاری صحبت کردیم و این بحث را داشتیم. در نظام سنت پدرسالاری هست که مهم‌ترین مؤلفه آن حمایت است و با «نه» شروع می‌شود، نوعی خشونت نمادین که بر بدن زن استوار است. مردسالاری در دوران نوین با شورشی که در واقع مردان مدرن بعد از پدرسالاری می‌کنند جامعه تبدیل به جهان رقابتی مردسلاری می‌شود که بی‌رحم است. هرچند قوانین و قراردادهای اجتماعی سعی می‌کند که تنظیماتی بیاورد ولی برابری و برادری است نه برادری، خواهری. و این بر تن زن استوار است و آن را ویترین حاکمیت خودشان می‌کنند.

شهلا با نقدی که از پدرسالاری و مردسالاری مدرن داشت و نمونه‌هایی از زنانگی که تقلیلی بود، سعی می‌کرد که زنان را با نمونه‌های تاریخی خودشان آشنا کند. طبعاً مدرن شدن با تقلید آغاز نمی‌شود و باید با نقد تاریخ و سنت خودمان آغاز شود. ما با شهلا بحث‌های زیادی داشتیم و یکی از عادت‎‌های شخصیتی که داشت رک بودن و احساس قدرتش بود، یادش گرامی و امیدوارم نمونه‌ی زنانی همانند شهلا بسیار باشند.

در این یادبود خاطرات بعد از انقلاب ۵٧ وزندانی شدن شهلا لاهیجی را مرور کردند. همچنین برادرش از حمایت‌های شهلا نسبت به خودش سخن گفت. نیره توکلی از ویژگی‌های شهلا لاهیجی همانند جمع‌گرایی و فعالیتی که برای جمع کردن زنان داشت سخن گفت و اینکه هدف او نه رهبری بلکه به راه انداختن جمع‌هایی از افرادی در حوزه‌های مختلف و سازماندهی آن بدون و مسئولیت کار را به خودشان می‌سپرد و فضایی را مهیا می‌کرد برای آنان. در جلساتشان از همه‌ی تفکرات وجود داشت و آنقدر شلوغ می‌شد که جایی برای نشستن نبود او نسبت به مسئله‌ی زنان می‌گفت که پوشش کف خواسته‌ای است که ما زنان باید داشته باشیم.