یارا احمدی

مهاباد- صبح امروز تعدادی از فعالین و نویسندگان برای یادبود سالگرد مرگ مریم قاضی بر سر مزار او رفته و یاد او را زنده نگه داشتند و تلاش وفعالیت‌های او خدمت بزرگی به کتابخانه کوردی و فرهنگ و هنر کرده است.

مریم قاضی، نویسنده، منتقد، مترجم، زندانی سیاسی، فعال حقوق زنان اهل و ساکن مهاباد بود که در سال ١٣۴٢ در مهاباد بە دنیا آمد و تحصیلات خود را تا مقطع کارشناسی ادبیات در این شهر ادامه داد.

مریم قاضی فعالیت رسمی خود را از سال ١٣۶۶ بە عنوان داستان نویس و مترجم شروع کرده است اما به گفته‌ی خود و خانواده‌اش او از کودکی نوشتن را شروع کرده بود و در خانواده‌‌ای هنرمند هویت خود را یافته بود.مریم قاضی در سال‌های پیش از مرگش داستان‌های کوتاه مادر و حیران‌های پدر را مشوق و محرک خود برای نوشتن می‌دانست.او توسط پدرش، عمویش احمدقاضی و شاعر و نویسنده‌ی بزرگ کورد ماموستا هیمن به نوشتن داستان تشویق شد.

آزادی، عدالت و حق طلبی را از اصول اصلی زندگی مریم قاضی می‌دانند و مبارزات او در راستای حق زن و حقوق خلق کورد نیز بر همین اساس شکل گرفته و تابو شکنی‌های این زن کورد در زمان خود بسیار جنجال برانگیز بود.

 

مریم قاضی در وبلاگ شخصیش در مورد خود نوشتە بود: بعد از اینکه به دنیا آمدم دیدم جرئت زندگی در جهان عجیبی را به خود داده بودم که همنوعانم برای ایجاد یک زندگی دردناک توجیهات زیادی داشتند و تنها تفاوتهایی جزئی در دین و زبان و جغرافیا و رنگ و نژادشان  کافی بود تا دستشان را به راحتی به خون هم آلوده سازند و ترانه غم انگیز سرزمینی را با خود سر داده بودم که همه با زبان و ملیت و فرهنگ و آب خاکش مشکل داشتند و بیشترین علائمی که در هر جای ممکن با آن روبرو میشدم (ورود ممنوع ) بود. آنهم در قالب جنسیتی به روز نشده بنام (زن) که بسی مشکل تر از مرد بودن بود. ستمی مضاعف بر انسان بودن و کورد بودن نیز اضافه شده بود که باید تمام اینها را با کول ظریف زنانه‌ام حمل می‌کردم ...تا اینکه در سن هفت سالگی در اوج ترس و دلهره با استثنایی ترین پدیده جهان آشنا شدم  و آن دفتر و قلم بود که در آن زمان کوچک تر آن بودم که بدانم در آینده می‌توانست حامل دستنوشته‌های من باشد. دستنوشته‌هایی که حاصل ده‌ها سال تجربه زندگی در چنین مکان و زمانی می‌باشد.

از فعالیت‌های مریم قاضی تاسیس انجمن ادبی مهاباد به همراه چند تن دیگر در سال ۱۳۷۶ بوده است.او به مدت ۱۸ سال به عنوان هیئت مدیره‌ی این انجمن مشغول به کار بود. و همزمان در این سال‌ها عضو هیئت مدیره مرکز اطلاع‌رسانی دختران بی‌سرپرست شهر مهاباد به نام «خانه روشن» بود. وی در انجمن بانوان ژین مهاباد به عنوان سخنگو تا‌ پیش از ممنو‌ع‌الکاریش فعالیت می‌کرد.

مریم قاضی با جنبش‌های مدنی روژهلات همکاری ویژه‌ای داشت و در بسیاری از این جنبش‌ها جزو بنیانگذاران بود.او چندین بار به واسطه‌ی مقالات و نوشته‌های خود دستگیر شد و جالب آنکه در زندان نیز دست از فعالیت خود برنداشت.

او بارها از شرایط سخت زندان‌های جمهوری اسلامی به ویژه برای زنان سخن گفته‌ است اما امید او به تکثیر زیبایی و انسانیت حتی در زندان نیز ادامه داشت.

سروه قاضی از بستگان او در مورد یکی از خاطرات زندان مریم قاضی از زبان خودش می‌گوید: او همیشه به انسانیت و جهانی زیبا، آزاد و عادلانه امید داشت. برای مثال از خاطرات زندانش این بود که در یکی از دفعات دستگیریش در زندان مهاباد به همراه فرزند خردسالش برای تهیه‌ی وسیله برای کودکش و وسایل بهداشتی دوره‌ی پریود به مشکل خورده بود. یک زندانبان جوان و سرباز داشتند که به او پول می‌دادند تا برایشان وسیله بخرد. مریم که آنجا پولی نداشت انگشترش را به سرباز داده بود تا آن وسایل را برایش تهیه کند. سرباز انگشتر را می‌گیرد اما بزرگی و مهربانی مریم چنان در او اثر‌کرده بود و که انگشتر را با وسایل به او پس داده بود و مریم هم بعد از آنکه از‌خانه برایش پول فرستاده بودند بدهی خود را تسویه کرده بود.

یکی از آثار مریم قاضی (قژی ئالۆز و ڕوسەری) است که روندی فلسفی دارد و بر اساس یک داستان واقعی نگاشته شده است. مریم این داستان را برای یکی از هم بندی‌هایش در زندان مهاباد نوشته است که مرتکب قتل غیر عمد در دفاع از خودش در برابر تجاوز‌یک مرد شده بود.مریم قاضی پس از آنکه حکم قصاص هلاله.م ۲۱ ساله قطعی شد با پرداخت دیه و جمع کردن کمک نقدی او را از این حکم نجات می‌دهد و این زن آزاد می‌شود.مریم قاضی در آزادی چندین زندانی زن بی‌گناه دیگر نیز تلاش ‌های خود را به ثمر می‌رساند.

مریم قاضی قانون ناکارآمد، سیستم قدرتمدار، شرایط دشوار اجتماعی و فکری، بیکاری و نبود آموزش و پرورش مناسب و شایسته و… را ریشه‌ی مشکلات زنان می‌دانست و بارها در آثار خود از این مشکلات و تابوهای زنانه سخن گفته است.

زندگی شخصی این هنرمند زن کورد همانند بسیاری از زنان فعال آن زمان و حتی اکنون آسان نبوده است و با موانع بسیاری روبه‌رو شده است.مریم قاضی مادر دو دختر بود که هر دوی آن‌ها به جایگاه‌ علمی و اجتماعی بالایی رسیدند.

از آثار مریم قاضی می‌توان به  «هاتنه ژوور قه ده غه یه»، «زینده به گور» و همچنین رمان «ژیانم خوش دەوێ» اشاره کرد. بیشتر داستان های وی در مجله «سروه» و «مهاباد» منتشر شده است. خانم قاضی نویسنده داستان «پرژین» پس از ترادژی دردناک بمباران شیمیایی شهر هلبجه توسط رژیم بعث است. بسیاری از آثار او در مجلات بخش‌های دیگر کوردستان همچون باشوور نیز به چاپ رسیده است.

او پس از فعالیت‌های خود از استفاده از اینترنت منع شد و سال‌های پایانی زندگیش را با سرطان دست و پنجه نرم می‌کرد.او سرانجام در ۱۴ آبان ماه ١٣٩٧، در سن ۵۶سالگی بر اثر بیماری سرطان با جهان وداع گفت.