برگزاری مراسم کهن هلاوه‌ملاوه در روژهلات کوردستان
هلاوه ملاوه، سنتی دیرینه در میان کوردها است و نسل به نسل منتقل می‌شود. این مراسم که با شادی و سرور کودکان همراه است، ریشه‌ای عمیق در فرهنگ و رسوم نوروزی کوردها دارد که زنان در حفظ آن نقش اصلی را ایفا می‌کنند.
شبنم رحیم‌زاده
بوکان- هلاوه ملاوه یکی از مراسم‌های قدیمی کوردهاست که به‌ویژه در روژهلات قبل از نوروز رواج داشته است. اگرچه اطلاعات دقیق و مستندی درباره خاستگاه دقیق این رسم در دست نیست، اما روایت‌های شفاهی نشان می‌دهند که این سنت از گذشته‌های دور در بین مردم کورد جریان داشته و از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است.
برخی پژوهشگران معتقدند که مراسم هلاوه ملاوه می‌تواند به جشن‌های کهن مرتبط با طبیعت و تغییر فصل‌ها بازگردد، درحالی‌که گروهی دیگر آن را نوعی رسم مراسمی و اجتماعی می‌دانند که در طول زمان، اشکال گوناگونی به خود گرفته است. بااین‌حال، آنچه مسلم است، هلاوه ملاوه به‌عنوان یک رسم شادی‌بخش، جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ مردم این مناطق دارد.
شیوه برگزاری مراسم هلاوه ملاوه
در شب‌های پایانی سال گروه‌هایی از کودکان با پوشیدن لباس‌های رنگی، در کوچه‌ها و محله‌های خود حرکت می‌کنند. آن‌ها کیسه‌های کوچکی همراه دارند و با خواندن اشعار و سرودهای سنتی، از همسایگان و زنان خانواده درخواست خوراکی یا هدایا می‌کنند. این سرودها معمولاً دارای مضامین دعا، شکرگزاری و آرزوی برکت برای صاحبخانه و فرزندانش است. پس از خواندن این اشعار، صاحبخانه از کودکان استقبال می‌کنند و به آن‌ها شیرینی، آجیل، تخم مرغ، نقل، شکلات و گاهی مقداری پول می‌دهند. کودکان نیز پس از گرفتن عیدانه‌ی خود به خانه‌ی بعدی می‌روند. در برخی مناطق هم روز خاصی برای این مراسم تمراسم می‌شود که درصبح کودکان، عصر هنگام زنان جوان و با رسیدن شب مردان برای گرفتن عیدی خود به خانه‌ها سر می‌زنند.
گلاویژ.ج یکی از زنان کهنسال در باره‌ی این مراسم می‌گوید: «در گذشته که دیوارها کوتاهتر بود، سطل یا کمربند کوردی را به ان سمت دیوار می‌انداختند تا صاحب خانه آن را پر کند. در گذشته بیشتر شیرینی و تخم مرغ عیدی می‌دادند و چند روزی مراسم طول می‌کشید.»
شباهت‌ها و تفاوت‌های هلاوه ملاوه با سایر سنت‌های مشابه
هلاوه ملاوه در بسیاری از جنبه‌ها، به رسم‌هایی مانند «قاشق‌زنی» در چهارشنبه‌سوری، «چک چکو» در برخی مناطق جنوب ایران و حتی جشن «هالووین» در فرهنگ غرب شباهت دارد. در تمامی این رسوم، کودکان در گروه‌های کوچک در محله‌ها حرکت کرده، اشعار یا سرودهایی می‌خوانند و در ازای آن، هدایا و خوراکی دریافت می‌کنند.
با این حال، تفاوت مهم هلاوه ملاوه با سنت‌های مشابه، ریشه‌ی عمیق آن در فرهنگ کوردی و پیوند آن با باورهای سنتی و دیرین است. درحالی‌که قاشق‌زنی به نوعی جنبه‌ی مراسمی دارد و هالووین با افسانه‌های اروپایی مرتبط است، هلاوه ملاوه بیشتر بر جنبه‌های اجتماعی، همبستگی و مهربانی تأکید دارد. همچنین، در گذشته این مراسم فرصتی برای رفع کدورت‌ها و تحکیم روابط خانوادگی و محله‌ای نیز بوده است. خانواده‌هایی که ممکن بود اختلافاتی با یکدیگر داشته باشند، در چنین شب‌هایی کودکان را با خوش‌رویی به خانه‌های یکدیگر می‌فرستادند و با پذیرایی از آن‌ها، کدورت‌ها را کنار می‌گذاشتند.
از حفظ تا تغییر آداب و رسوم
با تغییرات سبک زندگی و افزایش شهرنشینی، رونق مراسم‌هایی مانند هلاوه ملاوه کاهش یافته است. در گذشته، کوچه‌های خاکی روستاها و محله‌های قدیمی پر از صدای آوازهای کودکان بود، اما امروزه در بسیاری از شهرهای بزرگ، این رسم کمرنگتر شده است. بااین حال، در برخی مناطق روستایی و شهرهای روژهلات، این رسم همچنان زنده است و خانواده‌ها به ویژه زنان تلاش می‌کنند تا آن را برای نسل‌های بعدی حفظ کنند. برخی فعالان فرهنگی نیز پیشنهاد داده‌اند که این مراسم در مدارس و مراکز فرهنگی بازآفرینی شود تا کودکان امروزی بیشتر با سنت‌های کهن خود آشنا شوند. اگرچه در برخی مناطق این مراسم کمرنگتر شده، اما همچنان کودکان با اشتیاق در شب‌های مشخصی راهی کوچه‌ها می‌شوند و با خواندن آوازهای کهن، صدای فرهنگ نیاکان خود را زنده نگه می‌دارند.